ख्वपया सम्यक महादान पर्व

सुरेशज्योति शाक्य

उद्देश्य: बौद्ध धर्म दर्शनय् दानया तःधंगु महत्व दु। श्रद्धापूर्वक गुगुं बस्तु वा ज्ञान मेपिनि लागिं त्याग यायेगु खःसा उकियात दान धाइ। बौद्ध ग्रन्थय् षट्पारमिता, दशपारमिताया महत्वया विषयय् आपालं न्ह्यथनातःगु दु। उकिनं दानपारमिता हे न्हापां वइ। बोधि चर्या पूवंकेगु लागिं दकलय् न्हापां दानपारिमिता हे पूरा यायेमाःगु न्ह्यथनातःगु दु। थ्व सम्यक महादान पर्व नं दानपारमिता अन्तर्गत हे लाः। सम्यकया अर्थ यथार्थ खँ खः। दुःखं मुक्त जुइगु, जन्म, ब्याधी, मरण चक्रपाखें जुइगु यथार्थ मार्ग ज्ञान (अमृतया द्वार) सीकेगु हे सम्यक संबुद्ध खः। सम्यक संबुद्धया गुण संस्मरण यानाः थःपिं नं वसपोलपिनि लँपुइ वने फयेमा धइगु इच्छा तयाः सर्वसंघयात महादान यायेगु हे सम्यक महादान खः। अथे जुयाः पंचदान, सम्यक महादान इत्यादी पर्वय् दीपंकर बुद्धया उपस्थित याकूगु खः ।

सम्यक महादान गुथि कथं येँय् १२ दँय् छक्वः स्वयम्भूया भुइख्यलय् याइसा यलय् प्यदँय् छक्वः नागबहालय् याइ। ख्वपय् धाःसा दँय्दसं माघ १ गते कुन्हु थथुबहीया भुइख्यलय् आः तकं माने याना वयाच्वंगु दु ।

इतिहास: थ्व सम्यक महादान पर्व सुनां गब्लेनिसें चले याःगु खँ सीके न्ह्यः थुगु गुथि चले याइपिं बज्राचार्यपिनि पूर्खा व उमिगु मूल विहार चतुब्रम्ह महाविहार अर्थात् बहालछेँया विषयय् नं छुं खँ सीकेमाः। ख्वपया साक्वथाय् च्वंगु चतुब्रम्ह महाविहारय् कुमारीया विधिपूर्ण पूजापाठ न्ह्याकेमाःगु जूगुलिं जुजु राय मल्लपाखें ने.सं. ६११ सालय् कान्तिपुरया सुरथश्री तछेबहाया नांजाःम्ह गुरुजु सुरथबज्र बज्राचार्यया काय जीवचन्द्रयात ब्वनाः थुगु बिहारय् बसोबास याःगु खँ पंचरक्षा सफूया भूमिका वाक्यय् न्ह्यथनातःगु दु। सुरथबज्र बज्राचार्य तान्त्रिकाचार्य, तिबतलिसें नं उलि हे स्वापू दुम्ह गुरुजु खः धइगु खँ आपाःसिनं सिउगु हे खँ खः। अथे जुयाः हे ख्वपया जुजुपिंसं सुरथबज्रया सन्तान जीवचन्द्रयात बहालछेँय् स्थायी बसोबास याकूगु जुइमाः। बहालछेँया जीबचन्द्र बज्राचार्य जक मखु वया लिपाया पुस्ता नं ख्वपया दरवारलिसें क्वातुगु स्वापू दुगु खँ बहालछेँया अभिलेखतय्सं क्यनाच्वंगु दु। थुलि जक मखु ख्वप देशय् अनिष्ट दुर्विक्ष जुइगु इलय् ख्वपया जुजुपिंसं बहालछेँया बज्राचार्यपिंपाखें सल्लाह साहुति कायेगु, जुजुपिंत आर्थिक समस्या जुइगु इलय् उमिके दां त्याये काइगु खँत नं प्रमाणित जुयाच्वंगु दु। थुगु सम्यक गुथिलिसे स्वापू दुगु छगू खँ नं थज्याःगु हे खः। अभिलेख प्रमाण कथं जीवचन्द्र बज्राचार्यया छय भारसिंह देव नं ल्हासाया तःधंम्ह हे ब्यापारी साहु खः। वया निम्ह काय बिस्कं जुइवं जेठा नुगुसिंदेवयात आपालं सम्पत्ति चूलात। वयां लिपा व नगद सेठया नामं प्रसिद्ध जुल। जुजु मल्ल आपालं उदारवादी धर्मात्मा खः। जनतायात ब्यापारय् अभिरुची बीकेगु लागिं न्ह्याम्हेसिनं थःपिनि मालसामान मी मफुत धाःसा उचित मू पुलाः जुजु थम्हं हे न्याना कायेगु चलन दु। ख्वपया जुजुया थज्याःगु चलन खनाः यलया जुजुं डाहा यात। अथे जुयाः ख्वपया जुजुयात मछिंकेगु ल्याखं थज्याःगु हे मू तयाः यलया जुजुपाखें कूलक्ष्मी मीत हल। ख्वपबासी सुनानं मन्यायेधुंकाः अन्त्यय् राजदरवार परिसरय् च्वनाच्वन। थःगु बाध्यता कथं मूल्य पुलाः न्याये माल। उगु इलय् उम्ह द्यःया मू फुकादाम फछि जुयाच्वन। उलि धन जुजुयाके मदुगुलिं जुजु जगतसेठ (जयदेव) याके त्याये काःगु जुयाच्वन। गुगु कुलक्ष्मीया मूर्ति आः तक नं दनि ।

छुं दँ लिपा जगदसेठयात जुजुपाखें साँवा ब्याज नापं चुक्ता याना बिल। थुगु हे दां थःगु ब्यक्तिगत ज्याखँय् खर्च यायेगु स्वयां नं धार्मिक लागाय् खर्च यायेगु खँ जयदेवं निधो याःगु खः। थ्वहे सिलसिलाय् जयदेव बज्राचार्यपाखें बहालछेँ जीर्णोद्धार याःगु खँ ने.सं. ७७५ अंकित जुयाच्वंगु स्वर्ण झ्याः व पूर्व लागाय् खडा यानातःगु बिलंपौया अभिलेखं सीकेफु। थथे हे सम्यक गुथि चले यायेगु योजना यायां जयदेव बज्राचार्य परलोक जुल। अबुया इच्छा, योजना साकार यायेगु निंतिं अबुया हे नामय् काय् जयरत्न बज्राचार्यं ने.सं. ७८७ सालय् स्वर्ण चैत्य निर्माण यानाः थुगु सम्यक महादान पर्व चले याःगु खः। प्रत्येक दँया माघ १ गते कुन्हु माने यायेत गाक्क ३६५ रोपनी जग्गा नं आयस्ता तयातःगु धइगु चलन दु। थ्व बाहेक ने.सं. ७९४ सालय् थथुबही (जयकीर्ति विहार) नं जयरत्न बज्राचार्य परिपारपाखें पुननिर्माण जूगु खः गुगु अभिलेख आः नं स्वये दु। थ्वहे सम्यक महादानया संक्षिप्त इतिहास खः। थुलिमछि तःधंगु आयस्ता दुगु सम्यक महादान गुथि जूगुलिं पाः फइम्ह दुजः अर्थात् गुथियार तःमि जुइगु हे जुल। गुम्हेसिनं ला लुँया हे लड्डू, मरि दयेकाः सर्वसंघ अर्थात् शाक्य बज्राचार्यपिंत दान याःगु नं सीदु। ने.सं. ८६८ सालय् कुथुबही जीर्णोद्धार याःम्ह पूर्व राज बज्राचार्यया पालाय् लुँया मरि दयेकाः सर्वसंघयात छाःगु इतिहास दु। पाः वयेवं तःमि जुइगु जुयाः पाःया खँय् गुथियारतय् दथुइ इलय् ब्यलय् ल्वापु नं जुइगु जुयाच्वन। अथे हे श्री ३ जंगबहादुर या पालाय् नं पाःया विषयय् तःधंगु हे ल्वापु जुल। गुथियारत अडडाय् वनेमाल। तत्कालीन राणा सरकारपाखें जग्गा यक्व दुगुलिं यानाः ल्वापु जूगु खँ सीकाः रोपनीं १ तकां ३०० रोपनी जग्गा सरकारं काःगु खः। ल्यं दनिगु ६५ रोपनी जग्गा नं २१ सालया भूमिसुधार लिपा नीपी जग्गा हे ल्यं मदुगु सीदु। आः वयाः थुगु गुथि चले यायेत तसकं हे थाकुयाच्वंगु खँ सीदुगु दु। पंचदान काः वइपिं सर्वसंघत दँय्दसं अप्वया वनीगु स्वाभाविक जुल। थाय् न्हापा स्वयाः नं चीधना वन। आयस्ता दँय् दसं म्हो जुजुं वनाच्वंगु दु। यदि थज्याःगु सम्पदात भविष्य थ्यंक ल्यंका तयेगु खःसा छिगु जिगु जक मखु सरकारी निकायया नं चिउताःया विषय जुइमाः।
सांस्कृतिक झाँकी:

१) गुहेश्वरी-गुहेश्वरी बहालछेँया संघतय् आगंद्यः खः।
सुरथबज्र थम्हेस्यां हे गुहेश्वरी प्रकट याःगु खँ न्ह्यथनातःगु दु।
२) कुमारी-नेपालमण्डलय् ततःधंगु संस्कृति, जात्रा, पर्व इत्यादि जुइगु इलय् कुमारी उपस्थिति जुइमाःगु नियम दु
३) स्वयम्भू-स्वयम्भू महाचैत्य नेपालमण्डलया इतिहासया प्रतीक
खः। स्वयम्भूया प्रतीक स्वरुप मुखः तयेगु चलन दु।
४) पशुपति महाविहारया मूल दिपंकर बुद्ध।
५) चतुब्रम्ह महाविहारया दिपंकर बुद्ध।
६) झौर बहीया दिपंकर बुद्ध।
७) कुथुबहीया दिपंकर बुद्ध।
८) स्वर्ण चैत्य-गुगु स्वर्ण चैत्य दिवंगत जयदेवया नामय् जयरत्न बज्राचार्यं नीस्वंगु खः।
९) सम्यक बुद्ध-गुगु सम्यक बुद्ध सम्यक महादान चले याइम्ह बज्राचार्य जयरत्न दिवंगत जुइधुंकाः वया नां तःगु खः।
१०) कंथि अभिलेख-दानपति बज्राचार्य श्री जयमूर्ति, बज्राचार्य श्री जयचन्द्र, बज्राचार्य जयधर्म सकल समुचयनसंमत यात्यं, पिता बज्राचार्य श्री जयरत्न दिवंगत जुयास, श्री ३ दीपंकल सम्यक संम्बुद्धस्तथागत सुवर्ण प्रतिमा दायक, शास्ताङ्ग विधिना दशकर्म्म यज्ञ संपूर्ण याङा दिन संवत्। (नेसं ८०७ )
११) सम्यक बुद्ध-जयरत्न बज्राचार्यया तःधिकःम्ह काय् जयमुनि बज्राचार्य मदयेधुंकाः वया नामं तःगु खः।
१२) सम्यक बुद्ध-जयरत्न बज्राचार्यया माहिला काय् जयचन्द्र दिवंगत जुइधुंकाः वयागु नामं तःगु खः।
१३) सम्यक बुद्ध-जयरत्न बज्राचार्यया कान्छाम्ह काय् जयधर्म दिवंगत जुइधुंकाः वयागु नामं तःगु खः।
१४) पशुपति विहारया मूल थापाजु।
१५) चतुब्रम्ह महाविहारया चक्रेश्वरी।
१६) दश नायकत। व
१७) वयां लिपा सर्वसंघ अर्थात् शाक्य बज्राचार्यपिं झ्वःलिक च्वनाच्वनीगु खनेदु। थथे हे ख्वपय् सम्यक महादान माने याइगु चलन दु ।

माःगु बस्तुया जोरजाम: प्यन्हु न्ह्यःनिसें सम्यक महादानया लागिं जोरजाम यायेगु चलन दु। मरि छुइगु लागिं इन्द्रबर्त महाविहार इनाचोया शाक्यतय्त जिम्मा बी। जेतवर्ण महाविहार तेखाचोया शाक्यतय्सं सम्यक भोजन व थीथी कथंया नसा ज्वलंत दयेकी गुगु नसा ज्वलंयात चौरासी ब्यन्जन धायेगु चलन दु। थुकी भूमिपाखें सःगु फुक्कं कथंया तरकारी माः धइगु चलन दु। छन्हु न्ह्यः निमन्त्रणा कथं न्याम्ह दिपंकर बुद्धतय्त बाजं थानाः ग्वय् व किसलिं तःवनीगु चलन दु। वयां लिपा माघ १ गते कुन्हु दकलय् न्हापां कुथुबहीया गंधुरी द्यः न्ह्यः कलशारोहण यानाः होम याइगु चलन दु। वयां लिपा थथुबही प्रांगणय् अर्थात् सम्यक पर्व माने याइगु भुइखेलया न्ह्यःने प्यंगू दिशां लुँया कलशं भूमि सोधन यानाः ख्वपया सम्यक महादान न्ह्याकेगु चलन दु ।

More Stories Like this