मानव जीवन व ध्यबा

शिशिल चित्रकार

थौं विश्व हे भयावह अवस्थाय् लानाच्वंगु दु। प्राकृतिक विनाश नापनापं मनूतय्पाखें वइगु राजभय, चोरी, डकैती आदि नं अप्वया वंगु हे दु। नकतिति हे हाइटीइ वःगु तःभुखाय् लानाः लखौं मनू सीगु अनुमान दु। अज्याःगु प्राकृतिक प्रकोप इलय्ब्यलय् मानव इतिहासय् जुयाच्वंगु हे खः। विश्वय् आधुनिकताया विकासया नामय् न्ह्यागु हे भौतिक विकास जूसां अज्याःगु विनाशयात पनेगु शक्ति निर्माण याये फइगु खने मदु। भुखाय्, ज्वालामुखी, समुद्री लागाय् जुइगु विनाश नापनापं मनूतय्गु भयपाखें मनूत बचे जुइ फइ मखु, व इलय् छगू अवस्थायात स्वीकार यायेगु सिबें मनूतयेके मेगु उपाय नं मदु ।

थज्याःगु अवस्थाय् मनूत अझ नं ध्यबाया लिउ लिउ जक ब्वाँय् जुइगु धइगु मानव जीवन, श्रृष्टिया उपहास मखु ला? मानव जीवन आःयागु जक मखसे कल्प कल्पंनिसें न्ह्याना वःगु खःसा कल्प कल्पंनिसें अज्याःगु हे अज्ञानताया लिउने ब्वाँय् वनेधुंकूगु खत ला? कल्प कल्पया जीवनय् गुलि ध्यबा कमे याये धुन? गज्याःगु भोगे याये धुन? गुलि कल्प गरीबी व अभावय् फुके धुन ?

भगवान बुद्धं कनाबिज्याःकथं मनूतय्गु कल्पकल्पया जीवनय् थःथिति मदुगु ल्याः तयेगु खःसा पहाड थेंज्याःगु क्वय् दइ। थ्व ल्याखं मनूतय्सं नं गुलि ध्यबा कमे याःगु दइ? वा गुलि जीवन निर्धनय् बिते याये धुन ?

भगवान बुद्धं थीथी कथं मनूतय्त शिक्षा बीगु झ्वलय् गरीबी व धनी कथं नं कनाबिज्याःगु दु। धनी व गरीबी धइगु आर्थिक जक मखुसें मानसिक व वैचारिक नं खः धइगु सीकेत वसपोल भगवान् बुद्धं कनाबिज्याःगु खँ थथे दु -
'हे भिक्षुपिं ! उपमेय खँत थथे खः गुलिं गुलिं व्यक्तितय् कुशल धर्मय श्रद्धा दइ मखु, कुशल धर्मय् लज्या दइ मखु, कुशल धर्मय् भय दइ मखु, कुशल धर्मय् मेहनत दइ मखु, कुशल धर्मय् प्रज्ञा दइ मखु, कुशल धर्मय् मेहनत दइ मखु, आर्यविनयस थुपिं व्यक्तित गरिबपिं धकाः धाइ। थुपिं थःके धन मदुपिं, धनी मजूपिं खः ।

धर्मय् गरिबपिं, कुशल धर्मय् श्रद्धा मदुपिं, कुशल धर्मय् लज्या मदुपिं, कुशल धर्मय् भय मदुपिं, कुशल धर्मय् मेहनत मदुपिं, कुशल धर्मय् प्रज्ञा मदुपिंसं काय, वचन मनं दुश्च - रित्रगु ज्या याइ। अथे काय, वचन व मनं दुश्चरित्रगु ज्या याइपिंत जिं थथे धया - ब्याज पुलेमाःपिं ।

ब्रम्हचर्य पासापिं (नापनापं ब्रम्हचर्य पालन यानाच्वंपिं शीलवान जुयाः शीलयात ययेकाच्वंपिंत थथे धाइ - छं थथे या, थज्याःगु आचरण या। थथे धाइपिंत जिं थथे धयाच्वना - उम्ह व्यक्ति ऋण पुलाच्वंम्ह खः ।
अकुशल बिचाः यानाच्वनीपिं, बांमलाःगु बिचाः दुपिं, दुःखभोग यानाच्वंपिं, अज्याःपिं जंगलय् वंसां, सिमाक्वय् वंसां खालीगु छेँय् वंसां इमित दुःखं लित्तुलिनाच्वनी, अजाःपिंत जिं थथे धया - लिकाच्वंपिं खः ।

धर्मया गरिबपिंसं काय, वचन, मनं दुश्चरित्रगु ज्या यानाच्वनी, उज्वःपिं सिना वनीगु अवस्थाय् बन्धनय् लाःवनी व बन्धन नरकया बन्धन अथवा तिरश्चनया बन्धन खः।' ( साभार: धर्मया सागरय् मोति, अनुवादक भिक्खु धीरसुमेधो, आशानन्द स्वधर्म विहार, ने.स. ११२१, पृ.१११)।
भगवान बुद्धया कालय् अनाथपिण्डक थेंज्याःम्हं बँु न्यायेत लुँपाँय् लाना बिल। थ्व खनाः लज्या चायाः जेतराजकुमारं ल्यं दनिगु जग्गाय् लुँपाँय् तये मलायेवं हे बुँ मिल। थौं झीगु विश्व, देय् न्ह्याथाय् नं ध्यबाया लागिं जक हे ब्वाँय् वनाच्वंगु दु। आर्थिक गरिबीं यानाः ध्यबा कमे यायेमाःगु बाध्यता खः तर गाक्क दुपिं थीथी लागाय् नं अझ ध्यबाया लिउ हे जक ब्वाँय् वनाच्वंगु ला मदुला? थ्व ध्यबा कमे यायेगु नामय् जुइगु स्वार्थजन्य ज्या, भिं, मभिं, बांलाः, बांमलाः धइगु गुगु मापदण्ड दु व नं झन हे मनूतय्गु अज्ञानता व च्वय् धयाथें मानसिक गरीबीया परिचय ला मखुला ?

मेगु छगू दसु नं न्ह्यब्वयेगु पाय्छि जुइ। र् भिक्षुपिं, परापूर्वकालय वेदही गृहपतिनीया काली नांया दासी दु। वेदेही गृहपतिनी धार्मिक दु, सहनशील दु धकाः प्रख्यात दु। काली दासीं धाःथें जिम्ह मालिकनी बांलाःम्ह स्वभावयाम्ह खः कि जि थः कर्तव्य परायणी जूगुलिं बांलाःगु स्वभावम्ह जूगु धइगु परीक्षा यायेगु मतिइ तयाः छन्हु लिबाक दन। उबलय् मालिकनीं मिखां नये थें स्वल। निन्हु कुन्हु हानं लिबाक दंबलय् म्हुतुं च्वायेगु यात। स्वन्हु कन्हु ला ल्हातं हे च्वात। अबलय् तिति मनूतय्सं वेदही गृहपतिनीयाके शील मदुगु खँ सीकल।' ( साभार: बुद्ध र बुद्धवाद, (नेपाली) द्वितीय भाग। च्वमि: ऊ.अ.आउ, अनु.भिक्षु ज्ञानपूर्णिक (धम्मचरिय), पृ.३९ बु.स. २५५३)

थौंयागु हे स्थितिइ आःयागु झीगु देय् समाजया न्ह्यागु हे ख्यःया प्रतिविम्व मखुला? पार्टीइ नेता कार्यकर्ताया सम्बन्ध, अफिसय् हाकिम कारिन्दाया सम्बन्ध, छेँखापतिकं थीथी नाताया सम्बन्ध हे थज्याःगु ज्याखँ वा मूल्याङ्गनय् हे लिकुनाच्वंगु खः लाकि मखु? सुयातं यःगु ज्या याना बिल धाःसा बांलाः भिंम्ह धाइगु तर सुयातं विरोध यायेव बांमलाःम्ह मभिंम्ह जुइगु। थ्व दक्वया दुने सुलाच्वंगु मानवीय लोभ, धन, आर्थिक स्वार्थ। राजनीतिक ख्यलय् वा थीथी ख्यलय् इलय् ब्यलय् नाना कथंया नारा, माग यायेगु झीसं न्यनावयागु हे खः। आः धाथे झीसं नारा थ्वयेकेमाःगु ला हाय ! हाय ! ध्यबा। वा आर्थिक गरिबी जक मखु वैचारिक व मानसिक गरिबी नं हटे या ! मनूतय्त धाथेंया सक्षम व सबल जुइगु शिक्षा बिउ ! मनूतय्त शीलवान दयेकीगु शिक्षा बिउ ।

मानसिक गरिबी हटे मजुइक, शीलवान मनूतय्गु बहुमत जमात छेँखाय् व समाजय् मदयेक समाज व देय्या विकास असम्भव हे जुइ। मनूतय्गु जीवनय् गुलि ध्यबा आवश्यक दु, व सिबें अप्वः मुना तयेगु बानी व न्ह्याक्व दुसां मगाःगु बानीयात चीकेगु थौंयागु माग मखुला?
थौंयागु विश्व नापनापं झीगु देय्यात नं विनाशपाखें बचे यायेगु उपायया रुपय् बुद्ध शिक्षा नाला कायेमाःगु थौंयागु आवश्यकता खः ।

More Stories Like this