सिखण्डी जुयाः मखु स्वाभिमान जुयाः म्वाये

नरेशवीर शाक्य

क्वःछिनातःगु ई दुने नेपाःया न्हू संविधान च्वयाः मुलुकय् शान्ति हयेगु अले देय्या अधिकांश आदिवासी जनजातियात संघीयताया लिधंसाय् राज्य शक्तिनाप सतिकेगु ज्या ई सतिना वःलिसे आज्जु तापाना वंगु अनुभव जुयावःगु दु। संविधानसभाया राज्य संरचना तथा शक्ति बाँडफाँड समितिं संविधानसभाय् पेश याःगु झिंप्यंगू राज्य प्रदेशया सिंमाकनयात अब्यावहारिक व हचुवाया भरय् सिमांकन जूगु धकाः माओवादी बाहेक फुक्क हे राजनैतिक पार्टीतय्सं कुंखिनाहःगु दु। आः वैज्ञानिक व प्राविधिकरुपं राज्य सिमांकन जुइमाःगु व जातीय नामय् सिमांकन जुइ मजिउ धयागु खँय् राज्य संरचना आयोगया माग जुयाच्वंगु दु। वास्तवय् अन्तरिम संविधानय् न्हापा हे राज्य संरचना आयोग दयेकाः थुकियात राज्य पुनः संरचना समितिं आधारया रुपय् कयाः राज्य सिंमाकन यायेमाःगु प्रावधान तयातःगु खः। तर राजनैतिक पार्टीतय्सं आयोग निर्माणया खँयात वास्ता हे मयासे तप्यकं समितिं ज्या न्ह्याकूगु खः। आयोगं जातीय राज्यया परिकल्पना यानाः राज्य पुनः संरचनाया सिमांकन यायेवं आः जातीय राज्यया विरोधी ब्रम्हूतय्सं थुकियात नकारे यानाः आयोगया माग यानाहःगु दु। थ्व मागयात एनेकपा माओवादीं इलय् संविधान पित मबीत याःगु षडयन्त्र धासें आयोगया खँयात अस्वीकार यासें आः पुनः संरचनाय् छुं भिंके माःसा प्राविधिक पक्षयात जक हीके दइ, सिमांकनय् छुं कथं हेरफेर याये दइ मखु धकाः अडान कयाच्वंगु दु ।

नेपाःया न्हू राज्य सिमांकन नेवाः राज्यया निर्माण तसकं हे अब्यावहारिक धइगु खँय् सकलें एकमत जुयाच्वंगु दु। थ्व प्राविधिक, वैज्ञानिक, भू वितरण, जनसंख्या व ऐतिहासिक रुपं हे पाय्छि मजूगु खँ सकसिनं स्वीकार यानाहःगु दु। आःया राज्य सिमांकनय् वर्तमान स्थिति दकलय् अप्वः जनसंख्या बसोवास यानाच्वंगु नेवाः राज्ययात दकलय् चीधंगु भूभाग ९२९ वर्ग किलोमिटर बियातःगु दु। थ्व सम्पूर्ण नेपाःया दकलय् चीकूगु भूभाग खः। थुलि हे जनसंख्या अनुमान यानाः राज्य विभाजन यानातःगु नारायणी प्रदेशयात ७५०५ वर्ग किलोमिटर भूभाग बियातःगु दु। अले देय्या कुल नेवाः जनसंख्याया ५० प्रतिशतं अप्वःयात नेवाः राज्यं पिने तयातःगु दु ।

आःया न्हू नेपाः धइगु हे देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त राज्य शक्तिनाप सतिकाः उमिगु विकास यायेगु खः। जातीय राज्यया निर्माणं सलंसःदँ निसें भाषा, जाति, धर्मया नामय् उत्पीडनय् लानाच्वंपिंत मुक्त यानाः इमिगु जातीय म्हसीका लिसें अधिकार सहित जीवनयापन यायेगु खः। तर थन ब्राम्हणवाद हावी जुयाच्वंगु कारणं आदिवासीतय्त राज्यशक्तिनाप सतिकल धाःसा ब्रम्हूतय्गु राजनैतिक भविष्य अन्त जुइगु व थःपिनि राज्य नं गनं निर्माण जुइ मफइगु कारणं थुमिसं जातीय राज्य वल धाःसा देय् विखण्डन जुइ, कुचा जुइ, जातीय ल्वापु जुइ धकाः अनर्गल प्रचार यानाच्वंगु दु। आदिवासी जनतां लुमंकेमाः कि छगू इलय् थुमिसं हे जुजु व राजतन्त्र नेपाःया एकताया चिं, छगू भाषा छगू भेष नेपाःया एकताया बल धकाः आदिवासी जनजातितय्त राज्यशक्तिया भरय् उत्पीडनय् लाकाच्वंगु खः। थुमिसं आः स्वनिगः विकास यायेत देय्न्यंकंया मनूतय्गु योगदान दु धकाः दावी नं यानाः स्वनिगः सकसिगु हक दुगु थाय् खः धकाः प्रचार यानाहःगु दु ।

आःया राज्य पुनःसंरचनाय् खँय् थनया नेवाः लगायत देय्न्यंकंया आदिवासी जनजातित गमभीर जुइमफुगु तसकं चिन्ताया विषय खः। थपाय्च्वंक नेवाःतय्त दमन यानाः नेवाः प्रदेश दयेकेगु षडयन्त्र जुलं नं सुं सुं नेवाःत विशेष रुपं राजनैतिक पार्टीइ संलग्न जुयाच्वंपिंसं आःया नेवाः राज्ययात विरोध याये मजिउगु तर्क न्ह्यःने हयाच्वंगु दु। इमिगु दावीकथं संघीयताया नामय् नेवाः प्रदेशया नां दइगु हे तःधंगु खँ खः धकाः प्रचार यानाच्वंगु दु। तर थुइकेमाःगु खँ छु धायेबलय् नेवाः प्रदेशया नामय् ऐतिहासिक कालंनिसें नेपालमण्डलय् बसोवास याना वयाच्वंपिं त्रिशुली, धादिंग, दोल्खाया नेवाःतय्त नेवाः राज्यं पिने तयेगु हिम्मत हे थुमिसं गथे यायेफत? नेवाःतय्त म्वाये मफइगु लागा दुने सीमित यानाः देय्न्यंकंया नेवाःतय्त विभाजन यायेगु, ब्रम्हूत नेता जुयाच्वंगु राजनैतिक पार्टी जूगु कारणं छुं हे आधार मदयेक नेपालमण्डलया लागायात कुचा यानाः नारायणी दयेकेगु धइगु गुलि तक सिखण्डी ज्या खः धइगु खँ इतिहासं प्रमाणित याइगुली शंका मदु ।

आःया न्हू प्रादेशिक संरचनायात विरोध यात धाःसा आः दयाच्वंगु नेवाः प्रदेशया नां नं मदइ उकिं आःया नेवाः राज्ययात विरोध याये मजिउ धयागु खँ नं थुज्वःपिं नेवाः नेतातय्सं प्रचारय् हयाः नेवाःतय्त हाकनं भ्रमय् तयेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। वास्तविकताय् नेवाःतय्गु हक अधिकार बंचित यायेगु निंतिं राजनैतिक पार्टीतय्सं थज्याःपिं हे नेवाःतय्त प्रयोगु याना वयाच्वंगु दु। छगू इलय् आम नेवाःत थुपिंपाखें प्रभावित जुयाः राजनैतिक पार्टीतय्सं धाःगु खँ पाय्छि हे जुइ धकाः बिचाः नं याइगु खः। तर २०४७ सालया संविधान, आः तक थुज्वःपिं राजनैतिक पार्टीत सत्तासिन जुइवं नेवाःतय्त याःगु ब्यवहारं स्पष्ट याना बीधुंकूगु दु, थुपिं देय्या आदिवासी जनजातितय्गु हक अधिकारया निंतिं गबलें हे विश्वास याये बहः जूपिं मखु। आः हे नं नेपाः दुने थपाय्धंगु राजनैतिक परिवर्तन वल। परम्परागत जुजु शक्ति हटे जुल, तर गणतन्त्र घोषणा जूगु इलय् संघीयताया खँ पिमदं। तराईया उत्पीडित जनताया आन्दोलन लिपा हे जक संघीयताया खँ वःगु खः। आः संघीयताया दुने जातीय राज्यया खँ जनतां थःपिनि अधिकार कथं न्ह्यथनेवं थुपिं राजनैतिक पार्टीया ब्रम्हू नेतात जातीय राज्यया विरोधय् जक मखु संघीयताया विरोधय् देशविदेशय् वना कुहां वयाच्वने धुंकूगु दु ।

आः नेवाःतय्सं थुइकेमाःगु छता हे खँ थःपिनि पुस्तायात अधिकार सहित जीवनयापन याकेगु स्थिति त्वःता थकेगु खःसा अधिकारया निंतिं ल्वायेमाल। राजनैतिक पार्टीतय्सं छु धाल उकियात मिखा तिसिनाः लिउलिउ ब्वाँय् वनाः नेवाःतय्त भ्रमय् लाके मजिल। सिखण्डी जुयाः म्वायेगु स्वयां स्वाभिमानया निंतिं ल्वानाः सिना वनेमाः धयागु ज्ञान सकसितं बी फयेके माल ।


nshakya@gmail.com

More Stories Like this