तारा व बसुन्धरा: समन्वय व सहिष्णुताया दसु

लाभरत्न तुलाधर

साधुवाद

बाःछि न्ह्यः पिदंगु 'बसुन्धरा द्यः लाकि तारा द्यः' धइगु बुद्धमान महर्जनया जिज्ञासा ब्वने दत। निताजि तुतः ब्वनाःलि थःत जूगु दुविधा न्ह्यब्वयादीगुलिं सुभाय्। थम्हं मथूगु खँ न्यने छाःपिं झीथाय् तचकं म्हो। मथूसां थूपहः, मसिउसां सिउपहः याइपिं धाःसा गाक्कं दयाच्वन। मेखेर थःपिंसं सिउगु खँ मथूपिंत थुइका बीमाः धकाः न्ह्यचिलीपिं नं झं हे म्हो। उकिं मखा थःत धर्माधिकारी वा धर्मज्ञ धाइपिं गुरु वज्राचार्यपिं मध्ये सुं छम्हेसियापाखें नं लिसः वा लिच्वः खँ ब्वने मदयाच्वन। थ्वहे हुनिं थम्हं थू कथं छुं खँ न्ह्यथने मास्ते वल ।

देवीपिं निम्ह हे

'सद्धर्म कथा संग्रह' स शीर्षकं हे न्ह्यथनातः कथं माने यायेगु खःसा श्री बसुन्धरा धइम्ह बुद्ध माता खःसा श्री आर्यतारा धयाम्ह जगत जननी धकाः संज्ञा बियातःम्ह जुल। बुद्धमानजुं न्ह्यथंगु तुतः कथं बसुन्धराया १०८ गू नां दु थें तारादेवीया नं उलि हे नां दुगु जक मखु लाकि तारा देवी धइपिं हे १०८ म्ह दु, गुकिया धलः उगु सफूया अन्तिम पृष्ठय् ब्वनेफु। अले १०८ गू नां दुम्ह आर्य तारा लाखे अमोघसिद्धि तथागतया शक्ति हं। थुखेर बसुन्धरा देवी धयाम्ह प्रज्ञा पारमिताया प्रतिकात्मक रुप जक हं। प्रस्ट जू कि निम्ह देवीपिनि नां दु थें तुं ज्या व खँ सकतां बिस्कं हे। अथेसां तबि इमिगु तुतलय् सलय् बछि धइथें नां ज्वःलानाच्वन ।

नामय् समानता आपालं

थुलि जक मखु। येँया इतुम्बाहालय् दुनेरिखे च्वंगु छगः देगलय् स्वम्ह देवीपिनि मूर्ति स्वयेदु। म्हासुम्ह बसुन्धरा, तुयूम्ह प्रज्ञापारमिता व वाउँम्ह तारा। थुकथं बिस्कं हे रुप, मुद्रा, ज्वँसा, वर्णयापिं द्यःया कथा व स्तोत्र ब्वनेबलय् छम्ह हे जकं खः लाकि धइगु खँ मनय् लुइगु स्वाभाविक हे जुल। थुकिं निता खँया सम्भावना संकेत याइ। न्हापांगु, थुपिं देवीया परिकल्पना यानाः शास्त्रं हे प्रतिपादन याःपिं व थुपिं द्यः सम्बन्धी तुतः रचना याःपिं मनू जक मखु कि ई नं गुलिखे न्ह्यः व लिउयापिं जुइमाः। मेगु, छम्हेस्या रचना लिपा च्वःम्हेस्यां ब्वंगु मदु अथवा १०८ गू नां खाकेत त्यासा काःगु जुइमाः। निगूगु खँ, थुपिं तुतःया रचयिता सुं वज्रयानी आचार्य मजुसे महायानी पण्डित जुइमाः। छाय्कि महायानया मूल आदर्श करुणा खःसा मुख्य दर्शन शून्यता जुल। उगु ईया प्रकाण्ड बौद्ध तार्किक व न्यायशास्त्रीपिनि न्ह्यःने वैदिक दर्शन व संस्कृतिया तुलनाय् बुद्ध धर्म हे उत्कृष्ट व वैज्ञानिक धर्म कथं प्रमाणित यायेगु चुनौती दयाच्वन। उकिं बौद्ध देवी बसुन्धराया तुतलय् नं चण्डी, ब्राह्मणी, वदेमाता, विश्वरुपिनी, महाकाली, रौद्री, कौमारी व सर्वमातृका थुज्वःगु शव्दं थाय् काल। थुगु अवस्थाय् शैव व शाक्त सम्प्रदायस प्रचलित चण्डी पाठ वा दुर्गा सप्तशती लिसे नं खँग्वः ज्वःलाना च्वंसा अजूचायेम्वाः ।

ऐतिहासिक पक्ष

बसुन्धरा, आर्यतारा, प्रज्ञा पारमिता व नामसंगीतिया अवधारणा अथवा महिमा थनिं २२०० दँ न्ह्यःनिसें प्रारम्भ जूगु खनेदु। महायानी परम्पराया न्हापांगु संगायना पेशावरय् भिक्षु वासुमित्रया सभापतित्वय् सम्राट कनिष्कं आयोजना याकूगु जुयाच्वन। थनंलि मैत्रेयनाथ, बसुबन्ध, असंग, दिङनाग व नागार्जुन थुज्वःपिं तर्कशास्त्री दार्शनिकतय्सं आपालं बौद्ध ग्रन्थ संस्कृतं च्वयेगु ज्या न्ह्याकल। थुपिं ग्रन्थया लिधंसाय् वोधिसत्व आदर्श प्रतिपादन जुल नापनापं मानवीय बुद्धयात आदिबुद्धया व्यक्तित्वं विभूषित यायेगु ज्या जू वन ।

ख्वाः व त्वाः ल्वयेक हने

आर्यताराया तुतलय् वज्रपाणी ताराया सछि व च्यागू नां कनेत इनाप याः कथं तारादेवीया उजं कयाः अवलोकितेश्वर (करुणामय) भगवानं ताराया अष्टोत्तर शतनाम कना हल धकाः श्लोकं हे न्वखंकाच्वंगु दु -
एवं मुक्तेथ भगवान प्रसनावलोकत।।
व्यवलोक्य दिशः सर्वान् मैत्र्चकृपया दृशा।।२३।।
दक्षिणकर मुद्धृत्य पुण्यलक्षण मण्डितम्।।
तमुवाच महाप्राज्ञ साधुसाधु महा
तप।।२४।।
थथे च्वयाः ६० पु सिलः क्वचायेकाःलि 'बुद्ध भाषित' धकाः च्वया तःगुलिं आपालं मनूतय्त भगवान बुद्धं हे तारासना कनाबिज्यात धइगु भ्रान्ति जू वन। उकिं पं. दिव्यवज्र वज्राचार्यजुं थम्हं टीका च्वःगु 'आर्यतारा संग्रह' नांया खय् भाय्या सफुली मेमेपिंसं च्वः थें बुद्धभाषित मच्वसे 'तत्रतत्र सर्व बुद्धै रक्षयिष्यन्ति सर्वदा' धइगु वाक्यं क्वचायेका बिज्यात। उकिं छु स्पष्ट जुइ धाःसा थुगु स्तोत्र भगवान बुद्धं उजं जूगु ला ख हे मखुत, अथे धकाः अवलोकितेश्वरं चिनातःगु नं मखु। बरु कालान्तरय् वसपोलपिनि करुणायुक्त उपदेशप्रति कृतज्ञता पिब्वये कथं गुणज्ञ कविजनपिंसं जनताया श्रद्धा व भक्ति च्वजायेकेत रचना याःगु जुइमाः। थन लुमंके माःगु खँ छु धाःसा बुद्धया जीवनकालय् (२५०० दँ न्ह्यः) तक महासांघिकया महायानी सम्प्रदायया पुसा हे मपिउनि। थुगु अवस्थाय् महीश्वरराज व यलया मेमेपिं धुरन्धर पण्डितपिंसं च्वयातः थें बुद्धभाषित धया जुइगु फय्गं सः सिद्ध जुइ ।

फ्वसा कथं तपं

थौं म्हिगः नेपाःया न्हूगु संविधानया खेस्रा च्वयेगु ज्या छुनाच्वन। थुकी नेपाः देय्यात धर्म निरपेक्ष व सार्वभौम देय् कथं च्वयेमाः धकाः झिदँ न्ह्यः हे लखंलख हिन्दू प्रभुत्वं पीडित व शोषित जनतां चकं दबुली वनाः सर्गः थ्वक्क माग याःगु खः। अन्तरिम संविधानय् सके थथे हे च्वत। आः चिरस्थायी संविधानय् हे च्वयेत बाध्य यायेमाःगु स्थिति ब्वलनाच्वंगु दु। थुकिया निंतिं केवल बौद्ध जक मखु मेमेगु धर्म सम्प्रदायनाप संवद्ध संस्थातलिसे जानाः वृहद व विशाल धार्मिक मोर्चा स्वनेत इलं सःताच्वंगु चायेके ।

More Stories Like this