थःपिनिगु म्हसीका ल्यंकेत यायेमाःगु सोच

नरेशवीर शाक्य

झी सकसिनं बाखं छपु न्यनातःगु दयेमाः। पंचतन्त्रया थ्व बाखनय् निम्ह माकलं खुवा छप्वः लाका हइ। सुनां गुलि नयेगु धयागु खँय् ल्वापु जुइ। अन हे छम्ह भौचा वइ। वं ल्वापुया खँ थुइकी अले वं तराजु छगू हयाः 'जिं छिमित तराजुइ लनाः बराबर इना बी, ल्वाये मते' धाइ। निम्हं पत्याः जुयाः भौचित खुवा प्वः लल्हाइ। भौचां खुवा बराबर यानाः तराजुइ लनी, अले इमित क्यनाः छपा तराजुइ भचा अप्वः जुल, अप्वःगु बछि याये फइ मखु, उकिं जिं नये मजिउ ला धाइ, निम्हेस्यां जिउ धाइ। व नयेधुंकाः हाकनं तराजुया मेगु पाताय् खुवा अप्वः वंगु निम्ह माकलं खनी। अप्वः दुगु हाकनं भौचां नयेगु खँ हइ। अथे यायां फुक्कं हे खुवा भौचां नया वनी। निम्हं माकः हिस्स जुइ। थ्व बाखं खःसां आः नेपाःया आदिवासीतय्गु निंतिं धाःसा यथार्थ जुइत्यंगु दु। तःदँ न्ह्यः आम मनूतय्त बौद्धिक ज्ञान बीत च्वयातःगु बाखं थौं वास्तविकताय् हिलावलं नं मनूतय्सं आत्मसात यायेमफयाच्वन ।

थःपिनिगु अधिकार व म्हसीका लिसें म्वायेगु म्हगस खनाच्वंपिं नेपाःया आदिवासी जनजातितय्गु स्थिति आः थुपिं हे निम्ह माकःतय्गु हालत जुइगु निश्चित दु। नेपाःया आदिवासीतय्गु आत्म पहिचानयात न्हंकाः सलसंदँ तक छथ्वः मनूतय्सं सत्ता न्ह्याकाच्वंगुया विरोधय् मुलुकय् संघीय राज्य प्रणाली हयेगु निंतिं द्वलंद्वः मनूतय्गु प्राण आहुति यानाः, एकछत्र राज्य सत्ता न्ह्याकाच्वंपिं शाह जुजुतय्त वांछ्वयाः मुलुकयात गणतन्त्र घोषणा यात। मुलुक संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र जुइगु निर्णय नं जुल, तर सत्ताय् हालीमुहाली यानाच्वंगु छगू वर्ग व पुचलं संघीयतायात न्ह्याबलें हे नकारात्मक रुपं प्रचार यात। संघीयतां मुलुक विखण्डन जुइगु खँ हयाः संघीयता पक्षधरतय्त हतोत्साहित याना जुल। तर देय्या अधिकांश जनता संघीयता पक्षधर जुइवं तसकं चलाखीपूर्ण रुपं नेपाःयात १४ गू संघीय प्रदेशय् विभाजन यानाः नेपाःया न्हू खाका तयार यानाहल। थ्व ज्या नेपाःया ततःधंगु धाःगु पार्टीया नेतृत्वय् जूगु खः ।

नेपाःया राजनीति ब्रम्हू वर्गया ल्हातिइ दु। थ्वहे ब्रम्हू व खसतय्सं शाह जुजुया लिधंसाय् नेपाःया बहुसंख्यक आदिवासीतय्त राज याना वयाच्वंगु खः। विडम्वनाया खँ धायेमाः न्ह्यःने खनेदुम्ह जुजुयात चीकेत ला सफल जुल, तर लिउने सुलाच्वं जुजुतय्त धाःसा अझं थी फयाच्वंगु मदुनि।
वर्तमान परिपे्रक्षय् नेपाःया फुक्कं महत्वपूर्ण निर्णय याइपिं राजनैतिक पार्टीया शीर्ष नेतात जुयाच्वंगु दु। अले थुज्वःगु राजनैतकि पार्टीया नेतृत्व, चाहे व न्ह्यागु हे सिद्धान्तय् न्ह्यानाच्वंगु छाय् मजुइमा थुकिया नेतृत्व ब्रम्हूतय्सं हे यानाच्वंगु दु। थ्व कारणं थुमिसं थःपिनि अस्तित्व न्ह्याबलें हे शीर्षस्थ थासय् तयेगु कुतः यानाच्वंगु दु ।

नेपाःया न्हू प्रादेशिक संरचनाय् निगू कथंया सिमांकन नक्सा दयेकाः राज्य पुनः संरचना समितिं न्ह्यःने हल। वास्तवय् थ्व निगुलिं सीमांकन षडयन्त्रया रुपय् वःगु खँ आदिवासी जनजातितय्सं थुइके माः। थ्व सिमांकन मध्ये न्ह्यागु हे पारित जूसां थुकिं ब्रम्हूत हे त्याइगु निश्चित खः। न्हापां जातीय राज्यया अवधारणायात न्हंकेगु कुतः यायेकथं खुगू प्रदेशया अवधारणा पारित यायेगु कुतः जुल, थ्व असफल जुल। आः १४ गू प्रदेशया अवधारणा न्ह्यःने वयाच्वंगु दु। आदिवासी जनजातितय्गु म्हसीकाया आधार धयातःगु थ्व १४ गू प्रदेशया सिंमाकनयात दकलय् अप्वः विरोध नं आः आदिवासी जनजातिय्सं हे यानाच्वंगु दु ।

ततःधंगु पार्टी दुने ब्रम्हूतय्गु नेतृत्वया प्रभावय् राज्य विभाजन याःपिंसं ब्रम्हूतय्गु सहुलियतया निंतिं नारायणी प्रदेश खडा याना बिल। खसतय्गु निंतिं सुनकोसी प्रदेश दयेकल। थुपिं जातितय्सं थःपिनि निंतिं खडा याःगु राज्यया बारे गनं नवानाच्वंगु खने मदु जबकि जातीय अस्तित्व मालाच्वंपिं देय्या आदिवासी नेवाः व तामांग जाति थःपिनि भूभागयात कयाः हालाच्वंगु दु। मगरात व थरुहत हालाच्वंगु दु। लिम्वुवान व खम्वुवान ल्वायेत तयार जुयाच्वंगु दु। थुज्वःगु विभाजनं अन्तत नेपाः दुने जातीय राज्यया सम्भावना मदु व नेपाःयात संघीय व्यवस्था पाय्छि मजू धकाः जक पुष्टि याना बी। शासनसत्ताय् हालीमुहाली जुयाच्वंगु जातिं थज्याःगु चलाखीपूर्ण खेल म्हितूगु सकस्यां थुइकेमाः ।

आःया १४ प्रदेश विभाजन छुं नं कथं पाय्छि मजूगु खँयात नेवाः राज्यया परिकल्पना यानाच्वंपिं आन्दोलनकारीतय्सं नं थुइके हथाय् जू। केवल जातिया नामय् 'नेवाः राज्य' वा अन्य जातिया नामं राज्य जक नामाकरण जुयां थुकिया लिच्वः नेवाःतय्सं वा आदिवासी जनजातितय्सं विचाः यानाकथं ल्हातय् लाके फइ मखु। आदिवासी जनजातितय्सं थःपिनि पहिचान ल्यंकेगु अभियानया पंगः सु खः धयागु खँ थुइकेमाःगु दु। आदिवासी जनजातितय्गु नामय् निर्माण जुइगु राज्य दुने हरेक कथंया विवाद ल्यनाच्वनीगु, आदिवासी जनजातितय्गु भूभागयात हे कुचा यानाः गुगुं हे कथं पाय्छि मजूगु ब्रम्हू व खसतय्गु राज जुइकथं निर्माण जुइत्यंगु नारायणी व सुनकोसी प्रदेशया औचित्यबारे नं थःपिनि पार्टी नेतृत्व दुने न्ह्यसः तयेगु आँट जातीय राज्यया पक्षधरतय्सं याये फयेकेमाः। राज्य निर्माणया भूभाग व मेमेगु खँयात कयाः छथ्वः आदिवासीं मेगु आदिवासीलिसे ल्वायेत तकं तयार जुइगु, आदिवासी जनजातित थःथःपिनि पार्टीया निर्णय धकाः स्वजाति दुने हे विवाद तच्वयेकाः पार्टीया पक्षधर जुइगु तर ब्रम्हू व खसतय्सं षडयन्त्रपूर्वक थःपिनि हे भूभाग कयाः विवाद यायेत तिबः बियाच्वंगु खँय् सजग जुइगु आवश्यकता वाःमचाःगु नं विडम्वना हे धायेमाली ।

आःया आवश्यकता धयागु हाकनं छकः देय्या बहुमत जुयाच्वंगु आदिवासी जनजातित फुक्कं छथाय् च्वनाः थःपिनिगु म्हसीका सहितया राज्यसत्ता निर्माण यानाः न्हू नेपाः निर्माण यायेगु खः। षडयन्त्रपूर्वक छथ्वः मनूतय्सं चलाखिपूर्ण रुपं संघीयताया विरोधय् न्ह्याकाच्वंगु पलाःयात असफल यायेगु खः। थुकिया उत्तम लँपु फुक्क आदिवासी जनजाति छथाय् च्वनाः ब्रम्हू व खसतय्सं यानाच्वंगु षडयन्त्रयात असफल यायेगु हे थःपिं सफल जुइगु खः धकाः थुइकेमाःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this