स्वायत्त राज्य दुने न्हूगु नेपाःया ख्वाःपाः

तारण शाक्य

नेवाः स्वायत्त राज्य दुने देय्या सम्पूर्ण आदिवासी जनजाति न्ह्यनी। शोषणरहित समाजया चकंगु ख्वाः स्वये खनी। नेवाः स्वायत्त राज्यया व्याख्या पूमवंगुलिं गैर नेवाःतय्सं थःपिनि व्याकुलता प्वंकाच्वंगु दु। स्वनिगलय् न्हापांनिसें वसोबास यानाच्वंपिं नेवाः मखुपिनिगु नं उलि हे अधिकार व कर्तव्य दइ। नेवाः स्वायत्त राज्य दुने खय्, ब्रम्हू, तामाङ, शेर्पा, मदेशी आदिवासीत नं अधिकार सम्पन्न जनता जुइ। नेवाः स्वायत्त राज्य खनाः ग्यायेम्वाः, बरु स्वायत्त राज्य याये मफुत कि थौंकन्हय् थें देय्न्यंकंया नेतात वयाः थन राज याइ। अले उपत्यका हानं दुर्गन्धित व कलंकित जुइका च्वनेमाली। स्वायत्तता प्राप्त राज्यया थःगु हे नियम दयाच्वनी। नियम नीति धइगु थःथःगु क्षेत्रय् विकासया गज्याःगु पुर्वाधार दयेकेगु, शहर गुकथं विकास यायेगु, गथे यानाः संरक्षण व सुरक्षा यानाः न्ह्यज्यायेगु आदि योजना दयेकाः राज्य न्ह्याकेगु ज्या जुयाच्वनी ।

स्वायत्तता दुने लोकतन्त्र, समाजवाद आदि सम्पूर्ण राजनैतिक बिचाःयात स्थान दइ। माओवादी व नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं घोषणा यात धायेवं नीनिगू पार्टीया जम्बो सरकार ग्यायेमाःगु मदु। पार्टीवालातय् थःथःगु पार्टी चले यायेगु अधिकार नं दइ। देय् व जनताप्रति समर्पित भावनां राज्य न्ह्यज्याकल धाःसा स्वायत्त राज्य घोषणाया लक्ष्य हाथ्या मखु विकासया पूर्वाधार जक खः। विपक्षयात ब्वः बियाः धेंधेंबल्लाः म्हिताः सरकारया आयु ताःहाकः यायेगु कुतः जक जुयाच्वन वा धाःसा संविधानसभायात म्हितेगु कासाख्यः जक दयेकाच्वन धाःसा स्वायत्त राज्यया नारां मेगु जनआन्दोलनया रुप नं कायेफु। अथे जूगुलिं स्वायत्तता दुने राजनीतिया शुक्ष्म पक्ष न्ह्यानावनी। स्वायत्तता प्राप्त राज्यया थःथःगु हे नियम दयाच्वनी। अले व नियम अनुकुल जनता च्वने सयेके माली। स्वायत्त राज्यं दयेकीगु नियम धइगु थःथःगु क्षेत्रय् गुकथं विकासया पुर्वाधार दयेके माली धइगु थःगु हे कथंया नीति दयाच्वनी। थःगु लागाया भौगोलिक, आर्थिक, सामाजिक व राजनैतिक मान्यतायात बिचाः यानाः लागाया विकास यायेगु थःगु हे मौलिक तरिका दयाच्वनी। अथे दयेकीगु नीति नियमयात केन्द्रीय सरकारं मान्यता कयाः केन्द्रीय सरकारया सहलह व ग्वाहालिं स्वायत्त राज्य न्ह्यज्यानाच्वनी ।

नेवाः स्वायत्त राज्ययात संविधानय् न्ह्यंकाः मान्यता काये खन धाःसा स्वनिगलय् इलय् ब्यलय् जुइगु दुर्गन्ध व कुरुपयात पने फइ। शहरअशोभनीय जुइ कथं ब्वलनाच्वंगु पंगः व पसः चीके फइ। छेँबुँ पाना म्हिता जुइपिं जुवाडे व वेश्यावृत्ति कजे याये फइ। सरकारं कजे याये मफुगु असुरक्षित शहरीकरण नियन्त्रणय् तये फइ। जन प्रतिनिधित हे सक्रिय जुयाः न्ह्यज्याइबलय् अनैतिक, अकर्तव्य आदि नाश जुयाः झीत यःगु जिउगु कथंया व्यवस्था याये फइ। पिने मेगु स्वायत्त राज्यं दुहां वइपिनिगु लागि व्यवस्थित व्यवस्थापन यानाः मानव प्रदुषण नियन्त्रण यायेफइ। थीथी कथंया प्रदुषणं मुक्त, सुव्यवस्थित व योजनावद्ध शहरया विकास अले केन्द्रीय सरकारं याये मफुगु विकासया ज्याझ्वः विकेन्द्रित जुयाः सम्पूर्ण जनप्रतिनिधि परिचालन जुयाः हिमाल, पहाड, तराईया उन्नत विकासया मार्ग चूलानाः विकास क्रमय् पलाः छिनाः ताःतुना थें उन्नतिया चरमविन्दु तक याकनं थ्यंके फइ। थुलि म्हगस पूवंकेगु लागिं हे स्वायत्त राज्य माःगु खः। थथे याये फत धाःसा राजनीति कासा म्हितीपिं नेतातय्गु नेतागिरी तन्त्रया समाप्त जूवनी ।

सँदेश चिनियाँतसें त्याकेधुंकाः स्वायत्तता कायम यायेगु लागिं सँदेय्या आदिवासी नेवाःजातियात देशं पितिना छ्वयेगु कुतः यात। भौगोलिक विकटतानापं जिउज्यान पानाः धेंधेंबल्लाः म्हिताः नेवाःतसें सँदेशय् वनाः बनेज्या यानाच्वंगु इतिहास साक्षी दु। अथे खःसां नं व इतिहास सँदेय्या लागिं जक जुल। चिनियाँतसें नेवाःत देशं पितना हयाः स्वायत्तता कायम यायेगु आपालं कुतः यात। नेवाःत नाप सम्बन्ध तये मजिउ, उमित नतुइ मजिउ, लसपस याये मजिउ आदि इत्यादि गथे याःसा नेवाःतय्त द्यांलाकाः पितिना छ्वये फइगु खः, फुक्क कुतः यात। नेवाःत सँदेशय् च्वने हे मफयेक करं सँदेय्या इतिहासयात संकल्प यानाः त्वःता तयेमाल। अथे स्वायत्त सरकार दुने थःपिनि क्षेत्रीय विकासया लागिं केन्द्रीय सरकारं मखुसे स्थानीय स्वायत्त राज्यया थःगु हे अनुकुल नियम दयेकाः व्यवस्था याये जिउ ।

झीगु आःया अवस्थाय् विकास जुयाच्वंगु नगर, गां व जिल्ला विकास समिति छगू स्वायत्त संस्था खः। थुकियात राज्यया अधिकारं सम्पन्न यात कि स्वायत्त राज्य जूवनी। नेवाः क्षेत्रीय अधिकार बियाः स्वायत्त संस्थायात राज्यया रुप बिल धाःसा थःथःगु क्षेत्रया स्वायत्त राज्य प्रतिपादन जुयाः देय् विकासया मार्गय् तीव्र गतिं न्ह्याः वनी। थ्व झीगु देय्यात ल्वःगु व्यवस्था खः। ई ब्यःया कारणं राजनीतिइ हिउपाः वयाच्वनीगु भौगोलिक सत्यता खः। थ्वहे झ्वलय् नेपालय् नं इलं इलय् थीथी राजनीतिक हिउपाःत वयाच्वंगु दु। देय्या इतिहासय् मल्लकालयात नेवाः स्वायत्त राज्य कथं विकास जूगु धकाः नालेछिं। उगु इलय् दुरदर्शी दुपिं मल्ल जुजुपिंसं नेवाःतय्गु सामाजिक, आर्थिक, धार्मिक आदि छचाःखेरं च्वन्ह्याःगु विकास याना थकूगु हे थौंयागु झीगु विकासया पूर्वाधार जुयाच्वंगु दु ।

देशय् आपालं आदिवासी जनजातित दःसां दकलय् सभ्य, विकसित, सुसंस्कारित मानव जातिया तःधंगु दसु कथं सुखी जीवनया आधार मालेगु कथं नं नेवाः जातिया विकासक्रम न्ह्यज्यानाच्वंगु खँ विदेशीतय्सं नं धायेगु याः। थथे राज्य व्यवस्थाया स्वभावं जनजीवनय् आपालं लिच्वः लाइगु खनेदु। थौंयागु इलय् सरकार सञ्चालन याये मसयाः सामाजिक, सांस्कृतिक, पर्यावरणीय आदि अनेक कथंया समस्यां झीत थिउ वयाच्वंगु दु। थ्व लागाया नेवाः शैली हे आः स्यनीगु खतरा ब्वलनाच्वंगु दु। म्हंचायेकेगु नामय् गुठीत न्हंकाः सुसंस्कार व सुसंस्कृतं भय्बिउपिं धकाः गौरव यायेगु औचित्य मदयेकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। ततःधंगु निगू राष्ट्र जःलाखःला दयाः नं सुयां भरे वने म्वायेक म्वाये सःपिं नेवाः जाति थौं राजनैतिक परिचक्रय् लानाः पूवंक हे कर्पिनि भरे च्वनेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु दु। छगू जातिया कुनियतं नेवाःत तसकं लिउने लाः वनाच्वंगु दु। साप हे विडम्बनाया ई जुयाः नेवाःत हसंमसं धायेक थःगु हे स्वनिगलय् कुर्का च्वने माःगु जुयावल। देशय् नेवाःत शोषकया उपासक जुयाच्वने माल। पिनेयापिं मनूत स्वनिगलय् दुहां वयेवं अनुभूति याइ नेवाः जातिया विकसित स्वरुपयात। उमिसं नेवाःतय्त पुँजीवादया ऐशआरामं ग्रस्त मनस्थिति दुपिं जाति धकाः मतिइ तयाच्वंगु दु। ततःखागु बांलाःगु छेँय् च्वनाः न्हिंन्हिं भ्वय् नयाः मनोरंजन याइपिं जाति धकाः नेवाःतय्त थुइकाच्वंगु दु। कम्युनिष्ट सिद्धान्त कथं अज्याःपिंत हे शोषक धाइगु खः। थौंकन्हय् नेवाः राज्य दुने नेवाःतय्त थथे हे मभिंपिं कथं नालीपिं मनूतय् बहुमत जुयाच्वंगु दु। अथे जुयाः झी नेवाःत फुक्क जानाः नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा जक मखु उकियात कार्यान्वयन हे याये माःगु दु। नेवाः स्वायत्ततां हे जक नेवाःतसें थःपिनि उन्नत विकास याना वने फइ ।

स्वायत्त राज्यया दसु मालेगु खःसा नापसं च्वंगु सँदेय्यात हे काःसां जिउ। न्हापाया सँदे, सँदे हे जक सीमित जुल धाःसा आःयागु सँदे विश्वया मन सालीगु कथं विकास जुल। सँदेशय् रेल थ्यनीगु कल्पनां पिनेयागु विषय खः तर स्वायत्तताया कारणं थ्व म्हगस नं पूवन। थथे विकासया अग्रता कायेत स्वायत्तता जक दयां मगाः। स्वायत्त राज्य हे घोषणा जुइमाः। स्वायत्ततायात पूर्णता बीत राज्यया अधिकारं सम्पन्न याये हे माः ।

स्वायत्त शासन व्यवस्था वल धाःसा नेतातसें जनतायात व देय्या धुकूयात तकं उखेथुखे याये खनी मखु। राजनीतियात म्हितेगु कासा यानाः जनतायात गोटी दयेकाः म्हिते खनी मखु। मन्त्री नेतात व च्वय्यागु आदेश धयागु शब्दय् पूर्ण विराम जूवनी। देय् व जनता प्रति स्पष्ट व स्वच्छ राजनीतिं देय् न्ह्यज्याये फइ। गुगु जनतां अपेक्षा याःकथंया न्हूगु नेपाःया म्हगस पूवनी। अथे जूगुलिं न्हूगु नेपाःया ख्वाः स्वयेगु खःसा स्वायत्त राज्यया व्यवस्था जुइ हे माः। स्वायत्त राज्य दुने हे जक न्हूगु नेपाःया ख्वाः स्वये खनी ।

More Stories Like this