घोषणायात वैधानिकता कायेनु

तारण शाक्य

देशया राजनीतिइ हिहिउँ न्ह्यज्यानाच्वंगु दु। थौंया ई संघीय लोकतान्त्रिक गणराज्यया संविधान दयेकाः राज्यया पुनर्संरचना यायेमाःगु ई। देय्या समस्त जातजाति, भाषाभाषी, तराई, मधेस, पहाड फुक थासं संविधानय् थःपिनि संवोधनं जुइमाः धकाः कुतः यानाच्वंगु इलय् झीपिं नेवाः जाति देय्या इतिहासय् दकलय् पुलांगु व सभ्य समाजया सभ्य जन जागृत नेवाः जाति जुयाः नं शाहकालं २४० दँ क्वत्येयका च्वनापिं आदिवासी खः ।

थ्व ई निसः व पीदँ न्ह्यःया नेवाः स्वायत्त कालयात पुनर्जागरण यानाः बिजयोत्सव हनेगु ई खः। थ्व ई आदिकालिन नेवाः सभ्य समाजया दक्षता व क्षमता नेपाःमिपिनि न्ह्यःने तयाः नेवाः जातिया म्हसीका न्ह्यब्वयेगु क्षण खः। नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणायात सुं नं जातजाति, मधेस, पहाडीं नुगः स्याके माःगु मदु। छाय्धाःसां नेपाःया चकंगु ख्वाःपाः जुयाः हलिमय् धस्वाना च्वनेफुगु इतिहास धयागु नेवाःतय्गु सभ्यता हे खः। नेवाः जातिया विचित्रता धयागु राजनीतिज्ञ संलग्न म्हो जुयाः उन्नत जाति कथं विकसित जुयाच्वंगु खः। नेवाः जुजुपिं प्रताप मल्ल, श्रीनिवास मल्ल, भुपेन्द्र मल्लयात झंगः लानाः पृथ्वीनारायण शाहं नेवाः राज्य लाका काःगु खः। नेवाः राज्यकालया विकास हे थौंयागु नेपाःया निकास जुयाः देय्यात समृद्धि याना तये फुगु खः। उगु ईया विकसित राज्य संरचनायात थौं थुलिमछि सरकार वलं नं ध्वये फयाच्वंगु मदु। नेवाः जुजुयागु पालय् विकसित नेवाः जाति थौं तक नं शिलवान, लगनशील मृदुभाषी विकसित समाजया रुपय् कायम दु। ०४६ सालया प्रजातन्त्रकालं लिपा भ्रस्त, ध्वस्त, चरित्रहीनपिं अनैतिकतय्गु राज जुयाः देय्यागु अवस्था सुथां मलानाच्वन। अथे जूगुलिं नेवाः राज्य स्थापना यानाः नेवाःतसें राज याये खन धाःसा जनताया मनस्थितिइ हिउपाः हयाः देय्यात हलिमय् विकसित याये फइ। उकिं नं झीसं पुनः नेवाः स्वायत्त राज्य धकाः घोषणा यायेमाः। थ्व नेवाःतय्गु ऐतिहासिक अधिकार खः। नेवाः स्वायत्त राज्यया लागिं फुक्क नेपाःमित छप्पँ जुयाः ल्वानाः झीगु अधिकार लित काये मालाच्वंगु दु ।

मल्लकालया नेवाः स्वायत्त राज्यं देय् व जनताया आपालं विकास जुल। नेवाः राज्यया विकसित राजनीतिं आर्थिक, सामाजिक व धार्मिक ख्यलय् विकास याःगुया प्रतिफल हे थौंयागु नेपाःया अवस्था खः। उगु ईया दक्ष कलाकारतय्गु कालिगढीं संसारया नुगः साला कयाच्वंगु दु। स्वनिगलं पिनेयापिं नेपाःमित स्वनिगलय् न्हापालाक दुहां वइबलय् स्वर्गय् वयागु थें आभास याइ। थथे नेवाः स्वायत्त राज्य कालय् विकास जूगु स्वनिगः जक छाय् विकास याये फत? नेवाःतय्गु वस्ति जक छाय् व्यवस्थित जुयाच्वन? आदि न्ह्यसः ज्वनाः स्वनिगलय् दुहां वइपिं मनूत लिपा थनं पिहां वनेगु हे स्वइ मखु। संयुक्त राष्ट्र संघय् नेवाःतय्गु हे अलंकार न्ह्यब्वयाः नेपा सदस्य जुइ खन। नेपाःया नेता धाःपिंसं नेवाः जातिया प्रतिष्ठायात ल्वयेक हनेमसः। थथे देशय् नेवाःतय्गु आपालं अलंकृत दसुत दयां नं नेवाः जातियात बेजातितय्सं त्यत्तु त्यलाः नुनेत सनाच्वन। ०४६ सालया जनआन्दोलनं नेवाःतसें छुं नं उपलब्धि काये मखन। अथे जुयाः प्रजातन्त्रकालय् प्रजातन्त्रया हिमायति धाःपिंसं स्वनिगलय् हे नेवाःतय्त बुका बिल ।

उकिं ०४६ सालया जन आन्दोलन लिपा वःगु सरकारया नेतृत्वं झी नेवाःत लय् तायेथाय् मदु। अथे जुयाः हे याकनं २०६३ सालया जनआन्दोलनं राजनीतिक हिउपाः वःगु खः। एकतन्त्रीय नेवाः राज्य लाका काःपिं शाह काल व अनं लिपाया प्रजातन्त्रया हिमायती धाःपिनि विरुद्ध २०६३ सालया जन आन्दोलन जुयाः थौंया राजनैतिक हिउपाः प्राप्त जूगु खः। थौं सकलें जातितय्सं थःथःपिनि स्वायत्त राज्य दयेकेत स्वयाच्वंगु इलय् नं झी नेवाःतसें नेवाः राज्य न्ह्यब्वयाः न्ह्यज्याये मफुत धाःसा नेवाः देशय् नेवाःतय्गु अल्पमत जक मखु नेवाः जाति हे तनावनीगु अवस्थाय् झीत थ्यंके हःगु दु। अथे जूगुलिं थ्व इलं नेवाः जुजुपिंसं मल्लकालय् सफलपूर्वक दयेकूगु राज्य व्यवस्थाय् झी वनेमाः। थ्व नेवाः राज्यया माग नेवाःतय्गु मौलिक अधिकार खः ।

आःयागु दलीय व्यवस्थाय् झीगु पक्षय् माओवादीत न्ह्यज्यानाः हे नेवाः स्वायत्त गणराज्य घोषणा यायेधुंकूगु दु। सुकुम्बासी व स्वनिगलं पिनेयापिं जनतात ल्ह्यया हःगुलिं झी नेवाःत असुरक्षित व अव्यवस्थित जुइ माल। थ्व इलय् झी न्ह्यलुवा नेवाःतसें गज्याःगु रणनीति नालेमाल? झीगु मौलिक अधिकारयात गथे सुरक्षित यायेमाल? आः थुखेपाखे नं झीगु ध्यान वनेमाःगु दु। संविधानय् नेवाः स्वायत्त राज्ययात स्थान बीगु अनिवार्य जूवनी छाय्धाःसां थुकिं हे देशय् धाथेंया स्थिरता वइ। तर विडम्वना धयागु ला नेवाःत धयागु हे म्हमसिउपिं, नेवाःत धयापिं हे मयःपिं नेतातसें देय् सञ्चालन यानाच्वंगु थ्व इलय् गय् यानाः सुव्यवस्थित सरकार न्ह्याके फइ ?

नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा यायेगु ज्या ला साप हे अःपु। जुलुस ज्वनाः देय् चाःहिल, मञ्चय् भाषण बिल, नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा जुल। माओवादीतसें नं बसन्तपुली अज्याःगु हे नेवाः स्वायत्त गणराज्य घोषणा याःगु खः। उलि हे जक खःसा ला घोषणाया अर्थ मदु। उकियात संविधान व सरकारं मान्यता बीकेमाः। सरकारं मान्यता बिल धाःसा नेवाः स्वायत्त राज्य दुनेया सम्पदायात जीवन्त यानाः सभ्य आदिकालिन शहरया रुपय् विकास याये फइगु ह्वःताः चूलाइ। थुगु आदिकालिन सभ्य शहरया रुपयात विकास यानाः देय्यात हे हलिमय् च्वछायेबहःगु देय्या रुपय् कथं विकसित यायेगु म्हगस पूवंके फइ। अथे जूगुलिं नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणायात राज्यपाखें मान्यता बीकेगुली सम्पूर्ण नेवाःत छधी छप्पँ जुयाः दनेमाःगु आवश्यकता दु। सभासद् धाःपिं ६०१ म्ह अधिकारवालातय्त नेवाः छु खः म्हसीके बीमाल। उकिया लागिं निसः व पीदँ न्ह्यःया नेवाः स्वायत्त राज्यया राजनीति माला मल्लकालयात प्रश्रय बियाः माडेल तयार यायेमाः। झिगू थें विकसित राज्य संरचना मेपिंसं न्ह्यब्वये फइ मखु। यदि नेवाः राज्य धस्वाके फत धाःसा थुकिया प्रतिफल नेवाः राज्य दुने च्वंपिं सकलें जनता व मेगु राज्यतय्सं नं प्राप्त याये फइ। नेवाःत सुव्यवस्थित, सुसंस्कारित, सभ्य जाति खः। उकिं थुमिगु विकास जुल धाःसा मेमेगु जातितय्सं नं विकास यायेगु अवसर प्राप्त याये खनी। नेवाःया विकास धइगु समग्र नेपाःया हे विकास जुइगु खँय् शंका मदु ।

More Stories Like this