सुशासनया निंतिं स्वायत्त शासन

कृष्ण प्रजापति

एनेकपा (माओवादीं) थःपिनि आन्दोलनया झ्वलय् थीथी जातीय स्वायत्त राज्यत घोषणा याना हयाच्वंग दु। थ्व झ्वलय् कन्हय् नेवाः स्वायत्त राज्य नेपालमण्डल नं घोषणा यायेत्यंगु दु। माओवादी आन्दोलनया झ्वलय् थ्व छगू तःधंगु उपलब्धी नं जुइफु। तर आन्दोलन कथं थथे थीथी राज्यया घोषणा याना यंकेगु ज्यां संविधानसभाया गतियात धाःसा हाथ्या बिउगु तायेकाहःगु दु। संविधानसभा धिसिलाक्क न्ह्याये मफयाच्वंगु इलय् हे माओवादीं थथे जातीय राज्य घोषणा यानाः थःपिं मुक्कं जातीय राज्यया पक्षपाति मखु धइगु द्वपंयात हाथ्या नं बियाच्वंगु दु। मेखे कन्हय् पुस १ गते घोषणा यायेगु कथं क्वःछिनातःगु नेवाः स्वायत्त राज्यया घोषणा नं विवादय् लाःगु दु। छाय्धाःसां नेवाःत छप्पँ छधी जुयाः वइगु पुस ११ गते नेवाः स्वायत्त राज्य नेपालमण्डल घोषणा यायेत्यंगु दु। उकियात हाचां गायाः माओवादी पार्टी छगुलिं जक यायेत्यंगु थुगु घोषणां आः छु रुप काइगु खः वा थुकिं पार्टीयात दीर्घकालीन लिच्वः नं छु लाकीगु खः धइगु नं न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु दु ।

थीथी अन्तर्क्रिया व सहलहय् माओवादीया नेता कार्यकर्तातय्सं थःपिंसं यायेत्यनागु नेवाः स्वायत्त राज्यया घोषणां वइगु पुस ११ गते नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं यायेत्यंगु उगु हे घोषणायात समर्थन कथं वा ग्वाहालि कथं जक यायेत्यनागु धकाः अभिब्यक्ति बिया वयाच्वंगु दु। तर खँ उली हे जक सीमित मजू। थुगु घोषणा लिपा थप हाकनं थीथी झिगू संघ संस्था जानाः दयेकूगु नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया नेवाः राज्यया घोषणा हे ध्याकुनय् लाःवनीगु जकं खःला धकाः नं थन शंका उपशंका जुयावःगु दु। तर माओवादीया जातीय घटक नं दुथ्याःगु उगु घोषणाया पक्षय् थौं तमाम नेवाः समुदाय लालायित जुयाः न्ह्यचिले धुंकूगुलिं आः थुकियात गुगुं कथं नं अबमूल्यन यायेफइगु स्थिति धाःसा मदु। नेवाः स्वायत्त राज्यया घोषणा छगू कथं स्वशासन स्थापना यानाः सुशासन स्थापना यायेत खः। आः तक केन्द्रिकृत शासन पद्धति जुयाच्वंगु ल्याखं स्थानीय प्रशासनंनिसें सरकारी ज्याकुथी केन्द्रं छ्वयाहःपिं पदाधिकारीतय्गु हे जक हालिमुहाली जुयाच्वंगु दइ। उकियात पनेगु निंतिं नं देशय् जातीय वा भौगोलिक क्षेत्रया लिधंसाय् राज्य विभाजन यानाः उकियात स्वशासन कथं लागू यायेमाःगु ताः ई न्ह्यवंनिसें माग जुया वयाच्वंगु खः ।

सुशासनया निंतिं हे स्थानीय जनतायात सक्रिय राजनीतिइ दुथ्याकेमाःगु खः। जातीय राज्य दयेकेगु इलय् वा संघीय राज्य कथं देशयात थीथी राज्यय् विभाजन यायेगु इलय् स्थानीय मनूतय्सं आपालं सुख सुविधा भोगे यायेगु अवसर चूलाइ। शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी नापं थीथी निकायया सञ्चालनय् स्थानीय मनूतय्गु हे प्रभुत्व जमे जुइगुलिं यानाः नं स्वशासनया मूल्य मान्यतायात संघीय राज्यं महत्वपूर्ण प्राथमिकता बियाच्वंगु खः। जातीय राज्य घोषणा यायेवं हे मेमेगु जातियात मछिं मचाः जुइफु धइगु तर्क नं थन न्ह्यःने वयाच्वंगु दु। निर्वाचनय् बहुमत जातिया जक स्थान दइगु कारणं गुगु जातिया राज्य खः उगु जातिया जक हालीमुहाली चले जुयाः मेपिंत वास्ता मयाइगु खःला धकाः शंका यानाच्वंगु इलय् जातीय राज्यया स्वरुप बारे नं थीथी तप्काया जनतायात ध्वाथुइकु थुइकुं वनेमाःगु खनेदु ।

जातीय मुक्तिया लागिं हे जातीय शासन व स्थानीय स्वशासन माःगु कारणं थुकिं छगू जातिं मेगु जातियात शोषण याइगु वा मेगु जातियात विस्थापित याइगु धइगु सवाल हे वइ मखु। बरु थीथी राजनीतिक दलं याइगु जातीय राज्यया घोषणा अनमेल जुयाच्वंगु कारणं धाःसा छुं भचा समस्या ब्वलनीगु खनेदु। दसुया निंतिं माओवादीं नेवाः राज्य कथं स्वनिगः व जःखःया छुं छुं तराईलिसे स्वाःगु थाय्त जक कयातःगु दु। तर नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं थीथी इलय् नेवाः देय् दबू थेंज्याःगु नेवाःतय् राष्ट्रिय संगठनं निक्वः निक्वः तक राष्ट्रिय गोष्ठी यानाः पित बिउगु लिच्वःया लिधंसाय् किटान यानातःगु नेपालमण्डलयात नेवाः राज्य घोषणा यायेगु तयारी यानाच्वंगु दु ।

थुकथं नेवाः राज्य घोषणा ज्याझ्वः निगू चरणय् न्ह्याइगु जुयाः नेवाःत स्वयम नं भ्रमय् लानाच्वंगु दु। थुकिं नेवाःतय्त माओवादी नेवाः व गैर माओवादी नेवाः कथं निगू तप्काय् ब्वथला बीगु जकं खःला धकाः नं शंका ब्वलंका बिउगु दु। अथे जुयाः हे नेवाः राज्यया घोषणा ज्याझ्वलं थुगु वालय् गुलि चर्चा जूगु खः, उलि हे विवादय् नं लानाच्वंगु दु। स्थितियात सहज यायेगु निंतिं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं थीथी थासय् जूगु अन्तर्क्रिया व तयारी ज्याझ्वलय् माओवादीया नेता कार्यकर्तातय्त नं सःतेगु यानाः बरु थःपिंसं हे यायेत्यनागु ज्याझ्वलय् हे पुस १ गतेया नेवाः राज्य घोषणायात समाहित यायेत आह्वान नं यानाच्वंगु दु। तर आः तक अज्याःगु स्थिति खने मदुगुलिं कन्हय् सम्भवत न्हापांखुसी माओवादीं स्वनिगः व तराई नाप स्वाःगु स्वनिगःया छुं छु थाय् नापं दुथ्याकाः नेवाः राज्य घोषणा याइ। तर थ्व घोषणां माओवादीया ज्याझ्वः ताःलात धकाः उलि हे जोश जाँगर ब्वलंका बिउगु खयेफु। तर साधारण नेवाःतय्त धाःसा पुस ११ गते हानं मेगु नेवाः राज्यया घोषणा छाय् धइगु न्ह्यसः पिकया बीफु ।

संसारय् ततःधंगु क्रान्ति व संघर्ष लिपा हे जक संविधानसभाया चुनाव जुयाः देशयात न्ह्यज्याकूगु इतिहास दु। नेपालय् धाःसा संविधानसभाया चुनाव क्वचाःगु निदँ फुइन आः तक नं वास्तविक संविधान तयार यायेगु ज्याय् संविधानसभा न्ह्यज्याये फयाच्वंगु मदु। त्याग व बलिदान याना वःपिं नेतातय्गु थुगु संविधानसभाय् बहुमत मदुगुलिं व पुलांगु सोच व विचारधाराया मनूत हे जक अन अप्वः खने दुगुलिं नेपाःया थ्व सदन नं पंचायती कालया राष्ट्रिय पंचायत स्वयां फरक जुइ फयाच्वंगु मदु। थौं संविधानसभा मार्फत हे याकनं नेवाः स्वायत्त राज्य व मेमेगु नं स्वायत्त राज्यत घोषणा यानाः वने दत धाःसा आपालं आधिकारिक जुइगु खः। तर अथे यायेगु नं स्थिति मदुनि। संविधानसभां हे न्हूगु संविधान तयार याये मफयाच्वंगु इलय् न्हूगु संविधान तयार याये मफुतलेया लागिं अन्तरिम संविधान कथं हे ज्या न्ह्याका वनेमाः। उकिं नं नेपाः संघीय गणराज्यय् वनेगु क्वःछिनातयेधुंकूगु दु। उकिं नेवाः स्वायत्त राज्य नेपालमण्डल घोषणायात नं सहज रुपं कयाः पुस ११ गते थप जनताया सहभागिताय् नेवाः स्वायत्त राज्य नेपालमण्डल घोषणाय् नं सहभागी जुइ ।

More Stories Like this