लैंगिक समानताया खँय् बुद्ध धर्म

वज्रमुनी वज्राचार्य

संसारय् थीथी धर्मत दु। धर्मया मू उद्देश्य धइगु हे मानव जीवन आनन्दपूर्वक म्वायेगु लँपु खः। जब सम्प्रदायया खँ न्ह्यःने वइ, उगु इलय् जक थःथःगु थाय् अवस्था कथं थःगु हे नियम नीतिया घेरा दयाच्वनी। उगु अवस्थायात कयाः समाजयात ल्वय्क नीति दयेकातःगु दइ। गुकियात धर्मया भासं शील धायेगु याइ। बुद्ध धर्मयात व्यावहारिक धर्म कथं कायेगु याः। थगु धर्मय् नं मिसा व मिजं समानताया विषयय् छुं असमानता दु। मेमेगु धर्म सिबें नं बुद्धधर्मय् छुं भचा समानता दु। ब्राम्हण धर्म स्वयगु खःसा जातिवाद, छुवाछूत, असमानता, अन्धविश्वास यक्व खनेदु, बुद्धधर्मय् अन्धविश्वास, जातिपाति म्हो जक हे दु। उकिं बुद्ध धर्मयात धर्म मखु दर्शन धइगु धायेगु याः ।

बुद्धधर्मय् नं मिसा मिजंया दथुइ असमानता दु। मिसा वा मिजंया दथुइ याये जिउ, मजिउ धइगु भेदभाव दु। खय्त ला मनू जन्म जुइवं हे प्रकृतिं मिसा वा मिजं धकाः नामाकरण यानाः भेदभाव याइ। वयां लिपा समाजं मिसा व मिजंया लागि याये जिउगु मजिउगु नियम दयेका बी। बुद्ध धर्मय् दकलय् न्हापां सिद्धार्थ गौतमयात बुइकूम्ह मायादेवी जन्म बिउगु न्हय्न्हु लिपा हे मंत। अथे हे गौतम बुद्ध सिबें न्ह्यःयापिं मानव बुद्धपिं बुइकूपिं मांपिं नं थुकथं हे मचा बूगुयां न्ह्यन्हु कुन्हु हे मदुगु खँ बौद्ध साहित्यय् उल्लेख दु। बुद्धया मां जुयाः जन्म जूगु कारणं थथे न्हय्न्हुया दिं कुन्हु मृत्यु जुइमाःगु खः। थथे मजूगु जूसा बुद्धया जीवनय् लिच्वः लाकी ।

मायादेवीया कारणं वा वं याइगु ज्या बांमलायेवं मचा व बुद्ध जुइम्हप्रति आस्था म्हो जुइफु, उकिं मृत्यु जुइमाःगु खः धाइ। तर बुद्धयात बुइकूम्ह मायादेवी जक मखु अबु शुद्धोधन नं खः। मायादेवी मां जूगु कारणं मृत्यु जुइमाःगु शुद्धोधन अबु जूगुलिं मृत्यु जुइम्वाःगु धइगु नं असमानता खः। अथे हे सिद्धार्थ गौतम कपिलवस्तु बिज्याःगु इलय् थःत ब्वलंकूम्ह मां प्रजापति गौतमीं थः नं भिक्षु संघय् दुहां वये धकाः इनाप यात। थुगु इलय् बुद्धं मिसापिंत भिक्षु संघय् दुकायेगु बिचाः याना बिमज्याः। आनन्द भिक्षुं निकः स्वकः तक न्ह्यसः तलं नं भिक्षुणी दयेकेगु इच्छा याना बिमज्याः। आनन्दं बुद्धयात छपिनिगु धर्मय् मिसापिंसं धर्म यायेगु अधिकार मदु ला धइगु न्ह्यसः तसेंलि तिनि प्रजापति गौतमीयात संघया दुजः दयेकेगु अनुमति बिल। उगु इलय् बुद्धं धयाबिज्यात-मिसापिंत संघय् दुमकाःगु जूसा बुद्ध धर्म चीरस्थायी तक ल्यनीगु खः, तर मिसापिंत दुकाःगुलिं ५०० दँ तक बुद्ध शासन ल्यनी। तर नं मिसापिंसं च्यागू गरुधर्म पालना यात धाःसा छुं भचा अप्वः बुद्ध शासन ल्यनी धयाबिज्यात। थुकथं बौद्ध संघय् भिक्षुणी संघ स्थापना जुल।
बुद्ध धर्मय् गुलि नं मानव बुद्ध जुल, इपिं फुक्क मिजंपिं जुल। बुद्ध धर्मय् मिसापिं बुद्ध जुइ फइ मखु धइगु हे उल्लेख जुयाच्वंगु दु। भिक्षु व भिक्षुणीपिंसं पालना याये माःगु शीलया सम्बन्धय् नं भिक्षुपिंसं २२७ व भिक्षुणीपिंसं ३११ शील पालना यायेमाः। मिसापिंसं मिजंया सिबें कठोर नियम पालना याये माःगु व्यवस्था दु। थुकथं स्वयेगु खःसां बुद्ध धर्मय् मिसा व मिजं दथुइ यक्व समानता खनेदु ।

खय्त ला मिसा व मिजं दथुइ समानता व असमानता धइगु समाज विज्ञानया खँ खः। मिसात मिजं सिबें शारीरिक रुपं कमजोर जुइगुलिं, सामाजिक दायित्व मिजंयाके अप्वः दइगुलिं आदि कारणं हरेक धर्मय् मिजंया महत्व अप्वः खनेदु। गरु धर्मया खँय् नं नकतिनि प्रवजित जूम्ह भिक्षु जूसां नं भिक्षुणीपिंसं आदर यायेमाःगु, झिंन्यान्हुइ छकः पर्यषण याये माःगु, भिक्षुपिंपाखे धर्म श्रमण यायेगु लागि सःतेमाःगु, वर्षावास धुंकाः निगू नं संघपाखें प्रवारणा याये माःगु, गरुधर्म पालना याःम्ह भिक्षुणीयात निगू हे संघं पक्षमानता यायेमाःगु, भिक्षुणीपिंसं भिक्षुपिंत ब्वः बी मजिउ, भिक्षुपिंत भिक्षुणीपिंसं छुं नं धाये मजिउ, भिक्षुपिंसं नं भिक्षुणीपिंत छुं धाये मदइगु आदि व्यवस्था जुयाच्वंगु दु। थुकथं मिसा व मिजं दथुइ असमानता खनेदु ।

धर्म मध्ये व्यावहारिक व वैज्ञानिक धर्म कथं बुद्ध धर्मयात कयातःसां सामाजिक संरक्षणया लागिं नं छुं छुं नियमत आवश्यक जूगु हे जुल। थथे नियम वा शीलया पालना धइगु हे व्यावहारिक रुपं प्रयोग वा अभ्यास यानाः दयेकीगु जूगुलिं बहुजनया फाइदाया लागि अल्पसंख्यक मनूया अपमान जूवनेफु। थुकथं स्वयेबलय् अवश्य नं बुद्धधर्मय् नं मिसा मिजंया दथुइ असमानता खनेदु। तर बुद्ध, सम्यक संबुद्ध जुइगु धइगु मिसा व मिजं जुयाः जक मखु, वइगु चित्तया अवस्था कथं जुइगुलिं मिस्त नं बुद्ध जुइ फयेमाःगु खः।
बुद्ध धर्मय् जक मखु मेमेगु धर्मय् नं मिसातय्गु अवस्था बांलाः मजू। हिन्दू धर्मय् मिसाया अधिकार तसकं म्हो दु। साहित्यकार गिरिजाप्रसाद जोशीं हिन्दू धर्मया महाकाव्य रामायण व महाभारतयात मिसापिनिगु लागि एटम बम हे धयादीगु दु। रामायणय् सुवर्णखायात मनू हे ल्याः मखासे रामं न्हाय् ध्यना बीगु, सीतायात रावणयाथासं लित हये धुंकाः अग्नि परीक्षा काःगु, महाभारतय् द्रौपतीयात जूलय् पाइगु, कुन्तियात छगू वस्तु माला हया धाःगु कारणं हे न्याम्हेसिया इनाः कायेमाःगु आदिपाखें हिन्दू धर्मय् अप्वः लैंगिक असमानता खनेदु। मनूस्मृतिइ मिसापिंत गायत्री मन्त्र न्यनेगु अधिकार बियातःगु मदु। यदि ब्वनाच्वंगु ताल धाःसा न्हाय्पं चाना बीगु खँ च्वयातःगु दु।
फुक्क धर्मय् नं लैंगिक समानता मदु। दकलय् व्यावहारिक धया तःगु बुद्ध धर्मय् नं समानता खने मदु। सिद्धार्थ गौतम परिनिर्वाणया स्वला लिपा व १०० दँ लिपा जूगु न्हापांगु व निक्वःगु संघायनय् ५००, ७०० अर्हतपिनिगु पुचलय् गनं नं मिसापिनिगु नां उल्लेख मदु ।

मुख्य खँ ला बुद्ध कपिलवस्तुइ बिज्याःगु इलय् यशोधरां बुद्धयात नापलाः मवं। जिगु पतिव्रता सत्य खःसा बुद्धं जितः नापलाःवइ धकाः च्वनाच्वंम्ह यशोधरायाके अनुमति मकासे काय राहुलयात प्रवज्जित याना बिउगु, सिद्धार्थ गौतमं न्हिछिया छछाः जक नल धाःबलय् थम्हं नं छछाः जक नयेगु शुरु याःम्ह, तजाःगु लासाय् मद्यं धाःगु न्यनाः थः नं खाताय् मद्यंम्ह, म्हासुगु वस्त्र पुन धाःगु इलय् थम्हं नं म्हासुगु वस्त्र पुनेगु याःम्ह यशोधरा बारे बुद्धयात चिउताः मदु। यशोधरां जक हे सिद्धार्थयात लुमंकाच्वनेमाः धइगु गुलित समानता खः? खय्त ला उगु ईया सामाजिक संरचनां हे मिसा पारिवारिक घेरा दुने सीमित जुयाच्वने माःगुलिं नं थथे जूगु जुइफु। धर्मय् दुनेया खँय् जक बिचाः यायेबलय् मेगु धर्मय् सिबें नं बुद्ध धर्मय् लैंगिक समानता खनेदुसां, बुद्ध धर्मयात जक बिचाः यायेबलय् गुलि दयेमाःगु खः, उलि समानता खने मदु। समग्रं धायेबलय् बुद्ध धर्म थःगु अभ्यास नाप स्वापू दुगु व हरेक मनूया चित्तनाप स्वापू दुगुलिं थथे चित्त शुद्धीकरण यायेगु व बोधिचित्त अभ्यास यायेगुली धाःसा लैंगिक समानता खनेदु ।

More Stories Like this