झीत गज्याःगु संविधान माः

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया न्हू संविधान च्वयेगु ई क्वचायेत्यंगु व नेकपा माओवादीया स्वायत्त राज्य घोषणा यायेगु ज्याझ्वः सार्वजनिक लिपा आकाझाकां राजनैतिक पार्टीतय्गु गतिविधिइ तीव्रता वःगु दु। थीथी संवैधानिक समितिपाखे नं थपिनिगु ज्या क्वचायेकेगु व निर्णय मजूगु ज्यायात संविधानसभाय् मतदान यानाः क्वचायेगु याना हयाच्वंगु दु। थुकिं यानाः वास्तविक रुपं हे आः न्हू संविधान ई दुने च्वये क्वचाइगु सम्भावनाया नं आशा यायेथाय् दयावःगु दु।
देशय् आः अन्तरिम संविधानं ज्या यानाच्वंगु दु। नेपालय् संविधान च्वयेगु इतिहास उलि पुलां मजूनि। अथे हे आः विश्वय् संघीयता दुने दकलय् लिपांगु संविधान च्वयेगु ज्या जुयाच्वंगुलिं नेपालं गज्याःगु संविधान पित हइ धइगु खँय् नं विश्वं ध्यान बियाच्वंगु दु ।

संविधान च्वयेगु धइगु हे छगू शक्ति केन्द्रं राज्य सत्ताया शक्ति लिकया मेथाय् तयाबीगु राज्यया प्रमुख दस्तावेज खः। मुलुक न्ह्याकेगु निंतिं व हे संविधान कानूनया जन्मदाता जुयाच्वनी। संविधानं बियातःगु हक अधिकारयात अक्षरस पालन याकेगुया निंतिं हे ऐन कानून आवश्यक जुइ। नेपालय् राणा शासनया अन्त लिपा जनतायात अधिकार बीत अन्तरिम संविधान क्रियाशील जुल। थुकिया हे लिधँसाय् आमचुनाव जुयाः बहुदलीय शासन व्यवस्था न्ह्यात, हाकनं जुजु महेन्द्रं मेगु संविधान हयाः फुक्कं राजनीतिक पार्टीयात प्रतिबन्ध तयाः पंचायती शासन न्ह्याकल। संविधान दुने एकक्षत्र राज यायेत माःगु फुक्कं अधिकार जुजुयाके तयाः जुजुं याःगु छुं नं ज्यायात संविधानं तकं चीके व हिके मफइगु निरंकुश अधिकार कयातःगु सकसिनं सिउगु हे खँ खः। लिपा थ्व हे संविधानय् छुं सुधार यानाः जनतायात छुं अधिकार बीगु खँ हल नं थ्व पूर्ण मजूगुलिं २०४६ सालया जनआन्दोलनं हाकनं न्हूगु संविधान दयेकेगु ज्यायात। थ्व संविधान नं अपूर्ण तायेकाः मेगु आन्दोलन जुल, आन्दोलनं जुजुयात वांछ्वया देय्यात गणतन्त्र घोषणा यात। मुलुकय् आः हाकनं अन्तरिम संविधानं राज्य शासन यानाच्वंगु दु। न्हूगु संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रया संविधान च्वयेगु ज्या जुयाच्वंगु दु ।

आः संविधान च्वज्या धयागु मूलरुपं जनतायात अधिकार सम्पन्न यायेत संघीयता दुने गज्याःगु अधिकार दइगु धइगु खँय् ध्यान केन्द्रित यायेगु खः। छखे राज्यया पुनर्संरचानाया खँ दु, मेखे संघीयताया स्वरुप अधिकारया खँ दु। आः नं न्हापाया हे ७५ जिल्ला व १४ अञ्चलया विभाजनं संघीयताया लक्ष्य प्राप्त जुइ मखु ।

मुलुकय् राजनैतिक हिउपाः वल धाःसां राज्यसत्ताय् च्वनाच्वंपिं मनूतय्गु मानसिकता अझं हिउपाः वःगु मदुनि। आः नं छगू जातिया मनूतय्सं थःपिनिगु बाहुल्यता ल्यंकाः अल्पमतया जातिं बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय् हक अधिकार संकुचित यायेगु षडयन्त्र न्ह्याकाच्वंगु दनी। राज्य सिमानाया पुनर्संरचानाय् पंगः थनाच्वंगु दनिसा संघीयतायात आपाः अधिकार बी मजिउगु व आपालं महत्वपूर्ण अधिकार केन्द्रय् तयेमाः धकाः धलः तकं नकतिनि सार्वजनिक याःगु दु। ततःधंगु पार्टीया नामय् थःपिनिगु हे निर्णय क्वचिनेगु प्रवृत्ति थुमिके अझं ल्यनाच्वंगुया दसु नकतिनि सार्वजनिक जूगु राज्य स्वरुपया अधिकार धलःयात कायेछिं ।

नेपाःया बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय् माःकथं अधिकार सम्पन्न मजुल धाःसा हाकनं द्वन्द्व ब्वलनीगु स्वाभाविक खः। निक्वःगु जनआन्दोलन लिपा नं ब्रम्हुतय्गु बाहुल्यता दुगु राजनैतिक पार्टीत संघीयताय् मवनेगु व न्हापा थें हे एकात्मक राज्य संचालन यायेत तयार जूगु खः। तराई आन्दोलन लिपा जक राजनीतिक पार्टीत संघीयताय् वनेत बाध्य जूगु खँ पुलां मजूनि। आः नं संघीय राज्यया अधिकारयात सिमित यानाः केन्द्रयात शसक्त यायेगु षडयन्त्रपाखें सकले सचेत जुइमाःगु दु। थःपिनिगु अधिकार संविधानं हे प्रत्याभूत याके मफुत धाःसा आदिवासी जनजातितय्सं पहिचानया निंतिं याना वयाच्वंगु आन्दोलनया औचित्य मदइगुलिं ततःधंगु पार्टीया हैकमयात स्वीकार यायेगु ज्या आदिवासी जनजातिं याये फइ मखु।
आः च्वयाच्वंगु संविधानय् आदिवासी जनजातिं ल्ह्वनाच्वंगु हरेक पक्षयात कःघायेमाः। छकः संविधान च्वये धुनेवं हाकनं उकि संशोधन वा परिमार्जन तुरुन्त हे जुइ मखु। आम जनताया चाहना अःखः संविधान पिहां वल धाःसा मुलुकय् हाकनं आन्दोलन व मुठभेद जक जुइगु व मुलुक विकासया लँय् न्ह्याये मफइगुलिं आः जुयाच्वंगु हरेक राजनीतिक गतिविधियात सकसिनं ध्यान बीमाःगु आवश्यकता दु। उकथं हे आःया संविधान च्वयेगु ज्याय् छुं नं राजनीतिकवादयात तिबः बीगु स्वयां उकिं आम जनताया हक अधिकारयात गुकथं कुष्ठित यानाच्वन धयागु खँय् ध्यान वनेमाःगु खनेदु ।

संविधान च्वयेगु ज्या बरोबर जुया मच्वनीगु व आः विश्वय् हे नेपाःया संविधान न्हू संविधान जुयाः पिदनीगु कारणं थ्व संविधानय् आम जनता गुलि हक अधिकारं सम्पन्न जुइ विश्वं नं अज्याःगु हे संविधान नालेत स्वइगु स्वाभाविक खः। अतिकं शान्तिपूर्ण रुपं राज्यशक्ति रुपान्तर जूगु मुलुकं विश्वय् हे जनतायात अधिकार सम्पन्न जुइगु संविधान बीफत धाःसा थुकिं नेपाः व नेपाःमिया गरिमा अप्वइगु खँय् विवाद मदु। थुकथं बांलाःगु संविधान हयेगु निंतिं आम जनतां यायेमाःगु ज्या धयागु हे संविधान निर्माणया इलय् थःपिनि हक अधिकार सुनिश्चित जू मजू धकाः स्वयेगु हे खः।
न्हू संविधान निर्माण यानाः थःपिनिगु हक अधिकार संविधानं हे प्रत्याभूत याकेगु सलंसः दँनिसें उत्पीडनय् लानाच्वंपिं आदिवासी जनजातितय्गु आज्जु खः। थ्व खँय् सकलें सचेत जुयाः ध्यान बीमाः। आःया इलय् नं संविधान च्वयेगु ज्याय् आदिवासी जनजातित लिउने लातधाःसा छगू युग हे लिउने लाइगु व थुकिं झी सन्ततिया अधिकार अन्धकारय् लाइगु खँय् सकलें सचेत जुइमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this