नेवाः राज्य विभाजनया सवाल

कृष्ण प्रजापति

नेवाः स्वायत्त राज्य नेवाः जाति थःपिंसं हे घोषणा यायेगु खँ थुगु वालय् आपालं चर्चा जूगु दु। खास यानाः प्रचण्ड थम्हं हे नेवाः स्वायत्त राज्यया घोषणा यायेगु धकाः याःगु प्रचार अपर्झट स्थगन जूवनेवं नेवाःत थःपिं हे जानाः नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा यायेगु खँ न्ह्यःने वःगु खः। नेवाः स्वायत्त राज्यया पक्षपातीत ताम्सालिङ राज्य घोषणां धाःसा तं पिकयाच्वंगु दु। खास यानाः उमिसं नेवाः राज्य कथं स्वनिगः छकू जक छुटे यानाः मेगु फुक्कं थाय् थःपिनिगु खः धकाः दावी यानाः न्ह्यज्याःगुलिं तंचाःगु खः। तर नेवाःतय्सं धाःसा स्वनिगः नापं हाल १२ गू जिल्लाय् न्यनाच्वंगु प्राचीन नेपाल मण्डलयात हे नेवाः स्वायत्त राज्य कायम यायेमाः धासें थ्वहे वइगु पुस ११ गते हे नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा यायेगु तयारीइ लगे जुइधुंकूगु दु। अझ एनेकपा माओवादीं ला पुस १ गते हे थःपिनि आन्दोलन झ्वलय् हे नेवाः राज्य घोषणा यायेगु धायेधुंकूगु दु। थुकियात छगू आन्दोलन जक मखुसें फुक्कं नेवाःतय्गु एकीकृत प्रतिवद्धता कथं कायेमाः।
नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं नेवाःतय्गु ख्वातुगु बस्ती दुगु शहरी लागा स्वनिगः बाहेक फुक्कं लागायात ताम्सालिङ प्रदेश कथं कायम यायेगु इलय् नेवाः स्वायत्त राज्य कयाः मान्यता अःखः जुइगुलिं नं उगु मान्यतायात कडा रुपं विरोध यानाच्वंगु खः। न्ह्याथे यानाः नं ऐतिहासिक रुपं कायम जुयाच्वंगु नेपालमण्डलयात नेवाः राज्य कथं कायेगु नेवाःतय्गु अडान व प्रतिवद्धता जारी हे जुयाच्वंगु दु। उगु प्रयोजनया लागिं नेवाःतय्गु राष्ट्रिय संगठन नेवाः देय् दबुलिं निक्वः तक नेवाः राज्य नेपालमण्डल बारे राष्ट्रिय गोष्ठी यानाः सिमाना निर्धारण यायेधुंकूगु दु। तर हाल ताम्सालिङ लागा कथं क्वःछिनातःगु थाय् नं नेपालमण्डल लागा दुने हे लाःगुलिं थुकिया विभाजनय् धाःसा तःधंगु हे जटिलता सिर्जना जूगु दु ।

माओवादीया निगूगु चरणया आन्दोलनया झ्वलय् नेवाः राज्य घोषणा यायेगु कार्यक्रम समेत स्थगन जुइगु नं नेवाः राज्य व ताम्सालिङ राज्यया सीमा निर्धारण जुइ मफुगुलिं खः धइगु खँ पिहां वयाच्वंगु दु। तर नेवाः राज्यया विभाजन नापनापं छु कारणं थथे राज्यया विभाजन जुइगु पाय्छि धइगु खँ नं जटिल समस्याया रुपय् न्ह्यःने वयाच्वंगु खनेदु। नेवाःत अति उत्साहित जुयाः नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा यायेगु तयारी यानाच्वंगु दु। तर उगु घोषणायात गबलय् सुनां गुकथं मान्यता बीगु धइगु खँ धाःसा पक्का जूगु मदुनि। अथे जुयाः नं थुगु घोषणा आन्दोलन कथं जक जुयाः कन्हय् राज्यं मान्यता बीगु खः कि मखु धइगु न्ह्यसः नं ब्वलना वयाच्वंगु दनि ।

नेपाल बहुभाषा, बहुधर्म, बहुजाति व बहुआयामिक भूगोल दुगु राज्य खः। थुकिया संघीय ब्यवस्था नं वहे कथं जुइमाःगु जरुरी दु। तर थन जात जातिया खँ, धर्म व भाषाया खँ अप्वः हल्लाया रुपय् न्यनाः मनूतय्त वर्ग संघर्ष व श्रोत साधनया उचित बाँडफाँडपाखें अलग्ग यानाः सदां ल्वापुख्यापु व तनाव अप्वयेकीगु ज्या जक जुयाच्वंगु नं महसुस जुयावःगु दु। सामान्य नेपाली जनता हल्लाया लिउ लिउ जुइगु स्वाभाविक खः। तर प्रबुद्ध वर्ग व शिक्षिततय्सं तकं थुइक थुइक नं थ्व छाय् जुयाच्वंगु दु धइगु खँ थुइके थाकुगु विषय जुयाच्वंगु दु। झीगु देय् छुं नं जातिया बहुमत मदुगु बहुजातीय देय् खः। अझ छगू हे जातिया बसावास जक दुगु थाय् ला तसकं हे म्हो जक दु। गुगुं वडा वा गाविसय् तकं छगू हे जातिया बसोवास मदु। अप्वः जुइमा वा म्हो मनूत थीथी जातजाति मिले जुयाः बसोबास यानाच्वंगु खनेदु। थ्व बांलाःगु पक्ष नं खः। तर यदि आः थज्याःगु थासय् छगू जक जातिया शासन कामय जुल धाःसा थन मेमेगु जातिं बसोबासंनिसें कयाः थीथी अधिकारपाखें नं बञ्चित जुइमालीगु अवस्था वयेफु। उकिं यानाः जात जाति दथुइ थीथी कथंया तनाव व खिचलो उत्पन्न जुइ फइगु खतरा नं झीगु न्ह्यःने दु। अथे जुयाः नं जाति व भाषाया लिधंसाय् संघीय राज्य स्थापना यायेबलय् मेगु जातिया नेपाली जनतां थःत बिस्कं तल धकाः नुगलय् स्याकीगु अवस्था दुगुपाखे नं ध्यान बीमाःगु दु ।

ईलिसे न्ह्याः वने मफुगु कारणं यानाः थौं विदेशीया तुलनाय् झी लिपा लाःगु दु। ईयात गुम्हेसिनं म्हसीके फइ व सफल जुइ। ईयात म्हसीके मफुम्ह मनू न्ह्याबलें लिउने लानाच्वनेफु। अथे जुयाः ईया माग व आवश्यकतायात म्हसीकाः पलाः च्वयेके फत धाःसा व थें उचित व बांलाःगु उपाय मेगु दइ हे मखु। नेपाली जनता मेपिंपाखें प्रभावित जुइगु चलन पुलांगु चलन खः। उपिं याकनं मेपिंपाखें प्रभावित जुइधुंकी। विदेशी एनजीओ आइएनजीओओत तकं थौं संघीय व्यवस्थाया समर्थनय् ब्वाँय् जुयाच्वंगु खँयात गम्भीर रुपं स्वयेमाःगु खनेदु। स्वीट्जरल्याण्डया थेंज्याःगु संघीय ब्यवस्था नेपालय् लादे यायेगु नं नेपाली जनजीवन व भौगोलिक वस्तस्थिति कथं पाय्छि मजुइफु। नेपाली लःफय् नाप पाय्छि कथंया संघीय राज्यया विभाजन जुल धाःसा थन विकास यायेत उलि थाकु जुइ मखु। छाय्धाःसा नेपाल स्वीट्जरल्याण्ड थेंज्याःगु हे पर्यटकीय स्थल नं खः। थनया मौसम, हिमाल, पहाड तराईया समिश्रणं निसें कयाः विविध जैविक सम्पदां न्यनाच्वंगु देश जूगुलि झी नेपालीं थनिंनिसें हे संघीय राज्यया विभाजन बारे चिन्तन यायेमाःगु आवश्यकता खनेदु। झी नेपाली थः हे जानाः संघीय राज्यया विभाजन उचित ढंगं याये फत धाःसा जक थ्व देशया अस्तित्व नामेत जुइ कथं कमजोर जुइ मखु। यदि अथे मजुल धाःसा समस्या झन झन तःधं जुयाः लिपा थ्व देशया विकराल समस्याया गालय् क्वब्वाः वनेफु। अथे जुयाः ततःधंगु एनजीओ आइएनजीओया कार्यशालाय् याःगु प्रवचन व कार्यपत्रं प्रभावित जुयाः विदेशीया भरय् संघीय राज्यया विभाजनपाखे लगे मजुसे नेपाली धर्तीयात ल्वःगु थ्व देशया भौगोलिक व प्राकृतिक श्रोत साधनयात फयांफछि समान रुपय् विभाजन याये फइगु ल्याखं राज्य विभाजन यायेमाः। मखुसा न्हूगु नेपालय् पुलांगु हे संस्कार व संस्कृति कथं विदेशी उपनिवेश व विदेशीया विचार लादे जुइफु। थ्व देशय थज्याःगु खँयात ध्यानय् मतल धाःसा न्हूगु नेपाःया कल्पना सम्भव मदु। न्हूगु धायेव हे उकियात स्वीकार यायेगु सवालय् आपालं हाथ्यात वयाच्वनीगु स्वाभाविक हे खः ।

More Stories Like this