नेवाः समुदायया अग्रगमनया लागिं झिगू बुँदाया कार्ययोजना

डा. पुष्पा श्रेष्ठ

गणतन्त्र नेपालय् नेवाः समुदायया म्हसीका व अध्ययन प्रतिवेदनपाखें वःगु तथ्यया लिधंसाय् तयार जूगु झिगू बुँदे कार्ययोजनाया संक्षिप्त प्रस्तुति क्वय् न्ह्यथनाकथंया दु ।

१. नेवाः समुदायया विद्यमान पेशागत सामाजिक वर्गीकरणयात समानताप्रति उन्मुख ज्याझ्वः दयेकाः सम्मानित ऐक्यबद्धता जुइगु अतिकं आवश्यक जू धइगु महसुस जुल ।

कारण: नेवाः समुदाययात पेशाया लिधंसाय् थीथी जातय् वर्गीकरण यानातःगु दु, थुकिं यानाः समानताया भावना कमजोर जूगु खँ प्रष्ट रूपं व्यक्त जुल ।

सुझाव: थ्व सम्बन्धय् परम्परांनिसें चले जुयावःगु थःगु भाय्, धर्म, संस्कृति, आचरण, रीतिरिवाजया सकारात्मक पक्षयात प्रोत्साहन यायेगु व नकारात्मक पक्षयात सुधार यायां वनेमाली। अथेहे फुक्कं नेवाः समुदाय (स्वनिगः दुने व पिने) छप्पँ खः धइगु भावना ब्वलंकेत सशक्त रूपय् dvocacy interaction discussion ज्याझ्वः यायेमाली ।

२. नेवाः समुदायया आवश्यकतायात पाय्छिकथं पहिचान यानाः सशक्त रुपय् नेवाः समुदायया हित जुइगु सही सवाल/मुद्दायात पाय्छिगु थासय् थ्यंकाः बांलाक advocacy यायेफुम्ह सशक्त राजनैतिक द्रष्टा एवं वक्ता (stateman) या आवश्यकता स्पष्ट रुपय् अनुभूति जूगु दु।
सुझाव: थुकिया लागिं दक्ष व योग्यम्ह व्यक्ति न्ह्याः वयेफइगु थवंथवय् तुति मसालीगु अनुशासित वातावरण दयेका बीमाली ।

३. नेवाः समुदायया लागिं नेपाः राज्यं विगतय् नालाकाःगु मनोवैज्ञनिक दबाव/हिंसापाखें नेवाः समुदाययात लाःगु मनोवैज्ञानिक नकारात्मक लिच्वःया प्रभावया क्षतिपूर्ति माग राज्ययाके यायेमाःगु, कायेमाःगु आवश्यकता दु धइगु खँयात बः बिउगु खनेदत ।

४. नेवाः समुदायं थःपिनिगु गुथिया जग्गा व सम्पत्तिया लागिं आवश्यक कारवाही न्ह्याकेमाःगु खँ स्पष्ट रूपय् वःगु दु।
सुझाव: सामाजिक ज्याखँया लागिं दयेकातःगु गुथि आदि संचालनया ज्या गुथि संस्थानं मखुसें नेवाः समुदायं हे याये दयेमाः धइगु क्वातुगु बिचाः प्वंकूगु दु ।

५. नेपाःया नेवाः समुदाय छगू सभ्य समाज व कला, कौशल, संस्कृतिं च्वजाःगु सुसंस्कृत समाज जूगुलिं थुमिगु संरक्षण यायेगुया नापनापं आधुनिकीकरण याना यंकेमाःगु आवश्यकता महसुस जूगु दु ।

६. नेवाः संस्कृति मूलतः प्राचीन कालंनिसें हे मातृसत्तात्मक जूगु खनेदु। थ्व बारे संस्कृतिविदतय्सं प्रकाश याना हे दी। थुज्वःगु संस्कृतिइ मिसा जातिया गुलि नं अधिकार दु, व हलिंया गुगु नं संस्कृतिया लागिं छगू दसु जुइफु। उज्वःगु संस्कृतियात ल्यंकेगु, परिमार्जन यायेगु व प्रोत्साहन बीगु आवश्यक जू ।

कारण: नेवाः समाजया मिसातय्गु थःगु हे कथंया म्हसीका दु। नेवाः समाजया मिसातय्गु छेँ व छेँजःपिंप्रति समर्पण उल्लेखनीय जू। छेँ, जः, मस्तय्गु पालन पोषणया नापं छेँया व्यवस्थापन मितव्ययितापूर्वक यायेत सक्षम गृहिणीया रूपय् कायेगु याः ।

प्रभाव: तर घर गृहस्थीया बोझं नेवाः मिसातय्गु राजनीतिक संलग्नताय् पंगः जुयाच्वंगु जानकारीइ वःगु दु ।

७. नेवाः मिसातय्गु बहुआयामिक जिम्मेवारी म्हितेमाःगु बाध्यात्मक परिस्थितिं इमिके फुर्सद म्हो जक जुइगुलिं घरायसी ज्याखँय् मिजंतय्गु समान सहभागिता अतिकं महत्वपूर्ण जूवइ ।

८. मेगु महत्वपूर्ण पक्ष नेवाः समुदायं सामाजिक व राजनैतिक ज्याय् नं आवश्यक लगानी यायेमाःगु दु ।

९. २०६७ जेष्ठ १४ गते कुन्हु घोषणा जुइगु गणतन्त्र नेपाःया न्हूगु संविधानय् नेवाः राज्यया लागिं माःगु गृहकार्य यायेमाः ।

१०. च्वय् न्ह्यथनागु फुक्कं जिम्मेवारी सशक्त व सफलतापूर्वक पूवंकेत छगू सहलह दबू (forum for discussion) विशेष आवश्यक जू ।

थुकी झी दक्वसिगु इच्छाशक्ति, प्रतिबद्धता, गाक्क बजेट व पर्याप्त ई आवश्यक जुइगु खँ नं सकसिगुं न्ह्यःने प्रष्ट रूपय् तयेमाः ।

(डा. पुष्पा श्रेष्ठ राष्ट्रिय योजना आयोगया पुलांम्ह दुजः नापं अर्थशास्त्रया प्राध्यापक व सामाजिक समावेशीकरण अनुसन्धान कोषया पुलांम्ह अध्यक्ष नं खः। नेपाः राष्ट्रिय पार्टीपाखें वंगु शनिवाः ग्वसाः ग्वःगु 'नेवाः सामाजिक रुपान्तरण' विषयक गोष्ठीइ वय्कलं थुगु ज्यापौ न्ह्यब्वयादीगु खः।)

More Stories Like this