लच्छि न्ह्यकयाः पर्व सुधार यायेमाःगु आवश्यकता

कृष्ण

नेपाःया नांजाःपिं ज्योतिष, खगोलविद् व पञ्चाग निर्णायक समितिया पदाधिकारीतय्सं वर्तमान पात्रोयात लछि न्ह्यकयाः चालु सांस्कृतिक पर्वत फुक्कं हे लछि न्ह्यः शुरु यायेमाःगु निष्कर्ष पिकाःगु दु। पर्व सुधार यायेमाःगु विषयय् ताः ई न्ह्यःनिसें हे ब्वलनाच्वंगु खःसा आः थुकियात नेपाल सरकारं नं औपचारिक मान्यता बियाः पर्व सुधारया लागिं कुतः न्ह्याका हःगु दु। ख्वपया राजज्योतिष गृहेन्द्रराज राजोपाध्यायं बैशाख स्नान आः चैत महिनां यायेमाःगु व चैतय् जुयाच्वंगु थीथी नखःचखःत फुक्कं फागुन महिनाय् लाकेमाःगु खँ कनादीगु दु। नकतिनि यलया मछिन्द्रबहालय् जूगु पर्व सुधार सम्बन्धी बौद्धिक गोष्ठीइ सहभागी जुयादीपिं राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरे, संस्कृतिविद् सत्यमोहन जोशीपिंसं नं उगु खँयात स्वीकार यानादीगु खः ।

थगुने पुस १६ गते च्वंगु मन्त्रिपरिषद बैठकं लछि न्ह्यकयाः पर्व सुधार यानाः जक थुगु दँया क्यालेण्डर पिथनेगु निर्णय यायेधुंकूगु खः। तर उकियात कयाः थीथी कथंया गुनासो व न्ह्यसः पिहां वःगुलिं थुगुसी लागू मयासे भचा तयारीपूर्वक जक उगु निर्णय लागू यायेगु लागिं पर्व सुधार राष्ट्रिय कार्यान्वयन समिति नीस्वनाः विद्वानतनापं सहलह ब्याकेगु ज्या न्ह्याकूगु खः। थ्वहे झ्वलय् वंगु विहीवाः जूगु बौद्धिक गोष्ठीइ ज्योतिष कीर्तिकिरण जोशीं गुगु इलय् नेपालमण्डलय् मछिन्द्रनाथ दुत हःग खः, उगु इलंनिसें थीथी कथंया तिथिमिति तयेगु चलन नापं नखःचखः नं शुरु जूगुलिं आः नं उगु हे द्यःया पूजा व पर्वयात स्वयाः हे पर्वया ई सुधार यायेमाःगु खँ कनादिल। बुंगय् व यलया मछिन्द्रबहालय् तइम्ह थुम्ह बुंगद्यः दछिया निक्वः साइत स्वयाः उखें थुखे व थुखें उखे ल्ह्यया यंकीगु खः। बुंगद्यःयात दच्छिया प्यंगू संस्कार यायेमाः। १७२० दँ लिपा २४ अंश अन्तर जूवंगु ज्योतिषतय्सं पत्ता लगे याःगु दु। अथे खःसां चन्द्रमास व सौर्यमासया लिधंसाय् चले जुया वयाच्वंगु थीथी कथंया पर्वय् समन्वय यायेमाःगु जुयाः विशुद्ध कथंया गणितीय शुद्धा हयेत खगोलविद् व ज्योतिषतय्सं थुगु निर्णय याःगु खः।
प्रा. डा. रामचन्द्र गौतमं दकलय् चीहाकःगु न्हि माने यानातःगु माघे संक्रान्ति नीप्यन्हु न्ह्यःने वयेधुंकूगु खँ कनादिल। अर्थात् वैज्ञानिक ल्याखं पुस ७ गते हे दकलय् चीहाकःगु न्हि जुइ। अथे हे झीसं सावन संक्रान्तियात दकलय् ताःहाकःगु न्हि माने यानाच्वना, वास्तवय् थौंकन्हय् दकलय् ताःहाकःगु न्हि नं असार ७ गते हे वनेधुंकीगु जुयाच्वन। थुकथं झीसं माने यानाच्वनागु दकलय् चीहाकःगु न्हि व दकलय् ताःहाकःगु न्हि सरे जुयाः न्ह्यःने वयेधुंकूगुलिं उकियात पाय्छि वहे न्हिइ लाके माःगु कारणं पर्व सुधार यायेमाःगु आवश्यकता जुयाच्वंगु खँ वय्कलं कनादिल।
थनिं ४०० दँ न्ह्यवंनिसें न्हूगु नियम कथंया थीथी ज्या शुरु जुइधुंकूसां आः तक नं पात्रोय् धाःसा लागू जुयाच्वंगु मदु। विक्रम संवतय् संक्रान्ति धाःगु न्हि व चा उथें उथें जुइगु श्रावण १ गते व वैशाख १ गते नं नीप्यन्हु न्ह्यःने वयाः आश्विन ७ गते व चैत ७ गते थ्यनेधुंकूगु दु। थथे २४ न्हु अशुभ जुइधुंकूगुलिं यानाः नं थुगु तथ्ययात अकाट्य, विज्ञान सम्मत कथं कयातःगु दु। अथे जुयाः नं शास्त्रीय मर्यादा कथं झीसं हनेगु याना वयाच्वनागु पर्वतय्त नीप्यन्हु न्ह्य कायेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु दु। नापं सौर्यमास व चन्द्रमासयात समन्वय याये मालीगुलिं यानाः लछि (स्वीन्हु) न्ह्यकायेमाःगु खँ न्ह्यःने वयाच्वंगु खः। मनूत थीथी पर्व व नखःचखः हनीपिं दु। अथे जुयाः नं फुक्कं मनूतय्त मिले यायेगु कथं पर्व सुधार यायेमाःगु आवश्यकता छखे दु। हिन्दू वा छुं छगू धर्म सम्प्रदाययात जक मिले यायेगु इलय् मेमेगु नखः व पर्व हनीपिंत मछिनीगु जूगुलिं साय्न पद्धति व निजायत पद्धति अथे धइगु सौर्यमान व चन्द्रमानयात समन्वय यायेगु कथं पर्व सुधारया प्रतिवेदन पर्व सुधार राष्ट्रिय कार्यान्वयन समितिं तयार यानाः मन्त्रिपरिषदयात लःल्हाःगु खः ।

सूर्य न्ह्याः वनीगु लँ व चन्द्रमा न्ह्याः वनीगु लँ फरक। वैदिक कालय् तक समन्वय यायेगु पद्धति दुगुलिं पर्व हनेगु खँय् अबलय् विवाद मदु। चन्द्र ऋतु व सौर्य ऋतुया सामिप्यता कथं बिचाः यायेमाःगु जुयाः आः वयाः पर्वय् सुधार यानाः थुकियात ल्वयेक पात्रो दयेकेमाःगु खने दयावःगु खः। आः वयाः धर्म कर्म फुक्कं हे अशुद्ध जुजुं वनाच्वंगु दु। तर यथास्थितिवादीतय्सं धाःसा न्हापांनिसें माने याना वयाच्वनागुयात हिले मजिउ धकाः पर्व सुधारया ज्यायात अनावश्यक धायेगु यानाच्वंगु दु। अथे हे थःगु बुदिं चैत महिनाय् लाःगु कारणं चैत महिना खारेज जुइवं उगु दिं गबलें मवइगु जुल धकाः विवाद ब्वलंकाः उकियात विरोध याःपिं पिहां वःगु दु। तर खँ थुइके मफुगुलिं हे जक थथे समस्या ब्वलंगु खँ पर्व सुधारया पक्षय् दुपिं ज्योतिषतय्सं धायेगु याः। यदि पर्व सुधार समितिं नेपाली जनतायात खँ थुइके फुगु खःसा अःपुक हे वंगु न्हूगु दँनिसें हे लछि न्ह्यःनिसें जात्रा पर्व फुक्कं न्ह्यकाये फइगु खः। मलमास जुइगु सालं ला ३९ न्हु हे न्हि पायेधुंकूगु ज्योतिषतय् धारणा दु। थज्याःगु खँ साधारण जनतायात वास्ता हे दइ मखु। अथे जुयाः पञ्चांगय् हे शुद्ध यानाः च्वयेमाः। प्रचार प्रसारया कमी व थीथी कारणं ६ न्हु अशुद्ध जुइगु थुगु पर्व सुधारया खँयात उलि ध्यान तयाः स्वये मफुत। सरकारी स्तरं हे प्रचार प्रचार जुया वन धाःसा थ्व समस्या याकनं हे समाधान जुइ ।

पञ्चांग निर्णायक समितिया अध्यक्ष प्रा. डा. दीर्घराज घिमिरें ऐतिहासिक तथ्य व गतिशास्त्रया लिधंसाय् बौद्धिक व्यक्तित्वतय्सं हे थ्व निर्णय याइगुलिं थुकी वैज्ञानिकता दु। १५ औं शताब्दीइ हे १२ न्हु फरक जुइधुंकूगु खँ गुसःदँ न्ह्यः तयार यानातःगु मनुस्मृतिइ न्ह्यथनातःगु दु। प्रत्येक १०००-१००० वर्षय् समन्वय यायेमाःगु थुगु गतियात आः तक नीन्यासः दँ दयेधुंकल सुधार याःगु मदुनि। अथे जुयाः नं आः नीप्यन्हु फरक जुइ धुंकूगु खः। न्यासःदँ न्ह्यःनिसें हे थुगु पर्व गथे खः अथे हे न्ह्यानाच्वंगु दु ।

विदेशी प्रभावं थीथी कथंया पर्वत न्ह्यःने वयाच्वंसां न्हापांनिसें येँय् च्वंपिं नेवाःतय् नखः हनीगुयात ध्यानय् तयाः स्वयेगु इलय् अथे छुं समस्या मजूगु व पूर्ण शास्त्रीय आधारय् हे प्रतिपदा दुतिया माने यानाः गते वा तारेखया छुं मतलब मतयाच्वंगुलिं नं नेवाःत थ्व मामलाय् अत्यन्त हे वैज्ञानिक नं खनेदु। अथे जुयाः पर्व सुधारया लागिं नेवाःतय् ग्वाहालि नं उलि हे आवश्यक दु। नखःचखः हनेगुयात जीवन पद्धति कथं कयाः गबलें चाकु, गबलें माय् गबलें हि, गबलें साखः, चाकु व हाम्वः नयेगु परम्परा नेवाःतय् दु। अथे जुयाः नं नेवाःत मेमेगु जाति स्वयां पर्व माने यायेगुली च्वय् लाः। पर्व सुधारया ज्याय् नं उपिं न्ह्यचिलेमाःगु खनेदु धइगु थ्व सम्बन्धी विज्ञतय् बिचाः दु ।

More Stories Like this