आर्थिक कमजोर जुलकि फुक्कं कमजोर जुइ

डी. आर. खड्गी

विश्व प्रख्यात लेखक नित्सें धायेगु याः जीवन संघर्ष खः। छम्ह जीवं मेम्ह जीवयात शिकार यायेत स्वयाच्वनी। अथे हे जातजाति व वर्ग वर्गया दथुइ जक मखु व्यक्ति व्यक्तिया दथुइ नं प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्ष रुपं संघर्ष जुइगु नं प्रकृतिया नियम खः धाइ। थ्व नियम देश देशया दथुइ नं लागू जयाच्वंगु दु। विश्वया शक्तिशाली राष्ट्रय् दथुइ नं प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपं संघर्ष जुयाच्वनी। ९० या दशकय् सोभियत संघ व अमेरिकाया दथुइ नं गबलें स्वापू मजबुत जुयाच्वंगु दु धाइ गबलें मतभेद तीव्र जुयाच्वंगु दु धाइ। थ्व नं छगू संघर्षया रुप धाःसां जिउ। जब ९० या दशकय् सोभियत संघ टुक्रा टुक्रा जुयाः झिंन्यागू राज्य जुल उकिया अप्वः फाइदा अमेरिकायात जुल। अमेरिका थौं विश्वया छगू जक महाशक्ति जुयाच्वंगु सोभियत संघ टुक्रा टुक्रा जुयाच्वंगुलिं हे खः। थौंकन्हय् अमेरिकां सोभियत संघ नाप प्रतिस्पर्धा यानाच्वंगु खने मदु बरु अमेरिकां चीननाप खने दयेक वा खने मदयेक प्रतिस्पर्धा यानाच्वंगु खनेदु। अमेरिकां चीनया शक्ति मजबुत जुया वनाच्वंगु खनाः अति हे सतर्क व सावधान जुयाच्वंगु दु। अझ ला चीननाप टक्करय् वनेगु लागिं अमेरिकां भारतनाप विशेष स्वापू विकसित यानाच्वंगु खनेदु। अमेरिका व भारत मानव अधिकारवादी व प्रजातन्त्रप्रमी देश खः धकाः विश्वय् खुब प्रचार जुयाच्वंगु दु। भारत अमेरिका, व यूरोपियन देशत नं चीनय् मानव अधिकार व प्रजातन्त्र मदु धकाः चिल्लाय्दनाः हालाच्वंगु दु। तर चीनं धाःसा थथे धायेगु यानाच्वंगु दु - जिमिगु देशय् जनतायात नयेगु त्वनेगु, पुनेगु व्यवस्था यानाः सुख शान्ति व आनन्द बीगु जिमिगु मानव अधिकार खः ।

वंगु छुं महिना न्ह्यः खोङडोङ कारखानाय् चीनया हान जाति व मुश्लिम उइगुर जातिया दथुइ ल्वापु जूगु मुद्दायात कयाः उत्तर चीनया सिन्जिङ प्रान्तय् थ्व निगू जातिया दथुइ तःधंगु साम्प्रदायिक दंगा हे जुल। साम्प्रदायिक दंगाय् लानाः हान जाति व उइगुर जातिया यानाः करिब स्वसः प्यसः मनूया ज्यान वन। थ्व साम्प्रदायिक दंगा मचे याकेगु लागिं अमेरिका, भारत व युरोपया ल्हाः दु धकाः चीनं द्वपं बिल। अमेरिका व यूरोपं धाःसा उकियात साम्प्रदायिक दंगा मखु प्रजातन्त्र व मानव अधिकारया लागिं जूगु विद्रोह खः धाल। चीनया सिन्जिङ प्रान्त छगुली जक बहुसंख्यक मुश्लिम बसोबास यानाच्वंगु दु। आः जक मखु छु वर्ष न्ह्यः नं मिसा नेतृ मय्जु रेबिया कादीरया नेतृत्वय् दंगा याकल धकाः सन् १९९८ पाखे चीन सरकारं रेबिया कादीर यात हिरासतय् तःगु खः। कांग्रेसया नेतृ रेबियायात कडा दण्ड बीत कुतः यानाच्वंगु इलय् अमेरिका व यूरोपं वयात त्वःतेमाः धकाः इनाप याःगुलिं चीनं सन् २००४ सालय् रिहाई यानाबिल। रेबिया कादीर रिहाई जुइसात कि अमेरिकाय् बसोबास याः वन। रेबिया अमेरिकाय् च्वनाः मुश्लिल जातिया नेतृत्व यानाच्वंम्ह नेतृ नं खः। सिन्जिङ अति महत्वपूर्ण प्रान्त खः धाय्धाःसा थ्व प्रान्तया भूभाग तिब्बत, छिन्हाइ, गान्सु, मंगोल, रुस, काजकस्थान, किर्जिकस्थान, ताजिकास्थान अफगान पाकिस्तान व भारतया सीमाय् तक भू-भाग लानाच्वंगु कारणं यानाः अमेरिकाया चिउताः अप्वयावंगु खः। यदि सिन्जिङ प्रान्त अलग्ग जुल धाःसा भारत चीन सिबें तःधंगु देश जुइ। राजनीति विश्लेषकतय्सं धयाच्वंगु दु सिन्जिङ चीनपाखें छुटे जुल धाःसा अमेरिका मेगु न्यय्दँ तक ढुक्कनक्सां सुपर पावरया दर्जाय् सुरक्षित जुयां तुं च्वनी। सिन्जियङ प्रान्त छुटय् जुल धाःसा अमेरिका यूरोप व भारतयात फाइदा जुइगुलिं अप्रत्यरुपं मुश्लिमतय्त सहयोग व समर्थन यानाच्वंगु खः। सिन्जिङया राजधानी उरुक्मी रमणीय प्राकृतिक सौन्दर्यं जाःगु पर्यटकस्थल जक मखु उर्जा व प्राकृतिक श्रोतया धनी थाय् नं खः। थ्व प्रान्त चीनया लागिं सुरक्षाया दृष्टिकोणं नं महत्वपूर्ण प्रान्त खः। थ्व प्रान्तया मुस्मांतय्त चीन सरकारं बिस्थापित यायां यंकाच्वंगु दु। रोजगारी क्षेत्रय् ७० प्रतिशत हान जातिं कब्जा यायेधुंकल। मुश्लिमतय्त खाली निम्नस्तरया ज्या जक बीगु यानाः हान जातिया ल्हातय् महत्वपूर्ण पदत लानाच्वंगु दु। चीन सरकारं आधुनिक शहरया नाम पुलांगु मुस्मां शैलीया छेँत धमाधम ध्वस्त यानाः चिनिया शैलीया छेँ निर्माण यानाः मुस्मांत पितिना छ्वयेगु यानाच्वंगु दु। भिसा व धर्मय् मुस्मांतय्त शोषण यानाच्वंगु खनेदु। धार्मिक शिक्षा बन्दया नामय् मुश्लिम भाषायात नं प्रतिबन्ध तयेगु यात। मस्जिदय् नं १८ दँ क्वय्यापिं युवात वने मदुगु नियम जक दयेकूगु मखु मुस्मां ड्रेस व दारि लहीगु अधिकारं नं बंचित याना बिल। चाइनिज सरकारं मुस्लिमतय्त अनेक नियम कानूनं सास्ति जक यानाच्वंगु मखु शैक्षिक, सांस्कृतिक क्षेत्रय् अति नियन्त्रण यानाः मुस्मांया म्हसीका समेत नष्ट यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु।
मानव जीवन संघर्षमय जीवन खः। संघर्षया कारणं अन्तरिक्षया युगय् थ्यनेधुंकल। तर अझ नं मनूया स्वभाव परिवर्तन मजू थें च्वं। मनूया स्वभाव आः नं हिंसा, लोभ, लालच, भय, त्रासया वातावरणय् म्वानाच्वंगु दु। समाजय् जाति व धर्मया नामं ल्वापु जुइगु कारण नं थ्व हे खः। चीनया जक मखु विश्वया हे यक्व थासय् धर्म व जातिया नामं ल्वापु जुयाच्वंगु दु ।

चीनया सिन्जिङ प्रान्तया जातीय संघर्षपाखें नेवाःतय्सं नं शिक्षा कायेमाः। झीगु स्वनिगलय् गैर नेवाःत वयाः भूमि जक मखु रोजगारीया फुक्क थाय् नं कब्जा यानाः नेवाःतय्गु आर्थिक स्थिति ध्वस्त यानाच्वंगु दु। गैर नेवाःतय्गु न्हापांगु नीति खः नेवाःतय्गु आर्थिक स्थिति व नेवाःया धर्म ध्वस्त यानाः नेवाःया अस्तित्व व पहिचान नष्ट यायेगु। गैर नेवाःया नीतियात सुं सुं नेवाःतपाखे नं तिबः बियाच्वंगु दु थें च्वं। आः नं ई दनि। झी फुक्क छप्पँ जुयाः गैर नेवाःतय्गु थज्याःगु षडयन्त्रयात विफल याये मफुत धाःसा झीपिं आः पूवंक हे बर्बाद जुइगु लँपुइ न्ह्याः वनी ।

More Stories Like this