पं. निष्ठानन्द वज्राचार्यया संक्षिप्त जीवनी

प्रेमहिरा तुलाधर

जन्मः

नेसं १९७८ थिंलाथ्वः चौथि कुन्हु येँया ओमबहाः नःबहि त्वालय् थकुमतिया कोखं जन्म जुयादीम्ह निष्ठानन्द वज्राचार्य भाजु मुक्तानन्दया काय खः ।

इहिपा:

नेसं ९९२ स निष्ठानन्द वज्राचार्यजुया झिन्यादँया वैसय् मय्जु रत्नप्रभा नापं इहिपाः जुल। नेसं ९९८ साल तकया दुने निम्ह मस्तय् बौ नं जुल। थुबलय् वय्कःया मां बौ निम्ह परलोक जुइ धुंकूगुलि छेँया भार वय्कःया छ्यनय् लात। तर नेसं १०२१ साल भाद्र शुक्ल पंचमी कुन्हु वय्कःया जहान परलोक जूगुलिं लिपा हाकनं क्वाःबहाः येँया द्यः मय्जुनापं इहिपाः यानादिल ।

शिक्षा:

निष्ठानन्द वज्राचार्यजुं मचाबलय् पूजा पाठ व जयमां ज्या यायेत जक पाय्छि जुइक आखः सयेकादिल। लिपा पूजा पाठया ज्या जक यानाः खर्च हने मफयाः व्यापारया ज्या नं यानाः बांबांलाःगु लं फिनाः च्वय् च्वय् धयाजुल। थ्व खनाः वय्कःया फुकी दाजु आशामदु वय्कःया हे मेम्ह फुकीदाजुं 'मानहर्ष बाखं कनीगु, निष्ठानन्दं सिन्हः तिकीगु अले झी दाजुकिजापिनि मां च्वनीगु' धकाः ध्याचू न्यंकल। थुकथं वय्कःया फुकी दाजु आशामदुं ग्वाकाबिसेंलि 'मानहर्ष स्वयाः छुं कम जुइ मखु' धइगु दृढ यानाः मचाखाचाया अबु जुइधुंकाः नं थः काय नापनापं थः नं आखः ब्वनाः येँ देया छम्ह नांजाःम्ह पण्डित जुयादिल ।

ब्वनेगु दृढ यानाः न्हापां वय्कः घण्टाघर पुस्तकालयया लिपि विशेषज्ञ यलया कुलमां पण्डितयाथाय् सारस्वत व्याकरण ब्वं झाल। अले मेमगु काव्य ग्रन्थ ब्वनेत यक्व पण्डित ब्राम्हणयाके वय्कलं लघु व मध्ये सिद्धान्त नं स्यना कयादिल। थुकि यानाः वय्कःयाके व्याकरण कण्ठ जुइक हे वल। वय्कलं अमरकोशया नेपालभाषां अर्थ च्वयातःगु सफू वय्कःपिंथाय् दु धाःगु न्यनेदु। नाप काव्य, अलंकार व कोष नं गाक्कं बल्लाकादिल। थुकथं शास्त्र विद्या, नृत्य गीतादि व पूजा विधिइ नं विशेषता प्राप्त यानादीम्ह जुयाः वय्कः येँ देया छम्ह प्रशिद्ध पण्डित कथं नांजाल ।

लजगाः

वय्कलं अबलय् गोरखा भाषा प्रकाशिनी समितिपाखें दयेकूगु पाठयक्रम कथंया नेपाली पास जाँच बियाः 'राइटर' (लेखनदास) धइगु पदय् लजगाः यानादिल। थ्व हे पदय् च्वनाः वय्कः सेती अंचलया बाजुरा जिल्लाय् खटे जुयादिल। अन स्वदँ तक च्वनाः छेँय् लिहां झायाः काय-म्ह्याय्पिनिगु इहिपाः यानादिल ।

बाखं कनेगु:

निष्ठानन्द वज्राचार्य छम्ह गुभाजु जुयाः जन्म जुयादीम्ह जूगुलिं पूजापाठ व बाखं कने सइगु स्वाभाविक हे जुल। अझ वय्कलं यक्व अध्ययन यानाः छम्ह पण्डित हे जुयादी धुंकूगुलिं थःके दुगु ज्ञानयात अज्ञानय् लानाच्वंपिं मनूतय्त इनाबीत बाखं कनेगु नं यानादिल। वय्कलं दकलय् न्हापां नेसं १०२१ सालय् चतुरमास ज्वःछि जनबहालय् संस्कृतया ललितविस्तर, भद्रकल्पावदान बाखं कनेगु यानादिल।
अनं नेसं १०२६ सालय् हानं थःगु हे छेँ सतीक नःबही त्वालय् बौद्ध धर्मया ललितविस्तर बाखं कनादिल। वयां लिपा व हे ललितविस्तर बाखं थासं थासय् लगंबहाः, ओमबहाः, ज्याठा, न्हू सतकया वंगल सिमाय् नं कनादिल ।

लिपा नेपालभाषाया सफू छापे यायेगु व पिकायेगु ज्या याये मजिउगु इलय् वय्कलं छक्वः चीफ साहेब भीम शमशेरया दरवार, टंगालय् जूगु विद्वत सभाय् बौद्ध धर्मया मूल सिद्धान्त 'प्रतीत्यसमुत्पाद'या अर्थ लुदंक कनादीगुलिं सकलें लय्लय् तायाः बकस व स्यावासी बिल। अले वय्कःयात नेपाःया नांदंगु पुस्तकालय वीर पुस्तकालयस लजगाः यायेगु सल्लाह बिल। तर वय्कः थुबलय् बुरा जुइ धुंकूगुलिं कर्पिनि अधीनय् च्वना नयेमखु धइगु मतिइ तयाः हानं न्हू सतकया वंगल सिमा क्वय् च्वनाः बाखं कनेगु ज्या यानादिल ।

शिक्षक:

वय्कः छम्ह नेपाःया नांजाःम्ह पण्डित जुसेंलि यक्वस्यां थः मस्तय्त आखः ब्वंकेत छ्वयाहल। थुलि जक मखु, उगु इलय् ब्रम्हुतय् मस्तनापं वय्कःयाथाय् आखः ब्वंकेत छ्वयाहल। विसं १९७६ व ७७ सालय् वय्कः श्याम सुन्दर साहुया काययात संस्कृत भाय् स्यनेत कलकत्ता झाल। अन च्वनादीबलय् 'एसियाण्टिक सोसाइटी अफ बंगाल' यापिं पण्डिततय्त बौद्ध धर्मया खँ थुइका बिउगुलिं वय्कःयात अनयापिं पण्डिततय्सं तसकं मान यात। दकलय् लिपा स्वदँ तक न्हूसतकया वंगल सिमा क्वय् च्वनाः बाखं कनादी धुंकाः योगाभ्यास यायेत स्वयम्भूया बसुन्धरा द्यः दुथाय् च्वनाः अन सफूकुथि चायेकाः बौद्ध धर्मया सफूया अध्ययन याना मस्तय्त आखः ब्वंकेगु ज्या यानाः न्हि छ्यानादिल ।

प्रकाशन:

वय्कलं येँया थीथी थासय् बाखं कनादी धुंकाः बाखं न्यनीपिनिगु मन बुद्धया जीवन चरित्रपाखे ध्यय्चूगु थम्हं वाःचाःगुलिं थम्हं कनागु बाखंयात थासा आखलं पिकाये दःसा जिउ धइगु मतिइ तयाः ललितविस्तर भद्रकल्पावदान, स्वयम्भू पुराण, गुणकारण्ड ब्यूह, आर्य अष्ट सहश्रिका, तारा शतनामि आदि आपालं बौद्ध धर्मया मूखँ जक कयाः वय्कलं सफू च्वयादिल ।

More Stories Like this