'त्वाथःचा जुयाच्वंगु मानन्धर अंकित ल्वहंपौ'
जितबहादुर मानन्धर
मानन्धर निबन्ध मुना' निगूगु ब्व पिथनेत हलंज्वलं मालेगु झ्वलय् थँहितिया भाजु चिरन मानन्धरया 'त्वाथःचा जुयाच्वन मानन्धर अंकित ल्वहंपौ' च्वसुया छुं भचा विवेचना यायेगु मनं तुना। अले चिरनया बौ लक्ष्मीलालया पाहां ब्वनाय् थँहितिइ वनाबलय् थुगु च्वसुया प्रतिलिपि छपाः फ्वना। नेसं ११२५ चिल्लागा दुतिया कुन्हु पिहांवःगु च्वसुया प्रतिलिपि बद्रीलाल दाई मार्फत छ्वया हयेसाथ ब्वनाबलय् 'सन्ध्या टाइम्स'य् पिथनातःगु थुगु च्वसु छगू प्रति जिके नं दये मानिगु लुमन। हानं 'सन्ध्या टाइम्स'य् भाजु चिरनया च्वसु ब्वनेधुंकाः जिं थम्हं कया तयागु शिलापत्रया फोटो नं मालेगु बिचाः वल ।
येँ देय्या लिपांम्ह मल्ल जुजु जयप्रकाशया पालय्या सुनां नं वास्ता मयाःनिगु थुगु शिलापत्र न्ह्यब्वयादीगुया जस भाजु चिरनयात बीमाः। छाय्धाःसां मदुम्ह शंकरमान राजवंशीजुं सम्पादन यानादीगु 'कान्तिपुर - शिलालेख सूची' इ तक नं थुगु शिलापत्र दुथ्याकातःगु खने मदु। किन्तु भचा उथें हे ज्वःलाःगु मेगु शिलाभिलेख धाःसा शिलालेख सूची सफुली दु। चिरनया च्वसु पिहां वये धुनेसाथं राजवंशीयागु सूची जिं हानं छक्वः ब्वनागु जक मखु, जिं थःगु 'मानन्धर निबन्ध मुना' सफूया छगू ब्वः - 'पाक्व पुखुद्यां त्वाःया मानन्धर' च्वसुइ गुगु कथं थुकियात दुथ्याका तयागु धकाः नं स्वया। आः थन चिरनं लुइकादीगु व ब्वनादीगु अभिलेख व 'कान्तिपुर शिलालेख सूची'या अभिलेखांश गुलि ज्वःलाः धकाः स्वये जीक निगुलिं अभिलेख न्ह्यब्वयेत्यना ।
न्हापां चिरनं बियातः कथंया अभिलेख न्ह्यब्वये गुगु थथे खनेदु - 'श्रीश्रीश्री स्वयम्भू चैत्य नमः।। प्रनमानि मुनिस्य मा....ल्याकं प्रदायक।। गू मं श्री.... शाकसिंह तथागतस्ये बौद्ध क्षेत भद्रकल्पे वैवहासतले हैमवत पद्मपाश्व....र शव ....कली जुग्य जाबूदिया वासुकि छत्र आर्यवत पू.....मो नेपा देस्ये बागम्रत्यां पश्मिकुरेके सावत्यो पूर्व कूले शङव.....रे पूच्छ....लीवत्य सूदुर्यया भू....अल्मग देवालये थाने श्री ३ ....चैत्य सनिधाम सुभ सम्वत....माघ शुल्कस यतालिमेरु ....शुभिजग्मे वृहस्पति वाम्ह रोसिगते सुकितैर मे....गते चन्द्रमसि धति दिनसे स्वश्व ....माग...धातस्ववतिलोकेश्वर कूभ संक्रान्ति कुन्हु मकप....पनाजुरो श्री २ महाराजाधिराज राजेन्द्र चक्राधिश्वर जमजग्ग प्रकास मर प्रकूर काष्ठमंडप महानगरे.....बारेमूगर तोर पुङबूरिघाङस्वता ....दाथित मानन्धर वीश्वदेव प्रभू... ति थ्व जात्र....व कृष्ण धंतराज पंचराजय धमसिं भाजुरो.....रजलक्ष्मी....नसियो कू ३५५ यात कू १....' राजवंशीजुं सम्पादन यानातःगु सूचीइ लाःगु अभिलेख - 'संवत् ८८४ अद्य माघ शुक्ल सपतमि भरुनिनक्षेत्र शुसिचि ज्वग्य वृहस्पतिवार कुम्भरासिगते सकितेर मेखरासिगते चन्द्रमसि....स्वसावतिरोकेश्वर कुंभसंक्रान्ति कुन्हु सल्कपथापना याङा जुरो श्री २ महाराजाधिराज राजेन्द्र चक्राधिश्वर जय..... जयप्रकासमरप्रभु थाकुर काष्ठमंदप महानगरे ग्वाछेमुगरतोर पुखुरिद्याङ.....मानधर परिरज्देव प्रमुख.....मार्ग रोहोनसिया कु ३६५ धात कु ९८ मदुध्वाकापिकु २२ ।।'
उकी थुलि जक च्वयाः चीहाकः जूसां खँ स्पष्ट जू ।
चिरनं थःगु थुगु च्वसुइ न्हूसाः त्वालय् च्वनादीपिं थः मदुम्ह पाजु बाज्या हेराभाइपिंसं मनमानेश्वरीयात देगुद्यः नालातःगु खँ सगौरव न्ह्यथनादीगु दु। सुलिं खलःया परिवारं माने याना तःम्ह देगुद्यःया पूजा विधि बिस्कं पहःया धइगु आपाःस्यां सिउ। थज्याःगु विशेषतां जाःगु पूजा विधि दुपिनिगु चर्चा असम्बन्धित रुपं मयासे त्वाथःचा जुयाच्वंगु मानन्धर अंकित ल्वहंपौ नाप स्वापू दुगु खँ जक स्पष्ट ढङ्गं क्यनाः यानादीगुसा झं बांलाइगु खः। ने.सं. ११२९ सिल्लाथ्व ८ कुन्हु व वया लिपा हानं निक्वः तक 'प्रतिबन्ध लुँस्वांयात मखु विदेशी ब्याण्ड बाजंयात तयेमाः' धइगु च्वसु 'सन्ध्या टाइम्स'य् पिथनाः चर्चित जुयादीम्ह चिरनं थुगु च्वसुइ नं अझ भचा मेहनत यानादीगुसा झीसं मेमेगु खँ नं यक्व सीका काये फइगु खः ।
चिरनं धयादी थें शिलापत्रया च्वय्या ब्वय् चैत्य छगः दुगु, चैत्यया च्वय् स्वांमालं छायेपियातःगु व जवं खवं चन्द्र व सूर्य चैत्य थें तुं इम्बोस रुपं उत्कीर्ण यानातःगु च्वय् बिया तयागु शिलापत्रया किपां नं स्पष्ट याः। ल्वहंपौया क्वय्या ब्वय् देवमूर्ति अंकित यानाः उकिया जःखः अभिलेख कियातःगु खः। बौद्ध प्रतिमा लक्षणया लिधंसाय् ल्वहंपती तयातःम्ह द्यः थुम्ह धकाः म्हसीकाः न्ह्यब्वःगुसा मेमेगु ढङ्गं नं व्याख्या याये फइगु खः ।
जितः धाःसा थन विष्णुमतीया सिथय् च्वंगु थुगु शिलापत्र स्वस्वं ब्वँब्वं गुरुजुपिंसं व श्राद्ध याकीबलय् साक्षी स्वरुपय् ब्वनीगु खँग्वःत लुमंसे वल। नापं विष्णुमती दुगुलिं थन गंगा साक्षी व श्मशान सतिक लाःगुलिं अग्नि साक्षी धाये जिल। अथे हे चिरनं धयातःकथं स्वयम्भू व चन्द्र सूर्ययात कयाः चैत्य साक्षी व चन्द्र सूर्य साक्षी काये मजिउगु नं मखुत। ल्वहंपती च्वंम्ह द्यः प्रतिमा लक्षण कथं सुखावती लोकेश्वर खः। उकिं थन हानं सुखावती लोकेश्वरया साक्षी धाःगु धकाः व्याख्या याये नं जिल ।
जिं नकतिनि च्वय् धयागु ला कल्पना यानाः च्वखँ, च्वसु सिर्जना यायेफुपिंसं धाइगु खँ थें जुल। सम्बन्धित खँत जक तयाः धाथें थुगु शिलापत्रया तुलनात्मक व्याख्या यायेगु हे खःसा 'श्री श्री महाराजधिराज राजेन्द्र चक्राधिश्वर जयज्जग प्रकासमर प्रभु थाकुर काष्ठमंडप महानगरे ग्वाछे मुगर तोर पुखुरिद्याङ ....मानन्धर परिखदेव प्रमुख...मार्ग रोहनासिया कू' वाक्यांशयात छक्वः बांलाक चर्चा यायेमाः। छाय्धाःसां येँया ग्वाछेमुगःत्वाः पुखुद्यांया मानन्धर परिखदेवं ल्वहँतं लँ सिउगु हे थुगु शिलापत्रया मू खँ खः। जिगु अनुमान कथं चिरनं न्ह्यब्वयादीगु अभिलेखय् च्वंगु सरस्वती लोकेश्वर, 'महानगरे ग्वाछे', 'पुङ्खरिद्याङ', 'परिखदेव', व '.....नसियो कू' नं कथहं 'स्वखावती रोकेश्वर', 'महानगरे ग्वाछे', 'पुखुरिद्याङ', 'परिखदेव' व 'रोहोनसिया कू' जुइमाः थें च्वं।
थनथाय् जिं जिगु 'मानन्धर निबन्ध मुना' सफुली च्वया तया थें पाक्व पुखुद्यां व न्हूसाः निगुलिं त्वाः पुखूया द्यामय् लाः धइगु खँ लुमंकेबह जू। थथे बिचाः यायेबलय् थुगु शिलापत्र नांया लिउने 'देव' वःपिं न्हूसाः त्वाःया मानन्धरया पुर्खापिनिगु कीर्ति जुइफुगु यक्व सम्भावना दु धायेछिं। थज्याःगु खँय् अनुसन्धान यानाः व्याख्या यायेगु भाला चिरन थेंज्याःपिं भाजु मय्जुपिंत लःल्हानाः भविष्यय् नीस्वनीगु साय्मि संग्रहालय भवनय् तयेत आः हे थुगु ल्वहंपौ केन्द्रीय मानन्धर संघं सुरक्षित रुपं कःघाना तइ धइगु भलसा दु ।
(च्वमि जीतबहादुर मानन्धरं धयादी कथं थ्व इलय् थुगु मूर्ति सहितया शिलापत्र अन लँ दयेकेगु झ्वलय् जगत सुन्दर ब्वनेकुथिया पिनेसं आः दयेकाच्वंगु फुटपाथय् थसःपायेकाः तयातःगु दु। -सम्पादक)
More Stories Like this
जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपाप्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु
राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद
नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः'
खँ स्वनिगःया