पंचकामया आशक्ति, मोह रुपि अन्धकारया वाहन

लोकबहादुर शाक्य


निरर्थक ज्याया कारण मोह:
सिद्धार्थ कुमार बुद्ध जुया बिज्याःगु प्यंगूगु वालय् लानाकया बिज्याःगु अभिधम्म ज्ञानया 'अभि' माने दुनेया अले धम्म माने स्वभाव जुयाच्वन। उगु अवस्थाय् राग 'द्वेष' मोह गज्याःगु धकाः यथार्थ रुपं थुइका बिज्याःगु खः। अनंलि क्लेशयात निरोध यायेगु निर्वाण थ्यंकेगु लँपु जुल। चित्तय् उत्पन्न जुइगु विकारयात हे क्लेश धयातल, गुकियात आस्रव तथा चित्तया खिति (मल) नं धयातःगु दु। क्लेश सकलयाके दयाच्वंगु जुल। अर्हत मजूतले गुम्हं नं व्यक्तिं क्लेशयात निर्मूल याये फइ मखुगु जुयाच्वन। प्रज्ञावान व्यक्ति ध्यान चर्यापाखें क्लेशयात क्वत्येलेत तथा वपाखें तापाका च्वनेत कुतः यानाच्वनी। अले निर्वाणया लँपु नं सतिना वइगु जुल। मूर्ख जनपिंसं होस तये मफुगुलिं अज्ञानतावश दुराचारपाखें मभिंगु चित्तया खिति मुंकाः तइगु जु। थ्वया फलस्वरुप दुःख सियाच्वनी। अकुशल ज्या अविद्या व मोहया कारणं उत्पन्न जुयाच्वनीगु जुल ।

चित्त विशुद्धिया बाधा अज्ञान:
मनय् म्वाःमदुगु शंका कया च्वनीपिं तथा मोह (अज्ञानावस्था) मूल चित्त दुपिं मनुखं बुद्ध धर्म व संघया विषयस नं शंका कयाच्वनीगु जुयाच्वन। थज्याःगु असन्तुलन चित्त दुपिंसं बुद्धं क्लेशयात मदयेकेगु लँपुया उपदेश बियाबिज्याःगु खः मखु, गनं मेपिं मनूत नं बुद्ध जुइ फइला धकाः अनेक प्रकारया शंका काइपिं नं दयाच्वन। मोहया स्वभाव व लक्षण अज्ञान खः। थन ज्ञान सयेका कायेगु संसार नं दु अले परमार्थ सत्यया संसार नं दु। संवृति सत्य कथं यावत रुप 'जीव' चीज वस्तु व्यवहार चले यायेत जक नामाकरण याना खने दयाच्वंगु खः। तर परमार्थ सत्य कथं दक्व रुप जीव पदार्थं अनित्य स्वभाव जुयाः नाश जुयावनिगुलिं यथार्थ रुपं दुगु मखु धइगु गम्भीर सिद्धान्त मथुया मोह व आशक्तिया अवस्थाय् लानाः अन्धकारय् पचिपचि यानाच्वनी। धर्मया ज्ञान मंत कि अज्ञानी जुइगु जुल। अले कुशल व अकुशल कर्म तथा वया विपाक विषयसं अनभिज्ञ जुयाच्वनी। अझ क्लेश उन्मूलन यायेगु विषय नं मसिया च्वनीगु जुल ।

विषय शक्ति: चाकुइ प्यपुंम्ह भुजिं

डा. अनोजा गुरुमांया शान्ति अभिपेररणा' सफुली न्ह्यथनातः कथं मोहया लक्षण धइगु चित्तया अन्धभाव जुइगु अथवा ज्ञानया अःखः जुइगु। अझ दक्व प्रकारया अकुशल व बांमलाःगु चित्तनाप उत्पन्न जुइगु खः। छगू प्रकारया मोह मूल चित्त विचिकित्सा नाप उत्पन्न जुइगु अले मेगु प्रकारया मोह मूल चित्त वेचैनी नाप उत्पन्न जुइ। मोह मूल चित्तत नाप उत्पन्न जुइगु वेदना धाःसा न्ह्याबलें उपेक्षा वेदना जुइगु जुल। निगू प्रकारया मोहमूल चित्त असांसारिक अथवा मेपिनिगु प्रेरणां जुइगु जुल। मोह (अविद्या) या स्वभाव धर्म लक्षणयात मखनीगु धइगु चतुरार्य सत्ययात मसीगु खः। दुःख सत्य धइगु जन्म जुइगु, रोग जुइगु, बुराबुरी जुइगु, मरण जुइगु, मिले जुपिं नाप वायाच्वनेगु, मिले मजुपिं नाप ह्वनाच्वने मालीगु, इच्छा याना पुरे मजुइगु तथा पञ्चइन्द्रिय मिखा, न्हाय, न्हाय्पं, म्हुतु व म्ह धारणा यायेगु हे दुःख धकाः मसीगु जुल। उकिं दक्व चित्तय् लोभ लालच जुयाः भुजिं वा चलःचां चाकुइ प्यपुना नइ, अन हे प्राण त्याग याइथें। मोहया वसय् लापिं व्यक्तित नं उकी हे प्राण त्याग याना बांलाःगु थासय् जन्म जुइ नं मखुत। यदि मनूतसें इलय् हे बुद्धि पुरे यानाः बांलाक ज्या याःसा जीवन बांलाक हनेफइ सिना वनेधुंकाः नं बांलाःगु थासय् थ्यनीगु जुल ।

मोहं विमूढ मजुइकेत माः अ-मोह:

मनुष्य जीवन सफल कथं हनेत धर्म चित्त ब्वलंकेमाः धइगु मान्यता विश्वव्यापी जुयाच्वंगु दु। परिस्थिति चिन्तन यायेबलय् अप्वसिनं धर्मया परिभाषा मथुया च्वन। अले सिउपिं मध्ये नं अप्वःसिनं व्यवहारय् बांलाक छ्यले मफया च्वन। धर्म धर्म धाइपिं आपालं मनूत दु। तर अप्वः धइथें मनुखं यथार्थ रुपं सद्धर्मय् न्ह्यज्याये मफयाच्वंगु अले धर्मया पंगः छु धकाः मसिया च्वन। पंगः ला राग (लोभ) द्वेष (तं) मोह (अज्ञानावस्था) धकाः धायेगु आधार जुयाच्वन। निर्वाण व स्वर्ग नरक वनीगु पाप-पुण्यया विषयस व प्रतीत्य समुत्पादया विषयस ज्ञान मदइगुयात मोह धयातल। लोभ व तं मदयेकेत ज्ञान मदयेकं मगाःगु जुल। उकिं मोह हे मू पंगः जुयाच्वंगुलिं मोहयात अमोह यायेगु महत्वपूर्ण जुयाच्वन।
n मियात चायेकं थिउसां पुइ, मचायेक थिउसां पुइ:
इच्छा पुरे यायेगु निंतिं लोभ चित्त उत्पन्न जुयाच्वनी, करकिया उन्नति सम्पत्ति खना सहयाये मफया दाह उत्पन्न जुयाच्वनी, तं वयेधुंकाः थ्वं जिगु थ्व थ्व नोक्सान याःगु दु धकाः वैरभाव मत्वःतुसे दागा तया तयेगु आदि अकुशल भावना तथा कर्म याइगुया कारण चित्तयात त्वपुयाः तइम्ह आवरण जुल। थज्याःगु मभिंगु लकसयात प्रज्ञा ज्ञानं वोध याना चायेका यथार्थ धर्म थुइका चर्या यायेगु धइगु 'औद्धत्य' चित्त शान्त मजुइगु सावधान मजुइगु मयासे चित्तयात शान्त भावय् तयेगु, चित्तयात विषय वस्तुइ आशक्त मयायेगु, सुख नं मखु दुःख नं मखुगु अवस्थाय् तयेगु, यः मयः आदि द्वन्द्वय् मध्यस्थ जुइगु आदि 'उपेक्षा भावना' ब्वलंकेगु खः। अझ स्वार्थ मतःसे परोपकारी चित्त लगे यानाः आशम शुद्धि यायेगु तथा जि जिगु धइगु भाव त्वःतेगु अहंकार ममकार परित्याग यायेगु नापं कुशल मूल ज्याखं याये फतकि तिनि मनुष्य जीवन सार्थक जुयाः निर्वाणया लँपुइ न्ह्यज्याये फइगु जुल। नापं पाप-पुण्यया फल दु धकाः चायेकाः चतुरार्य सत्य, त्रिरत्नया विषयस यथार्थ ज्ञान हासिल यायेगु हे 'अमोह' खः धकाः ध्वाथुइका जीवन चर्यास न्ह्यज्याये माल। मेगु शब्दं धायेगुसा, मनूया चित्तवृत्तिया प्रमाद (बेहोश अवस्था) य् लाका तइम्ह हे मोह खः धइगु सीकाः गुलिफु उलि याकनं मोहया वन्धनयात सम्यक ज्ञानया जलं प्रहार यानाः मोहमुक्त जुइनु ।

More Stories Like this