अग्राधिकार व स्थानीय नेतृत्वया सवाल

सानुराजा शाक्य

राजनीतिक अग्राधिकारया सवालय् नेपाःया राजनीतिक दलया नेतृत्व वर्ग खास हे सकारात्मक जूगु खने मदुनि। अग्राधिकारया सवाल ल्ह्वनाच्वंपिं विशेष यानाः आदिवासी जनजाति व भाषाभाषी पुचःत जक खः। नेपाःया राज्य सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं ब्रम्हू क्षेत्रीतय्त अग्राधिकार माःगु मखु। थौं तक राज्यया संरचना थुकथं विकास यात कि थौं तकया अग्राधिकार थ्वहे समुदाययात जक वनाच्वंगु दु। थ्व खँयात ब्रम्हू नेतृत्वं स्वीकार याःगु मदुनि। आदिवासी जनजातिया पीडा उमिसं थुइकेगु कुतः याःगु मदुनि। बहुमतीय प्रतिस्पर्धाया नामय् न्ह्याम्हं न्ह्याथासं चुनावी प्रतिस्पर्धां त्याना वये फइगुयात हे दकलय् च्वय्या प्रजातन्त्रया अभ्यास कथं ध्वाथुइकाच्वंगु दु। गुकिया मार दकलय् अप्वः नेपाःया आदिवासी जनजातितय्त लानाच्वंगु दु। थुकिया आधारय् नं नेपाःया जातीय व भाषिक समस्या न्हियान्हिथं तच्वया वःगु खः।

झीसं थुकथंया खँ ल्हायेबलय् ब्रम्हू नेतातसें थुकिया प्रतिरोध याये कथं राज्यसत्ताय् छगू जक जाति मखु नेवाः लगायत फुक्कं थ्यंगु दु धकाः धायेगु याः। नेवाःत नं उतिकं मन्त्री जूगु दु उकिं राज्यसत्ता ब्रम्हूतसें जक भोग यात धाये दइ मखु। छुं ब्रम्हूत जक च्वय् थ्यंगु खः अझ नं नेपालय् गामय् च्वंपिं ब्रम्हू क्षेत्रीत नेवाःत स्वयां गरीब उमिगु राज्यसत्ताय् पहुँच मदु गथे यानाः राज्य सत्ता ब्रम्हूतसें जक कब्जा यात धकाः फुक्क ब्रम्हूतय्त आक्षेप बी दइ मखु धकाः प्रतिवाद याइगु खः। तर राज्यसत्ताय् गुगु जातिया प्रभुत्व दइ सी मदय्क उगु जातिया समग्र विकास जुया वः धइगु खँ धाःसा नेपाःया थीथी तथ्यांकं बांलाक हे क्यनाच्वंगु दु। गथे मानव विकास सूचकांकयात विकास व प्रगतिया दापू नालाः स्वयेबलय् नं स्पष्ट जू वइ ०४६ साल धुंकाः ब्रम्हू जातिया मानव विकास सूचकांक ह्वात्त हे थहां वःगु दु। राजनीतिइ उमिगु प्रभाव अप्वया वःलिसे शिक्षा, स्वास्थ्य, प्रविधि व व्यापारिक लागा लगायत फुक्क धइथें ख्यलय् हावी जुया वःगु सकसिनं वाःचाःगु हे खः। थ्व खँया पुष्टि नेपाःया थीथी तथ्यांकं नं क्यना हे च्वंगु दु। उकिं नं झी नेवाः न्ह्यलुवातसें नेवाःत नं राजनीतिइ वयेमाल, न्ह्यागु हे पार्टीइ जूसां नेवाःतसें थःगु सहभागिता अप्वयेकेमाल धयाच्वंगु खः। तर झी धाःसा राजनीति धाल कि तातापानाः थी मत्यःगु बस्तु थें व्यवहार याना जुइपिं !

थुपिं आधारय् नं थौंया राज्यसत्ताय् ब्रम्हूतसें अघोषित रुपय् अग्राधिकार कयाच्वंगु छगू जक जाति खः। वंगु संविधानसभाया चुनावय् समानुपातिकया व्यवस्था मजूगु खःसा नेपाःया आदिवासी जनजाति, मधेसी दलितत व लिउने लाःगु जातित थुगु ल्याखय् संविधानसभाय् थ्यनी मखुगु जुइ। थौं नं प्रत्यक्ष चुनावय् मेमेगु जातीय समुदायया आदिलागाय् तकं ब्रम्हूतसें चुनाव त्याइगु परिस्थितिया अन्त मजूनि। थ्व अवस्थाया अन्तया नितिं नं जातीय अग्राधिकार सहितया संघीयता झीगु आवश्यकता जूगु खः। थुकथंया अग्राधिकार हानं न्ह्याबलेंया नितिं नं मखु। सकारात्मक विभेद कथं थुकथंया अधिकारयात संसारन्यंकं हे स्वीकार नं याः। उकिं थ्व अप्रजातान्त्रिक विधि नं मखु। छगू जातियात जक अघोषित अग्राधिकार दयाच्वंगु व्यवस्थाय् फुक्कसित समान अधिकार दयेमाः धकाः पलाः छीगु जनतायात अधिकार सम्पन्न यायेगु हे खः। तर झीथाय् न्हाप लाःम्ह त्याइगु हे धात्थेंया प्रजातान्त्रिक व्यवस्था धकाः क्वचिंकातःगुलिं झीगु मनोभावना जातीय अग्राधिकारया खँ गनं अप्रजातान्त्रिक, सक्षमतय्त पितनीगु व्यवस्था धकाः भ्रम ब्वलंकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। लिगलिगकोटय् ब्वाँय् वनाः जुजु जूपिं शाहवंशीय परम्परायात हे नालाच्वंगुलिं लिउने लाःपिंत नं न्ह्यःने थ्यने फइगु वातावरण दयेका बीगु ज्यायात लोकतान्त्रिक विधि मखु धकाः झीत भ्रम न्यंकाच्वन ।

थौंतक नं नेपाःया मू मू राजनीतिक पार्टीया नेतृत्वय् ब्रम्हूतय् हावी दनि। केन्द्रीय तहलय् जक मखु जातीय समुदायया बाहुल्यता दुथाय् तकं राजनीतिक पार्टीया नेतृत्व तहय् सम्बन्धित जातीय समुदायया न त नेतृत्व तहलय् दु न त बहुमत ल्याखय् हे दु। उकिं उगु थाय्या राजनीतिक निर्णय बस्तुस्थितियात ध्यानय् तयाः मजू। गथे नेवाःतय् आदि भूमि स्वनिगलय् हे स्वयेगु खःसां मू मू राजनीतिक दलया स्वनिगःस्तरया नीति निर्माण तहलय् थनया नेवाःतय् प्रभाव न्यून जक दु। थ्व ईया दकलय् तःधंगु राजनीतिक दल नेकपा (माओवादी)या नेवाः राज्यय् हे स्वयेगु खःसां स्थानीय नेतृत्व शून्यप्रायः खने दइ। माओवादीया नेवाः राज्य समितिया इन्चार्ज स्थानीय नेवाः मखुसां नेवाः भावना व जातीय सवालय् स्पष्ट दृष्टिकोण दुम्ह हितमान शाक्य दु। तर समितिया बहुमत धाःसा नेवाःत मदु। उकिं नेवाः सरोकारया विषयबस्तुयात माओवादीया राज्य समितिं नं माक्व ध्यान बी मफुगु खः। नापं क्वय्या तहलय् नं इन्चार्ज जुइपिं गैर नेवाःत यक्व दु। थ्वहे जुयाः आउटर रिंगरोड, काठमाण्डौ उपत्यका एकीकृत विकास योजना थेंज्याःगु सवालय् नेवाः राज्य समिति व नेवाः मुक्ति मोर्चाया धापू पानाच्वनीगु ।

मेगु तःधंगु दल नेपाली कांग्रेसया उपत्यकास्तरया समिति मदुसां जिल्ला समितिइ धाःसा नेवाः नेतृत्व हे खनेदु। तर जातीय सरोकारया खँय् कांग्रेसया जिल्ला स्तरीय नेवाः नेतृत्वं खास हे चिउताः मतःगुलिं जक अन नेवाः नेतृत्व स्वीकार्य जुयाच्वंगु खः। नेतृत्वय् नेवाः दुसां कांग्रेसया जिल्ला समितिइ नं नेवाःतय् बाहुल्यता मदु। जातीय अधिकारया सः तइपिं नेवाःतय्त कांग्रेस दुने नं नेतृत्वय् महः। मेगु पार्टी खः नेकपा (एमाले)। थ्व पार्टी दुने नं स्वनिगःस्तरया नेतृत्वय् संविधानसभा न्ह्यः तक नेतृत्वय् नेवाः मदु। थौंकन्हय् उपत्यकाय् नेवाः न्ह्यलुवाः राजेन्द्र श्रेष्ठयात प्रमुख यानातःगु दु। तर कमिटीइ धाःसा नेवाःत न्यून ल्याखय् जक दु। थ्वहे अवस्था स्वनिगःया स्वंगुलिं जिल्ला कमिटीइ नं खः। कमिटी दुने नेवाः सदस्य म्हो जूगुलिं नं खास हे नेवाः एजेण्डा प्रवेश मजू। अझ थौंकन्हय् येँया एमाले दुने तच्वकं विवादया कारणं नेवाः नेता व कार्यकर्तात तकं विभाजित अवस्थाय् दु। एमाले दुने नेवाः एजेण्डा ल्ह्वनेत सक्षमपिं नेतात राजेन्द्र श्रेष्ठ व कृष्णगोपाल श्रेष्ठ निम्ह निखे खने दुगुलिं नं एमाले नेवाःत एमाले दुने उत्साहित जुयाच्वंगु मदु ।

More Stories Like this