चित्लाङया कात्ति प्याखं

बलामीराज पुण्यसरु

सामान्यतया मनूतय्सं यलया कात्ति दबुली स्वन्ति लिपा हुइकीगु कात्ति प्याखंया बारे जक सिउ। स्वनिगः नापं स्वानाच्वंगु चित्लाङ्गय् नं अज्याःगु हे कात्ति प्याखं हुइकू धइगु खँ धाःसा मनूतय्सं उलि सिउगु खने मदु। चित्लाङ्ग गाविसया वडा नं. ५ य् लाःगु माझगाउँ धाःथाय् नं दँय्दसं हे कात्ति प्याखं हुइकेगु याः। मोहनि सिधयेवं हे कतिंपुन्हि निसें लगातार स्वन्हु तक थ्व प्याखं हुइकी। थुगुसीया प्याखं उकुन्हु तिनि क्वचाल ।

दँय्दसं स्वन्हु जक हुइकीगु खःसां गुदँय् छक्वः धाःसा थ्व प्याखं जःलाखःला गामय् नं यंकाः हुइकीगु जुयाच्वन। थुगुसीया जात्रा थ्वहे गुदँय् छक्वः वइगु पाः लाःगुलिं स्वन्हुया पलेसा न्यान्हु तक हुइकल। थुगुसी माझगाउँ बाहेक जःलाखःलाय् लाःगु मेमेगु नं गामय् यंकाः प्याखं हुइकूगु खः।
खतुं चित्लाङ्गया कात्ति प्याखं यलय् हुइकीगु कात्ति प्याखंया हे 'डुब्लिकेट' खः। उकिं यलय् थें थुकी नं ख्याः, कवं, नांगा, पोडे प्याखं (जलाहारी), बाथः प्याखं आदिइ एकरुपता दु। तर द्यः प्याखं व मेगु बाखनय् आधारित प्याखं धाःसा भचा पाः।
यलय् कात्ति प्याखं क्यनीबलय् बहनी शुरु याइ अले चान्हय् क्वचायेकी। न्हापा न्हापा चित्लाङ्गय् नं अथे हे बाचा तक थ्व प्याखं क्यनेगु यानातःगु खः। तर तातापाक च्वंगु थीथी गामं तकं मनूत प्याखं स्वः वइगु जूगुलिं चान्हय् प्याखं क्वचायेकेबलय् उपिं अलपत्रय् लाइ धकाः सल्लाह यानाः चछि हे क्यनेगु याना तःगु खः। थौंकन्हय् थ्व प्याखं थन चछि चछि हे क्यनेगु याना वयाच्वंगु दु ।

गुदँय् छक्वः क्यनीगु प्याखंया समाप्ती धाःसा मेबलय् स्वयां भचा पाक्क विशेष रुपं जुइ। गुचा तक थीथी थासय् प्याखं क्यनेधुंकाः अन्तिम चाया कन्हय् कुन्हु सुथय् स्थानीय वासिन्दापाखें पुजा नं कायेगु ज्या जुइ। अथे पुजा वइबलय् द्यः गणं बली पुजा याइ। लिसें प्याखनय् संलग्न थीथी खिं गुरु, म्येँ गुरु, प्याखं गुरुपिंत थःथितिपिंसं नेवाः परम्परा कथं सगं बियाः छ्यनय् बेतालिं चिकाः सम्मान याइ ।

थ्व प्याखं परम्परांनिसें चले जुया वयाच्वंगु खःसां थुकिया निंतिं धकाः बिस्कं आय वा गुथि धाःसा स्वनातःगु मदु। आः तक थ्व प्याखं स्थानीय वासिन्दाया हे ग्वाहालिं चले जुयाच्वंगु खः। प्याखनय् संलग्न जुइमाःपिं मनूत धमाधम पाः जुजुं वनाच्वंगु, प्याखंयात माःगु आय श्रोत धमाधम म्हो जुजुं वनाच्वंगु आदि कारणं यानाः थौंकन्हय् थ्व प्याखं दँय्दसं हे क्यनेत थाकुया वयाच्वंगु दु। यदि थुकिया निंतिं अज्याःगु हे छुं निश्चित श्रोतया व्यवस्था मयायेगु खःसा चित्लाङ्गया कात्ति प्याखं लोप हे जुइगु खः लाकि धइगु ग्याःचिकु समेत ब्वलनाच्वंगु दु ।

चित्लाङ्गया कात्ति प्याखं उकुन्हु क्वचाःसां उखे यलया कात्ति प्याखं धाःसा म्हिगः शनिवाः तिनि विधिवत् रुपं क्वचाल। यलया कात्ति प्याखं जुजु सिद्धिनरसिं मल्लया पालंनिसें शुरु जूगु खः धाइ ।

More Stories Like this