झी मस्तय् निंतिं बौद्ध शिक्षा

सुनिता मानन्धर

थौं सकलें मांबौपिनि थः सन्तान मभिंगु लँपुइ वनी ला धइगु पीर। गुलिसियां थः मस्त दुर्व्यसनी जुयाः दुःख। गुलिसियां मस्त बाचा इलय् दुहां वयाः धन्दा। गुलिसियां थः सन्तानया लजगाः मदुगु दुःख। थुकथंया धन्दा व पीरं मांबौयात न्हियान्हिथं गंका बिउगु दु। थौं नच्चापिं मचांनिसें मिसापिं नापं वैंश वने धुंकूपिं तकं दुर्व्यसनय् तक्यनाच्वंगु दु। थुकथंया समस्या हरेकया छेँय् छेँय् दु। उकिं थौं सकसितं दकलय् न्हापां बुद्ध शिक्षा बीमाःगु खनेदु। थ्व छगू धर्म कथं जक मखु नीति नियम कथं हे हरेक छेँजःपिंसं थः सन्तानयात स्यने माःगु दु ।

भगवान बुद्धं देशना यानाबिज्याःगु न्यागू शील पंचशील जक प्रत्येक मांबौपिंसं थः मस्तय्त स्यने फःसां सन्तानं बांलाःगु लँपु लिना वने फइ। थुकिया नापनापं मांबौपिंसं थः सन्तानयात बौद्ध साहित्यया अध्ययन नं याका यंकेमाः। थुकथं अध्ययन यायेगु इलय् मचांनिसें हे न्ह्यइपुक यइपुक खँ ध्वाथुइकेगु बानी यायां वनेमाः। मांबौपिंसं थः सन्तान सदां हे मचा हे खनाच्वनी। तर अथे खःसां इलय् हे बांलाःगु आचरण स्यना यंकेमाः। यदि इलय् हे स्यने मफुत धाःसा सन्ततिं लिपा थुकियात नाला मकायेफु। नाला काये धकाः बिचा याःसां नं लिबाये धुंकूगु जुइफु। नापं थःगु कर्तव्य नं पूवंकेमाः ।

बौद्ध साहित्यय् मांबौपिंसं कायम्ह्याय् प्रति यायेमाःगु कर्तव्य कथं न्यागू कर्तव्य न्ह्यब्वयातःगु दु। गुगु थुकथं दु - थः मस्तय्त बांबांलाःगु ज्याय् लगे याये: थौं मांबौपिनि तसकं लिमलाः। मस्तसें छु यानाच्वन धइगु खँय् बिचाः यायेगु ई मदु। मांबौपिं सदां थुकथं थःथःगु ज्याय् व्यस्त जुल धाःसा थः सन्तान झन झन स्यना वनी। उकिं मांबौपिंसं थः सन्तानया भिंया लागिं इमित माक्व ई नं बीमाः। नापं उमित सदां बांलाःगु लँपु लीगु खँ नं कनेमाः। सदां थः सन्तानयात भिंगु व बांलाःगु आचरण स्यना बीमाः। ज्ञानगुणया खँ कनाः याये जिउगु व मजिउगु खँ ध्वाथुइका बीमाः। थःथःगु कुलय् न्ह्यानाच्वंगु शिल्पविद्या नापनापं मेगु अतिरिक्त विद्या नं स्यना बी। थौंया ई प्रतिस्पर्धाया ई। थौं छता जक ज्या सयेकां मगाः। गुलि यक्व ज्या सल उलि हे अःपुक प्रतिस्पर्धाय् वने फइ। कुलय् परम्परांनिसें न्ह्यानाच्वंगु शीपया नापं यदि अतिरिक्त सीप नं थः सन्तानयात स्यना बिल धाःसा इमिसं माःथाय् माःकथं ज्या यानाः थःगु जीवनयापन याये फइ। यदि सन्तानयात सीप स्यने मफुत धाःसा छुं ज्या मदयाः वं मचायेकं हे कुलतय् पलाः न्ह्याकी ।

यौवन अवस्था जुइवं थः कुलनाप मिले जूम्हनाप इहिपा याना: प्रत्येक मांबौया कर्तव्य थः सन्तानया भविष्य बांलाकेगु खः। उकिं सदां बांलाःगु आचरणया व्यक्तिनाप हे थः सन्ताननाप इहिपा याना बी। थुकिं यानाः छेँय् ल्वापुख्यापु मदयाः न्ह्यइपुगु लकस ब्वलंके बी ।

ई कथं माःगु खर्च बी: मांबौपिंसं थः सन्तानयात ई कथं माःगु खर्च बीगुयात नं निब्वय् थलातःगु दु। गुगु नित्य समयलय् व इलय्ब्यलय् खः। नित्य समय धायेबलय् दिनदुःखी व गरीबपिंत दान यायेया लागिं बीगु खर्च खः। इलय् ब्यलय् धायेवं नखःचखः, उत्सव, पर्वया इलय् खर्च यायेया लागिं बीगु खः। यदि थुकथं खर्च बीगु बानी यानातःसा थः सन्तानं सदां माःथाय् माःकथं खर्च याये सयेकी ।

अथे ला मांबौपिंसं थःगु कर्तव्य पूवंकूसां नं सन्तान कुलतय् लानाच्वंपिं नं म्हो मजू। उकिं थःत माःगु विद्या अध्ययन यायेधुंकाः सकसिनं सदां थम्हं गुथाय् पलाः छिनाच्वना धइगु खँय् नं इलय् ब्यलय् बिचाः यायेमाः ।

थौं पासा संगतं यक्व हे मनूत स्यनाच्वंगु दु। म्हिगः तक अय्लाःगुलुया संगतं अय्लाःगुलु जुल जक धाइगु खःसा थौं संगतं स्यंपिनिगु स्थिति भयावह जुइधुंकल। उकिं पासा संगत यायेगु इलय् नं अतिकं होश यानाः जक सत्संगत यायेमाः। धम्मपदय् धयातःगु दु - 'थः स्वयाः गुणी मनूया सत्संगत या, मफुसा थः ज्वःलाःपिं संगत या तर थः स्वयां दुर्गुणीया सत्संगत गबलें याये मते। थज्याःपिनिगु संगत यायेगु स्वयां सुदृढ मन तयाः याकःचा जुइगु वेश।'
अथे हे मैत्री सुत्रय् धयातःगु दु, 'अज्याःगु छुं गुगुं चीधंगु ज्या याये मते गुगु यायेवं मेपिं विज्ञतय्सं वयात गिजे याइ।'
थुकथं यक्व हे खँ बौद्ध साहित्यय् न्ह्यथनातःगु दु। थुकथं न्ह्यथनातःगु खँयात मनन् याना वनेफुम्ह व्यक्तिं गबलें कुमार्गय् पलाः तइ मखु। सदां थःगु चित्तयात चिनाः सुमार्ग लिना वनी ।

थौं मनूतसें थःगु फाइदा जक जुइगु जूसा न्ह्याथेंज्याःगु ज्या यायेत नं लिचिली मखु। थुकिं यानाः समाजय् न्हियान्हिथं विकृति ब्वलनाच्वंगु दु। थुकथंया विकृतिं यानाः थौं थः सन्तान कुलतय् लाका च्वने माःपिं नं म्हो मजू। उकिं इलय् हे थः सन्तानयात बौद्ध साहित्यय् न्ह्यथनातःगु उपासकं याये मजिउगु न्यागू व्यापारया बारे नं थुइका बीमाः ।

मनूत कुलतय् वनीगु धयागु पतन जुइगु खः। जब सुं मनू कुलतय् वनी व निश्चित रुपं पतन जुइ। गुम्हसिनं पतन जुइगु कारण थुइका काये फइ उम्ह मनू गबलें पतन जुइ मखु। बौद्ध साहित्यय् पतन जुइगु खुगू कारण न्ह्यथनातःगु दु। थुगु खुगू कारण थुइकाः न्ह्याः वने फःसा मनुखं सदां सुमार्ग लिनाः जीविका हने फइ ।

छम्ह मचा स्यनीगु वा मभिंगु लँपुइ वनेगु धइगु थः सन्तान छम्ह जक स्यनीगु मखु। वं थः नापनापं तःम्हेसित हे स्यंकाः कुलतय् यंकाच्वंगु दइ। थुकिं हरेक छेँया जग मचायेक हे स्यंका बी। थुकिं यानाः देय्या भविष्य नं अन्धकारमय याना बी। उकिं थः सन्तानया भिं यायेगु लागि मचांनिसें हे शीलवान व गुणवान जुइगु लँपु क्यना बीमाः। थुकिं सन्तान शिष्ट व सदाचारी जुइ ।

More Stories Like this