नेपाल संवत्यात थुकथं थुइके

सूर्यमान राजभण्डारी

नेपाल संवत् नेपाःया राष्ट्रिय संवत् जुइधुंकल, थ्व खँ सकसिनं सीनं धुंकल, यद्यपि नेपाल संवत् राष्ट्रिय संवत्या रुपय् छ्यलाबुलाय् मवःनि। नेपाल संवत् केवल क्यालेण्डर, पात्रो व प्रिन्ट मिडियाय् जक सीमित जुयाच्वन। भिंतुना कालबिल व र्‍यालीइ जक जुयाच्वन। विज्ञपिनि धापू कथं थ्व नेपाल संवत्या तिथि व्यावहारिक मजू हँ। वास्तविकता थ्व हे खः कि नेपाल संवत्या तिथि गबलें तुत जुइसा गबलें छगू हे तिथि निन्हु क्यनी, गबलें छन्हुं हे निगू तिथि लाइ। थुकिं यानाः मोहनि, स्वन्ति व मेमेगु नखःचखः न्ह्याबलें अलमलय् लाना वयाच्वंगु दु। चन्द्रमासया घडी पला ल्याखं थथे जूगु जुइ तर थुकियात सहज व व्यावहारिक यायेगु पलेसा अप्वःसिनं थःथःगु तर्क व पण्डित पह क्यनेगु ज्या जक जुयाच्वन। नेपाल संवत् नेवाःतय्गु जक संवत् मखु थ्व नेपाः राष्ट्रयागु हे संवत् खः। थुकियात राज्यस्तरं हे छ्यला बुलाय् हये धकाः प्रतिबद्धता प्वंकूसां आःतक नं क्वातुक कुतः याःगु खनेमदुनि। धार्मिक, सांस्कृतिक व परम्परागत संवत् कथं थुकिया तिथियात सकसिनं छ्यला वयाच्वंगु खःसां व्यावहारिक छ्यलाबुलाय् वये मफुनि। न्हूदँ कुन्हू छन्हु जक भिंतुना र्‍याली उत्सवया रुपय् मयासें नेपाल संवत्यात सहज व व्यावहारिक यानाः दछियंकं हे तिथिया र्‍याली न्ह्याके हथाय् हे जुइधुंकल। अले जक थ्व धात्थें राष्ट्रिय संवत् जुइ। नेपाल संवत्या ला, तिथि मथू मसिउ अले छ्यले थाकु धकाः लिचिला च्वनेगु पलेसा थुकियात छकः थुकथं थुइकेगु कुतः याये - सामान्यतयाः नेपाल संवत्यात झीसं थुइकेगु इलय् थ्व चन्द्रमासया संवत् खः धकाः थुइकेमाः। निगू चन्द्रपक्ष 'थ्व' व 'गा' मिले जुयाः चन्द्रमास जूगु खः। न्हापांगु चन्द्रमास 'थ्व' अर्थात शुक्लपक्षया पारु/प्रतिपदा निसें तिमिला चकना ववं पुन्हि कुन्हु तिमिला पूवंक चकनी, मेगु चन्द्रपक्ष 'गा' अर्थात कृष्णपक्षया पारु/प्रतिपदा निसें तिमिला खिउँया ववं औंसी कुन्हु खिउँमिला जुइ। थुकथं छगू चन्द्रमास पूवनी। तर चन्द्रमास थ्याक्क स्वीन्हुया मजुइगु जूगुलिं तिथि घटबढ जुयाः सामान्यतः स्वदँय् छकः अनला (अधिकमास) लाइगु खः। नेपाल संवत् ११३० य् नं अनला (२०६७ वैशाख २ निसें ३१ तक) लाः वःगुलिं थुगु दँ झिंस्वलाया दँ जुल।

More Stories Like this