नेवाः मंकाः खलः फगत भाषिक संस्था मखु

लोकबहादुर शाक्य

धर्मया रक्षक सस्कृति:

मनुष्य जीवन प्राणी मध्ये सर्वश्रेष्ठ व दुर्लभ जुयाच्वंगुया मू कारण पशु पंक्षी आदि प्राणीपिंके मदुगु विवेक बुद्धि खः। तर मनूत नं विवेक बुद्धि छ्यले मफतकि मेपिं प्राणीपिनि स्वभाव सरह जुइ। उकिं सफल कथं मनुष्य जीवन हनेत मदयेकं मगाःगु विवेक बुद्धि सही तरिकां छ्यलेत भौतिक विकासं जक मगासे आध्यात्मिक विकास नं माःगु जुल। थौंया वैज्ञानिक युगय् भौतिक ब्वलना च्वन्ह्याये धुंकल। मनुखं चन्द्रमाय् पलाःछी धुंकल, मंगल ग्रहलय् रकेट छ्वये धुंकल। समुन्द्रया क्वय रेल मोटर न्ह्याके धुंकल। समुन्द्र दुने लःखत ब्वाके धुंकल। थलया उच्च च्वका सगरमाथाय् मनूत गये धुंकल। थुगु कथं मनूतय्सं चमत्कारपूर्ण उपलब्धि याल्गु जूसां चित्तयात त्याके मफयाच्वन। अले अप्वःसिके राग-द्वेष-मोह�अहंकार-ममकार रुपि दूषित मनोवृत्तिं हा कया दुःखसिया च्वन। सफल जीवन हनेत मदयेकं मगाःगु आध्यात्मिक विकास ब्वलंकेत धर्म व दर्शनया सिद्धान्त अवलम्बन यायेमाःगु प्रत्यक्ष खनेदत। हानं धर्म संरक्षण याना तयेत संस्कृति माःगु जुल ।

धर्म व संस्कृति छगु हे वस्तु मखु:

पिकाक साहित्यया मूलुखा च्वमि रेवती रमणानन्द श्रेष्ठया सफू 'नेवाः' कथं संस्कृतिया शाब्दिक अर्थ खः परिष्कृत कृति अर्थात समाजय् भिं कथं बांबांलाः कथं यानातःगु ज्याखँ। तर मनुखं समाजय् सुखमय जीवनया निंतिं न्हपांनिसें परिमार्जित यानाः दयेकातःगु कृति निगू प्रकारया संस्कृति दु। छगू निर्माणया सम्बन्धी, मेगु व्यवहारया विषय खः। निर्माण कृति धायेबलय् बसोबासया निंतिं माःगु छेँ, चुक, धः, सतः, देगः, हिति आदि खःसा व्यवहार धायेबलय् मनू बुसांनिसें सीधुंकाः तक याइगु रितिथिति व नखःचखः हनेगु आदि खः। अझ निर्माण सम्बन्धी कृति व सामाजिक हनाबना आदियात सभ्यता धाइगु खःसा विधि व्यवहार विषयया कृतियात संस्कार धयातल। गुलिसिनं धर्म व संस्कृतियात छगू हे कथं काइपिं दुसा थ्व ठीक मजू। छाय् धाःसा धर्म धइगु मूलतः भौतिक सुख त्याग यायेगु विषय खःसा संस्कृति धइगु भौतिक सुखपाखें जीवन उन्नत यायेगु विषय खः ।

धर्म संस्कृतिं हे सभ्यता नीस्वनी:

सभ्य धइगु सभ अथवा मुनाच्वने ल्वःम्ह खः। नेवाःत नं न्हापांनिसें छथाय् मुनाः च्वनेगु जाति खः। सभ्यता धइगु छुं जाति वा राष्ट्रया मनू मुनाः सामाजिक रुपं शिष्ट व शान्त जीवनया निंतिं थःगु बसोबास व रहन सहनया उन्नति खः। नेवाःतसें थःगु सभ्यता न्ह्याकेत छेँ जक मखु गुलिखें द्यः (गनेद्यः, भिन्द्यः आदि) गल्लि, चुक, ननि, लाछि, पसः, ज्यासः ल्वहंहिति, जःधुं, तुं, पुखू धः, मंगाः, फल्चा, फः, चपाः, दबू आदिया नं निर्माण यातसा गुलिखे त्वाः, गां, नगर, देय् अले राज्य थ्यंक विकास यात। अथे हे राज्य दुने कलात्मक लाय्कूत नं दयेकल। अझ कलात्मक सांस्कृतिक देगः, विहार, बही नं निर्माण जुल। सभ्यता विकास यायेत नेवाः दुने धार्मिक प्रशासनिक, व्यापारी, कृषक आदि वर्गया नापं दकःमि, सिंकःमि, ल्वहंकःमि, नकःमि, लुकःमि, कंसकार, ताम्राकार, चित्रकार आदि श्रमिक वर्गया थीथी शैलीया कलात्मक योगदान महत्वपूर्ण जूग दु। निर्माया सभ्यताया नापं नाइक खँ ल्हायेगु, थकालिपिंत हनाबना सम्मान, क्वकालीपिंत आशिर्वाद बीगु, स्नेह यायेगु शिष्टाचार नं ब्वलंगु जुल ।

न्हूदँ धइगु छन्हु मखु, दछियंकं

संस्कारया शाब्दिक अर्थ परिष्कृत रुपं यानावःगु ज्या खः। तर प्रचलित अर्थ खः सुखमय जीवनया निंतिं न्हापांनिसें यानावःगु विधि व्यवहारया ज्या नेवाः संस्कृति दुने सामाजिक संस्कृति धइगु प्वाथय् दुसांनिसें सीधुकाः लिपा तक याइगु थीथी संस्कार जुल। नेवाः जाति धइगु तःगू जातं संयुक्त छगू विशाल समाज खः। गुलिं जातया छुं फरक संस्कार दुसां नेवाःतय् मंकाः संस्कृति कथं नाला कयातःगु जुल। धार्मिक पर्व, ब्रत, पुजा, जात्रा, आदि नेवाःतय् धार्मिक संस्कृति खः। नेवाःतय् धर्म निगू दुसां सभ्य जाति जुयाः धार्मिक सद्भाव दयाच्वंगु अले धर्म निरपेक्ष राज्य नापं धर्म समन्वयया सिद्धान्त नाला कयाच्वंगु च्वछायेबहजू। नेवाः संस्कृतिया दुने साहित्य, भाषा, प्याखं, बाजं, म्ये, वसः, तिसा, कला आदि नं प्रगतिशील रुपं न्ह्यानाच्वंगु उत्साहजनक जू। अझ नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् धकाः नालाः मंकाः रुपं न्हूदँ समारोह माने याना वयाच्वंगु गौरवया खँ जुल ।

आवंलि नेवाः मंकाः खलः धायेनु

संस्कार संस्कृति नं परिस्थिति ई स्वयाः हिला वनाच्वनीगु जुल। नेवाःतय् जीवनय् अनेक संस्कार दयाच्वंगु अले संस्कार न्ह्याकेत जःलाखःलापिं व थःथितिपिं सःताः भ्वय्या व्यवस्था यायेमाःगु नं जुयाच्वन। इज्जतया चिउताः कयाः अप्वः खर्च यानाः स्थिर याना तयेत अप्वःसित थाकुइ धुंकल धयां पाइ मखुत। उकिं सहलह याना समाज, संस्कार, व्यवहार सुधार यायेगु उत्तम उपाय जुल। हानं संस्कृतिया ज्याखँ धर्मविपरित जुइ मजिल। उपमा कथं धर्मया नामय् पशुबली बीगु चलन गुलिखे सुधार जूसां ल्यंदनि। गुलिखे संस्कृतिविद् धापिंसं पशुबली बीगुलिं प्रोत्साहन बियाच्वंगु अजू चायापूगु खँ जुल। अप्वःसिनं धर्मया यथार्थ मनसाय मथुया नं विकृति खनेदुगुलिं विशेष याना धर्म गुरु गुरुमांपिंसं थ्वपाखे चिउताः कयाः धर्मयात ध्वाथुइकाः सुधार यायेगु हथाय् जुयाच्वन। नेपालभाषा मंकाः खलःया नामं स्वनिगलय् न्हूदँ समारोह माने याना वयाच्वंगु दु। भाषाय् जक लिकुंके मजिल। नेवाः छवाः जुइत सांस्कृतिक सामाजिक संस्कार व्यवहार पाखे नं दृष्टि तयाः रचनात्मक रुपं सुधार मयासे मगाये धुंकूगुलिं नेवाः मंकाः खलः धकाः नामाकरण हिलेगु पाय्छि खनेदत। थ्व पालय्या म्हपुजा व न्हूदँपाखें प्रेरणा कयाः न्हूगु उत्साह उमंग पिदंकाः ईयात ल्वयेक सुधार यायेत सकल नेपाःमिपिंत इनाप यानाच्वना ।

More Stories Like this