नेसंया आधिकारिकताया निंतिं जुइमाःगु ज्या

नरेशवीर शाक्य

स्वन्ति नखः व नेपाल संवत्या न्हूदँ हनेगु झ्वलय् नेवाः भाषा, जाति, संस्कृति व संवत्या बारे आपाः हे चर्चा परिचर्चा जुइगु याः। भाषा व जाति आन्दोलननाप स्वापू मदुपिं नेवाः वा गैर नेवाःतय्सं नं थुगु इलय् नेवाःतय्गु गतिबिधियात विशेषकथं स्वयेगु याः। गैर नेवाःतय्सं स्वन्तिया इलय् नेवाः गतिविधियात विशेष ध्यान तइगु कारण नेपाल संवत्या आन्दोलनयात आः नं नेवाःतय्सं जक न्ह्याकाच्वंगु आन्दोलन वा नेवाःतय्गु संवत् जक खः धयागु मान्यतां थुपिं पिहां वने फुगु मदुनि। नेपाल संवत् नेवाःतय्गु संवत् मखु राष्ट्रिय सम्पदायात ल्यंका तयेगु झ्वलय् थ्व आन्दोलनयात नेवाःतय्सं ल्ह्वना जक च्वंगु खः धया वया हे च्वंगु दु। नेपाःया मू आदिवासी नेवाःतय्सं दयेका तःगु व नेपालमण्डलय् निर्माण जूगु मेमेगु सम्पदायात राष्ट्रं जक मखु विश्वं हे थःगु सम्पदा धकाः नाला कायेधुंका नं नेपाल संवत्यात आम जनतां थः नालेत छाय् अलमले जुयाच्वंगु अझं थुइके मफुनि
।

वर्तमान नेपाः देय्या आधारभूत लागा नेपालमण्डल खः धयागु खँय् शंका मदु। नेपालमण्डलया राजकीय संवत् जुयाच्वंगु नेपाल संवत्यात राज्य शासकतय्गु हे कुदृष्टिया कारणं थुकिं थःगु यथोचित थाय् काये मफयावंगु व मफयाच्वंगु खः। नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय मान्यता बीमाःगु मागयात ने.सं. १११० या राजनैतिक परिवर्तन लिपा फुक्कं हे राजनैतिक पार्टीतय्सं स्वीकार यानाः थ्व आन्दोलनय् सहभागी तकं जुया वयाच्वंगु दु। देय्या ततःधंगु राजनैतिक पार्टीया नेतातय्सं नेपाल संवत्या न्हूदँया लसताय् बीगु न्हूदँया भिंतुनाय् नं नेपाल संवत्या महत्वयात मनन यानातःगु खने दइ। तर थुकियात राष्ट्रिय मान्यता बियाः छ्यलाबुलाय् हयेगु खँय् न्ह्याबलें हे लिचिलाच्वंगु खनेदु।
नेपाल संवत्या आन्दोलनय् न्ह्याथेंजाःगु पंगः वयाच्वसां थुकियात निरन्तरता बीगु ज्या जुयाच्वंगुयात च्वछाये हे माः। उकथं हे नेपाल संवत्या न्हूदँया लसताय् त्वालंत्वालय् स्वस्फूर्त रुपं न्हूदँ हनेत ज्याझ्वः बियाः थ्व आन्दोलनयात सशक्त यायेगु निंतिं सकल नेवाः लगायत नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय मान्यता बीमाः धकाः न्ह्यानाच्वंपिं कार्यकर्तातय्गु तःधंगु योगदान दु। थुज्वःगु हे गतिबिधिया लिधंसाय् थीथी चरणय् जूसां नेपाल संवत्या मागयात संवोधन यायेत सत्ताय् थ्यनाच्वंपिंसं नेपाल संवत् व थुकिया प्रणेता शंखधर साख्वाःया बारे महत्वपूर्ण निर्णय यायेत बाध्य हे जुयाच्वंगु खः ।

नेपाःया आदिवासी नेवाःतय्सं थःपिनिगु सम्पदा चाहे व खने दुगु सम्पदा देगः, फल्चा, सतः, पुखू आदि जुइमा वा खने मदुगु सम्पदा नखःचखःया मूल्य मान्यता, जात्रा पर्व, भाय्, संस्कृति व संवत्यात जीवन्त याना तयेगु निंतिं न्ह्याबलें हे महत्वपूर्ण योगदान बिया हे च्वंगु दइ। राणा शासकतय्सं राज्यय् बर्बर दमन न्ह्याकाच्वंगु इलय् नं नेवाः भाय्, नेवाः संस्कृति, नेपाल संवत्, नेपाल लिपि ल्यंका तयेगु निंतिं महत्वपूर्ण भूमिका म्हितूगु दु। नेपाल संवत्या प्रचलन पूर्णरुपं न्हना हे वनेत्यंगु इलय् नं जोशी, गुरुजुपिंसं च्वइगु जातलय् थ्व संवत् छ्यलाः थुकिया अस्तित्व ल्यंकाच्वंगु खः। नेपाल लिपिया छ्यलाबुला प्रयोगय् हे मदये धुंकूगु इलय् शाक्य, बज्राचार्यतय्सं रंजना, प्रचलित लिपिया सफूत पाठ यानाः थुगु लिपियात निरन्तर छ्यलाय् हयाच्वंगु खः।
नेपाल संवत्या प्रणेता शंखधरया विषय आपालं अनुसन्धान, खोज जुइमानिगु खँय् विवाद मदु। थ्व हे कमीयात कयाः नेपाल संवत् व शंखधरया विषय थीथी कथं प्रहार यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। छगू अनुमानकथं आः तक नेपाल संवत् व शंखधर साख्वाःया विषय गुलि नं सरकारं निर्णय यात थ्व फुक्क थ्व आन्दोलनय् न्ह्यानाच्वंपिं मनूतय्गु भावनायात मू बीकथं जक निर्णय जुयाच्वंगु खः। सरकारं शंखधर साख्वःयात राष्ट्रिय विभूति घोषणा यात तर थुकिया बारे छुं गतिलाःगु अनुसन्धानया ज्या न्ह्याकूगु खने मदु। नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् धकाः घोषणा यात तर थुकियात ब्यवहारिक रुपं छ्यलाबुलाय् हयेत, सरकारं पिथनीगु तिथि पात्रोय् थुकिया छ्यलाबुला जुयाच्वंगु खने मदु। नेपाल संवत्यात स्थान बीवं नेपाःया मेमेगु जाति दुने छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगु संवत्यात नं उकथं हे मान्यता बीमालीगु व थुकिं अन्यौल ब्वलनी धइगु भ्रामक प्रचार यानाच्वंगु दु। थथे धायेगु धइगु हे नेपाल संवत्या महत्वयात थुइके मफुगु खः। नेपाल संवत् नेपाः दुने दुगु मेमेगु संवत् ल्होसार वा यलम्वर वा किरात संवत् थें मखु। थथे धायेगु धइगु अप्रत्यक्ष कथं नेपाल संवत् नेवाःतय्गु जक संवत् खः धायेगु जुइ।
नेपाल संवत्या प्रणेता शंखधर साख्वाःयात राष्ट्रिय विभूति घोषणा जुइवं जनस्तरं स्वस्फूर्त रुपं आपालं ज्या न्ह्याकूगु दु। जनस्तरं शंखधर साख्वाःया सालिक देय्न्यंकं स्थापना यायेगु, थ्वहे नामं पार्क निर्माण यायेगु, देय्न्यंकं सतक, थाय्, चोकया नां तयेगु ज्या जूगु खः, तर सरकारी संरक्षणया कमीया कारणं थौं उज्वःगु थाय् वा सालिकत फुक्कं दुरावस्थाय् लानाच्वंगु दु। सरकारं थुज्वःगु थाय् व सम्पदायात संरक्षण यायेगु चिउताः मतःगु धइगु हे नेपाल संवत् व शंखधर साख्वाःया विषय थुपिं गंभीर मजूगु खः। अझ छगू इलय् नेपाल सरकारया हे महत्वपूर्ण मन्त्रीत जानाः छगू थाय्यात शंखधर पार्ककथं निर्माण यायेगु ज्याया शिलान्यास तकं जुइधुंकाः नं सरकार परिवर्तन लिपा उगु हे थाय्यात मेगु हे प्रयोजनय् छ्यलेगु कथं शिलान्यास जुइगुयात थ्व संवत्या आन्दोलनकारीतय्गु मन तयेत जक सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं मनूतय्सं ज्या यानाच्वंगु खः धकाः थुइकेत आः थाकु मजुइधुंकल ।

नेपाल संवत्यात ब्यवहारिक छ्यलाबुलाय् हयेकेत सरकारया थुज्वःगु मानसिकतायात नं थुइके हथाय् जुइधुंकल। नेपाल संवत्या प्रणेताया नामय् सार्वजनिक स्थानय् प्रतिस्थापित जुयाच्वंगु सालिक, सतक, पार्कया संरक्षणय् नं सरकारीस्तरं ध्यान बीमाः। अथे हे छगू इलय् नेपालमण्डलय् राजकीय मान्यता कयाः ८८८ दँ तक मदिक्क नेपाः दुने व पिने नं मान्यता कायेधुंकूगु नेपाल संवत्यात हाकनं उगु हे मान्यता कथं छ्यलेगु निंतिं सरकारं आवश्यक ज्या न्ह्याकेमाःगु व थुकिया तयारीया निंतिं छुं कथंया कार्यदल दयेकेमाःगु खःसा सरकारं गंभीर जुयाः पलाः ल्ह्वनेमाःगु आवश्यकता दु। थुकिया हे निंतिं थ्व आन्दोलनय् न्ह्यानाच्वंपिं सकलें कार्यकर्तातय्सं पलाः ल्ह्वनाः नेपाल संवत्या न्हूदँयात सार्थकता बीमाःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this