वइगु न्हूदँ ११३० या सार्थकता

हरिकृष्ण डंगोल

दँय्दसं थें थुगुसी नं न्हूगु दँ नेपाल संवत् - ११३० वयेत्यंगु दु। पुलांगु दँ ने.सं. ११२९ वनेत्यंगु दु। दँय्दसं वयेवने याइगु न्हूदँया लसताय् झीसं थीथी ज्याझ्वःत याइ। थुगुसी नं नेपाल संवत् ११३० न्हूदँया लसताय् द्वलंद्वःया एस.एम.एस.या कालबिल जुइ। द्वलंद्वःया भिंतुना कार्ड इनेगु ज्या नं जुइ। अले सलंसःया भिंतुनाया तुच्चा ज्याझ्वःत नं जुइ। अथेहे बसन्तपुलिं न्ह्याइगु भिंतुनाया सांस्कृतिक जुलुस ला न्ह्याइगु हे जुल। अले उगु सांस्कृतिक जुलुसय् भिंतुना दु भिंतुना, न्हूदँया भिंतुना, नेपाल संवत् राष्ट्रिय संवत् ख्वातुगु सः ला थ्व हे थ्वइ। छाय्कि थ्व झीगु छगू तःधंगु नखः व उत्सव जुइधुंकूगु दु ।

छगू इलय् मात्र स्वनिगः दुनेया नेवाःतय्गु नखः व उत्सव कथं हना वयाच्वंगु थ्व नखः थौंकन्हय् गैर नेवाःतय्गु नखः नं जुया वनाच्वंगु दु। अले नेवाः बाहुल्यता दुगु थीथी जिल्लाय् जक मखु, देशं पिने नापं न्यना वनेधुंकूगु दु। छगू कथं नेपाल संवत् न्हूदँया नखः म्हपुजा राष्ट्रिय स्तरया नखः जक मजुसे अन्तर्राष्ट्रियस्तरया नखः नं जुया वनाच्वंगु दु। निश्चित रुपं थ्व झीगु लागि छगू सुखद पक्ष खः। यद्यपि झीसं ने.सं. ११३० या न्हूदँयात लुमंकेगु झ्वलय् ने.सं. ११२९ यात ल्वःमंके फइ मखु। ल्वःमंके नं मजिउ। यद्यपि दँ ११२९ यात लुमंकेगु खःसा थ्व झीगु लागि उलि महत्वपूर्ण जूगु खने मदु।
खय्त ला दँ ११२९ य् संविधानसभाय् बहुमत दुगु माओवादीया नेतृत्वय् सरकार गठन जूगु नं खः। थ्वहे दँय् माओवादी नेतृत्वया सरकारं नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय मान्यता नं बिल। आर्थिक क्रान्ति हयेगु खँ नं जुल। यद्यपि थ्वहे दँय् प्रधानसेनापति प्रकरण व राष्ट्रपतिया पलाःया खँ नं वल। अले प्रधानसेनापतियात लिकायेगु खँय् ब्वलंगु कचवनं यानाः प्रधानमन्त्री दाहालं राजीनामा बिल। अले थ्वहे दँय् बहुमत मदुगु दलया नेतृत्वय् सरकार गठन जूगु जक मखु, संविधान सभाया चुनावय् बूपिंत सरकारया नेतृत्व बिल। छगू कथं संविधानसभा चुनावया उपहास नं थ्वहे दँय् जुल। दलया मिलोमतोय् हे सरकार गठनया प्रक्रिया व थीथी ज्या जुइगु खःसा करोडौं तका फुकाः याइगु चुनावया अर्थ छु दु धइगु न्ह्यसः नं थ्वहे दँय् पिदन ।

वास्तवय् २०६२/६३ या ऐतिहासिक जनआन्दोलनया कारणं जनता थःपिंसं हे संविधान दयेकेगु अधिकार प्राप्त यायेत सफल जूगु खः। थः प्रतिनिधिपाखें न्हूगु संविधान दयेके बीत हे संविधानसभाया चुनाव जूगु खः। तर दलतय्के खनेदुगु सत्तालिप्साया कारणं ऐतिहासिक संविधानसभाया चुनाव नं महत्वहिन साबित जुल। संविधानसभा चुनावया मू तातुना धइगु देशय् शान्ति हयाः आमजनतायात राहत बीगु खः। तर आम जनताया चाहना कथं देय् शान्ति सुरक्षाया लँपुइ मन्ह्याःगु जक मखु, आमजनतायात छुं कथं राहत तकं बी मफुत ।

जनताया नये, त्वने, पुनेगु आधारभूत आवश्यकताया पूर्ति नापं नेपाल सरकारं सहज, सरल व परल मूल्यं पूर्ति यायेफुगु खने मंत। अप्राकृतिक नक्सां थहां वनाच्वंगु बेसाःभाः क्वकायेगु ज्या तकं सरकारं याये मफुत। थहां वनाच्वंगु बेसाःभाः व अशान्ति जुया वनाच्वंगु लकसया कारणं थौं आम नेपाःमिया जीवन कष्टकर जुजुं वनाच्वंगु दु। तर आमजनताया जीवन गथे यानाः बांलाकेगु धइगु स्वयां नं थःगु सत्ता, विलासीपूर्ण जीवनया रक्षा गथे यानाः यायेगु धइगु खँय् हे नेतात तक्यनाच्वंगु दु। देय् व जनताया रक्षा व विकासय् स्वयां दलगत, व्यक्तिगत स्वार्थय् जक तक्यनाच्वंगु खनेदु ।

मूलतः संविधानसभा चुनावया मू तातुना धइगु न्हूगु संविधान दयेकाः देय्यात छगू न्हूगु लँपुइ यंकेगु खः। सलंसःदँ निसें राज्यं लिकुंकातःपिं आदिवासी जनजाति, मिसा, दलित, मधेसी लगायत फुक्क उत्पीडित जातजातितय्गु समान हक, अधिकारया खँत दुथ्याकाः राज्यय् उमित नं समान प्रतिनिधित्व याकेत खः। जातीय स्वायत्तता बीत खः। तर संविधानसभाया चुनाव जूगु नं निदँ फुइन, थ्व अवधिया दुने सरकारय् हिउपाः व न्हूगु संविधान निर्माणया प्रारम्भिक चरणया ज्या बाहेक संविधान निर्माणया मुलभूत खँय् अझ नं दुहां वनेफूगु खने मदु। थ्व धइगु संविधान निर्माण इलय् हे मजुइगुया संकेत खः। न्हूगु संविधान इलय् हे निर्माण जुइ मफुत धाःसा सलंसःदँनिसें उत्पीडित जुयाच्वंपिं आदिवासी जनजाति, मिसा, दलित, मधेसी लगायत फुक्क जातजातितय्गु स्वायत्तताया खँ, समान अधिकारया खँत ध्याकुनय् लाःवनीगु सम्भावना अप्वया वइ ।

वास्तवय् थौंकन्हय् दलत संविधान निर्माण प्रक्रिया स्वयां नं थःगु व्यक्ति व सत्ता स्वार्थय् तक्यना च्वंगु दु। जनतायात राहत बीगु स्वयां थःगु सत्ता गथे यानाः टिके यायेगु धइगु स्वार्थय् तक्यनाच्वंगु दु। दलतय्गु थ्व ज्याखँयात नागरिक समाजं नं उलि सशक्त विरोध यानाच्वंगु खने मदु।

उकिं न्हूगू संविधान निर्माण यायेगु ज्याखँपाखें तापानावंपिं सत्तासिन सरकार, दलतय्त संविधान निर्माणया खँय् घ्वाकेगु खःसा थीथी उत्पीडित जातितय्सं हे सशक्त दवाब बीमाःगु खनेदु। थ्वया लागि न्हूदँया सांस्कृतिक जुलुस छगू नं तःजिगु सशक्त दवाबमूलक ज्याझ्वः जुइफु। अथे नं नेपाल संवत् मात्र नेवाःतय्गु जक संवत् मखु, थ्व राष्ट्रिय संवत् खः धइगु स्वीकार यायेधुंकूगुलिं थ्व जुलुसय् थीथी उत्पीडित जातजातित सकसिनं ब्वति कयाः न्हूगु संविधान निर्माण, जातीय स्वायत्तताया खँ सशक्त रुपं ल्ह्वनेफत धाःसा नेपाल संवत् ११३० या न्हूदँ न्हूदँ हे जुयाः वइगु निश्चित दु।

अन्तय्, छथ्वः कट्टरवादी हिन्दूतय्सं नेवाःतय्गु तःजिगु स्वन्ति नखःयात स्यंकाः नेवाःतय्त विभाजन यायेत गुगु कुतः जुयाच्वंगु दु, उगु खँयात थुइकाः नेवाःतय्सं स्वन्हुयंक हनीगु थःगु मौलिक नखःयात कथहं कार्तिक १ कुन्हु लक्ष्मीपुजा, २ गते कुन्हु म्ह पुजा व ३ गते कुन्हु किजा पुजा न्यायेकाः थःगु ऐक्यबद्धता क्यनेमाःगु खनेदु। थथे जुइफःसा जक न्हूदँ ११३० या सार्थकता नं ब्वलनी ।

More Stories Like this