स्वन्ति पाय्छि न्हि कुन्हु हे हने

थौं हानं मचा वलेसिया ई लुमनावल । मचा वलय् स्वन्ति न्यायेकागु ई । खतुं थौं तकया दुन यक्व हे स्वन्ति न्यायेकेधुन तर थौं लुमनावःगु उगु स्वन्ति धाःसा भचा पाः ।

जि च्यादँ गुदँ ति जक दुगु उगु ई जुइमाः । न्हूदँया उगु सुथय् न्ह्यावलेंया न्हूदँ थें वकुन्हु नं बा व दाइ नाप बसन्तपुली न्हूदँ सांस्कृतिक ज्याझ्वलय् ब्वति कायेत छेँ नं पिहांवनेत्यनाःगु ईलय मां नं बायात - 'थौला याकनं झायादिसं खंला, जि थःछेँ किजा पुजा यावनेमाः' धकाः धयादीगु अझ लुमं ।

स्वन्ति नखः तसकं लिमलाइगु, उगु ई । उकी नं न्हूदँ व म्हपुजाया न्हि स्वन्ति जछि नं तसकं लिमलाइगु ई । बा न्हूदँया ज्याझ्वलय् थुकें उखें जूजूं न्ह्यवलें व्यस्त जुइच्वनीगु । अले मां नापं मेपिं सकल छेँजः छेँ सफा यायेगु, पुजा यायेत सामान ज्वरे यायेगु नापं भ्वोय् ज्वरे यायां लिमलाइगु ई ।

न्हूदँया भिंतुना र्‍यालीइ ब्वति कायेत झी स्वम्ह लुखाय् जक छु थ्यंगु मां नं पाजुपिनिथाय् किजा पुजा याये वनेमानी धाःगु न्यनाः जि अजू चाल । नकतिनि च्यादँ गुदँति जक दुगुलिं जिं मांया उगू इनापयात बांलाक थुइके मफुत । दच्छि निदँ लिपा तिनि उगु खँ तिफ्याफत । जूगु छु धाःसा पाय्छि आःया ई थें पञ्चांग समितिं लक्ष्मीपुजा व म्हपुजाया तिथि स्यंकूगु खनी ।

पञ्चांग समितिं याःगु उगु निर्णय पाखें म्हपुजा व किजापुजा गुवलय् यायेगु धकाः छेँखाः छेँखाः पतिकं ल्वापू । जि थाय् बा म्हपुजा न्हूदँ कुन्हु हे जुइमाःगु, तिथि स्यंकाः म्हपुजा मेगू दिं कुन्हु मयायेगु धकाः प्रतिबद्ध । उकी मांया नं असहमति दुगुला मखु तर मांया थःछेँ धाःसा पञ्चांग समितिं ब्यूगु तिथि कथं स्वन्ति हनेगु धाःगुलिं मांयात फसाद ।

छेँय् म्हपुजा नि यायेला, थःछेँ वनाः किजापुजा याःवनेलाः ? अले नितां छन्हु हे ज्वरे यायेत नं उतिकं हे थाकू । झी थाय् न्ह्यावलें म्हपुजा बहनी यायेगु चलन । तर उकुन्हु धाःसा मां थःछेँ किजा पुजा यायेत वनेमाःगुलिं न्हिनय् हे म्हपुजा यायेमाल । भिंतुना र्‍याली पाखें याकनं वयेत मां नं इनाप याःसां दक्वं क्वमचायेकं वयेत बाःयात नं थाकू । उकीं याकनं धाःसां दक्व सिधेयेकाः बाः छेँय् थ्यकादीगु ईलय् झिंनिताः ई हे जुल ।

थ्वहे खँय् बा व मां दथुइ छझा ल्वापू ख्यापू नं जुल । उगु ई जित साप हे म्हाइपू ताल । नखःया ई वकी नं न्हूदँया उगु न्हि । सकल छेँजः न्हिलाः, प्याखँल्हुया, भ्वोय् न्येमाःगु उगु न्हि कुन्हु बा व मां दथुइ किचकिच ।

उबले थुकीया बारे दुग्यंक थुइकेमफुत छाय् म्हपुजा व किजापुजा छन्हु हे लाःगु धकाः ? थुके मफुत छाय् बा व मां दथुइ ल्वापू जुया न्हुदँया ई नं म्हाइपुक न्याकेमाल धकाः ? तर बुलहुं ई नापं थः तधिक जुया वनेवं थुकीया बारे दुग्यंकं थुइकेफत ।

थौं हानं अज्याःगु हे न्हि झि सकस्यां न्ह्यने वयाच्वंगु दु । हानं छक्वः पञ्चांग समितिं तिथि स्यंकाः स्वन्तिया तिथि पिकाःगु दु । हानं छेँखाः छेँखाः पतिकं ल्वापू याकेगु कुतः याःगु दु । छेँजः छेँजः दथुइ नखःया ईलय् ल्वापू । अले न्हूदँया न्हि कुन्हु कला व भातः दथुइ ल्वापू याकेगु कुतः ।

तिथिइ गुबलें गुबलें तुत लाइगु स्वभाविक खः । तर तुत हे मदेयेकं यम पंचक धकाः न्यान्हु तक स्वन्ति हनेमाःपिं झी नेवाःतय्त प्यन्हुया दुने हे स्वन्ति क्वचायेकेगु पञ्चांग समितिया निर्णय झी दुने हे विभाजन यायेगु कुतः बाहेक मेगू छुं मखु ।

झी नेवाःत थःगु रिति-रिवाज, बुसां निसें सिगू ई तक तिथिया कथं न्ह्याइपिंसं आः कवेल थंज्याःगु ल्वापू याकेगु समितिया निर्णण कथं झी थःगु नखः हनेगु पाय्छि जुइमखु । थौं झीत विभाजित यायेगु कुतः स्वरुप थंज्याःगु निर्णय जूगु दु । उकीं झी सकल मिले जुयाः थःगु हे मौलिकता कथं यम पंचकया न्यान्हु झ्वलाक क्वःपुजा (त्रियोदशी), खिचा पुजा (चःह्रे), लक्ष्मी पुजा (आमै), म्हपुजा व न्हूदँ (पारु) व किजा पुजा (दुतिया) यायेनु ।

झीगू नखः न्यायेकेत झीत सुनां स्यनेमाःगु मदु, झीगू थःगु हे मौलिकता दु, झीसं झीगू नखः थःगु हे पहलं हनेफु धकाः क्यनेमाःगु दु । थंज्याःगु दसि बियाः झीसं थःथःगु छेँय् जुइगु ल्वापू, झी दुने जुइगु विभाजन दिकेमाःगु दु । मनंतुने थुगु स्वन्ति व न्हूदँवलय् छिगू, जिगू व झीसकसियां छेँय् विभाजन मखु एकता ब्वलंनेमाः ।

asmeet@nepalmandal.com

More Stories Like this