नो नोट !
सूर्यमान राजभण्डारी
न्हापा न्हापाया मोहनि नखः न्ह्यः 'न्यू नोट' या निंतिं सर्वसाधारणत बैंकय् ब्वाँय् जुइगु खःसा थुगुसीया मोहनि नखः न्ह्यः नेपाल राष्ट्र बैंक हे 'नो नोट' बैंक जुइवं न्यू नोटया पलेसा थःत माःगु नोटया निंतिं भ्वाथःगु नोट जूसां थःगु ल्हातय् लाकेत बैंकय् ब्वाँय् जुइ माल। नेपाल राष्ट्र बैंक ला नां जकया राष्ट्र बैंक साबित जुल, थुकियात 'नेपाल रित्तो बैंक' नं धायेगु यात। नेपाःया इतिहासय् नेपाल राष्ट्र बैंक 'नो नोट बैंक' जूगु थ्व न्हापांखुसी जुइमाः ।
४६ सालया जनआन्दोलनया इलय् छकः अनावश्यक हल्लां यानाः सर्वसाधारणं बैंकय् तयातःगु थःगु निक्षेप धमाधम लिकायेवं नोट वितरणय् भतिचा समस्या वःगु खः। यद्यपि 'नो नोट' मजू। थुगुसी मोहनि नखः न्ह्यः बैंकय् नोट मदयाः कर्मचारी, शिक्षक, पेन्सन होल्डरतय्सं म्हिचा जायेक नोट तये मखन। व्यापारीतय् कारोवार नं प्रभावित जुल हँ। रेमिट्यान्सपाखें वःगु ध्यबां मोहनि नखः हनेमाःपिंत ला व याये ला थ्व याये ला, छु याये छु याये जुल। नेपाल राष्ट्र बैंकयात सकसिनं सराः बी माक्व सराः नं बिल। थ्व हे इलय् लाक्क सर्वसाधारण सकसिनं थःगु निक्षेप हथासं लिकायेत बैंकय् लाइन च्वंगु खःसा नेपाल राष्ट्र बैंक वाथावाथा जक कनी मखु, सर्वसाधारणतय्सं दक्वं बैंकयात थाथा मथा हे याइ जुइ ।
अनुमान न्ह्याबलें पाय्छि जुइ धकाः सुनां धायेफु? नेपाल राष्ट्र बैंकया अनुमान नं हावा नल मखु ला? नोट सर्कुलेशन सिस्टम फेल जुइवं बजारय् नोटया अभाव जुल। धायेत ला राष्ट्र बैंकं बजारय् लछिया दुने २० अरब नोट पित छ्वये धुन धाल, तर व नोट राष्ट्र बैंकय् छाय् दुहां मवल? छखे इलय् हे नेपाल राष्ट्र बैंकं नोट व्यवस्थापन याये मफुगु व मेखे गणतान्त्रिक नेपालय् श्रीपेच दुगु नोट चलन चल्तिइ महयेत 'क्याच एण्ड क्यान्सिल'या नीति कथं पुलांगु नोट राष्ट्र बैंकय् मुंकेगु यात। गुकिं यानाः नं बजारय् नोटया अभाव जुल जुइ धयागु नं अनुमान यात ।
अझ अप्वःसिया अनुमान छु दु धायेबलय् नेपाल राष्ट्र बैंकय् राजनैतिक दलतय्गु हस्तक्षेपं यानाः न्हूम्ह गभर्नर व पुलांम्ह गभर्नरपिनिगु 'ह्याण्ड ओभर' व 'टेक ओभर'या विवादय् लानाः देय्या छगू जक केन्द्रीय बैंक नेपाल राष्ट्र बैंक 'नोट मरु बैंक' जुइ माल हँ ।
थुकिया अलावा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगया हस्तक्षेप, न्यायालयया फैसला लिबाक जूगुलिं नं राष्ट्र बैंकय् नोट व्यवस्थापन कमजोर जूगु जुइफु ।
यद्यपि नेपाल राष्ट्र बैंकं थःगु व्यवस्थापकीय कमजोरीयात त्वपुयाः नोट प्रिन्टर कम्पनीं इलय् नोट मबिउ धकाः उगु कम्पनीयात हर्जाना पुइकेगु जुल धकाः बय्बय् याना जुल। नो नोटया विकल्पय् नेपाल राष्ट्र बैंकं राष्ट्रियता हे बर्हः तयाः विदेशी नोट 'भारु' यात बजारय् छ्यालबिछ्याल यात। नेपाल राष्ट्र बैंक, मुद्रण व्यवस्थापन विभागया पदाधिकारीं नं नेपाली नोटया पलेसा भारतीय नोट छ्यलागु मखु, विदेशी मुद्रा विनिमय ऐन अन्तर्गत जक भारतीय नोट छ्यलाबुलाय् हयागु धाल। वास्तविक खँ छखे तयाः थःगु कमजोरी त्वपुइगु कुतः यात। थ्वहे मौकाय् चौका ह्वायेगु भारतीय कुटनैतिक चाल नं जुइफु। मखुसा सिरियल नम्बर मिले जूगु करोडौं करोडया न्हूगु भारतीय नोट गनं वल? बैंकय् नो नोटया विकल्पय् भारतीय नोट छ्यलेगु पलेसा डलर नं छ्यले फु नि, नेपाःमितय्गु आय डलरय् मापन याये जिउसा नेपाली नोटया विकल्प डलर छाय् मयायेगु? नेपाल राष्ट्र बैंकं भारतीय नोट छ्यलाः उगु बैंक छु राष्ट्रया बैंक धकाः सर्वसाधारणं न्ह्यसः नं तयेगु यात ।
बैंकय् नोट मदु धायेवं सर्वसाधारणया बैंक प्रतिया विश्वास छ्वासुयाः थःके दुगु नोट नं बैंकय् मुंके मयंकल जुइमाः। थःत माःगु इलय् थःगु नोट बी मफुगु बैंकय् मुंके यंके ग्यात नं जुइ ।
अथे हे विद्यमान अल्याख सहकारी संस्थातय्के टन्न नोट दुसां बैंकय् मुंके मयंकूगुलिं नं राष्ट्र बैंकयात नोटया समस्या जूगु जुइफु। थ्व खँ राष्ट्र बैंकं बिचाः याःला मयाःला मसिउ तर सर्वसाधारणं बांलाक हे सिउ। नेपाल राष्ट्र बैंकया दावी सर्वसाधारणं नोट सुचुकल धयागु खः। तर थन नोट सुचुके फुपिं सर्वसाधारण गुलि दु? राष्ट्र बैंकया 'नो भिजनं' यानाः दक्वं बैंकय् नोटया हाहाकार जुल। नो नोटयात 'कन्ट्रोल' यायेत राष्ट्र बैंकं स्यंगु, श्रीपेच दुगु ९४ करोड नोट बजारय् पुनरागमन यानाः लोकतान्त्रिक नेतातय्गु न्हासय् हाकः इलाः नेपालय् नो नोटया न्हूगु इतिहास धस्वाकेत ताःलात। धन्य, नेपाल राष्ट्र बैंकयात ।
laskus@hotmail.com
More Stories Like this
जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपा प्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः' खँ स्वनिगःया
