वैकल्पिक उर्जा व श्रोत परिचालन

उत्तमराज शिलाकार

थौंकन्हय् न्ह्याथासं उर्जा शक्तिया आवश्यकता दु । उर्जाशक्ति धायेबलय् ज्यासःकुथि कलाकार-खाना अथे हे मोटर मोटरसाइकल रेल फय्खः पानी जहाज आदियात माःगु इन्धन खः । अथे धइगु पेट्रोल डिजेल मचिकं ग्याँस कोइला आदि खः । थज्याःगु तत्वत गुगुं प्राकृतिक रुपंसा गुगुं खानी प्राप्त जुयाच्वनी । थौंकन्हय् सवारी साधनया यक्व छ्यलाबुला जुयाच्वंगु हुनिं थज्याःगु इन्धनया खपत अप्वया वनाच्वंगु दु । औद्योगिक विकशीत मुलुकय् कल-कारखाना व उद्योग न्ह्याकेत नं इन्धनया हे आवश्यकता जुइ । तर इन्धनया श्रोत धाःसा सीमित हे जक दु । थुकियात अप्वयेके फुगु मदुनी । जैविक इन्धन निर्यात याइगु मुलुक कथं इरान इराक कुवेत साउदी अरेबिया आदि खाडी मुलुक व रुस चीन भारत थेंज्याःगु छुं छुं देय्त जुयाच्वंगु दु । थथे सिमित कथं जक दयाच्वंगु श्रोत व अप्वःगु मागया हुनिं थौंकन्हय् चिकंया मू झंझं अप्वया वनाच्वंगु दु । चिकं निर्यात याइगु मुलुकया दया माया मदयेकं थुगु समस्या कुहांवइगु नं खनेमदु । माग झं झं अप्वया वनिगु व श्रोत साधनया किमं यानाः इन्धनया चिन्तां सकल विश्व हे चिन्तित जुयाच्वंगु दु । थुकिया विकल्प धइगु वैकल्पिक उर्जा हे खः । गुकिया विकास यानाः हे थुगु समस्या ज्यंके फइ थज्याःगु वैकल्पिक उर्जाया स्रोतया धलखय् सौर्यशक्ति जल विद्युत जैविक उर्जा शक्ति न्यूक्लियर उर्जाशक्ति ज्वारभात वायु उर्जा व जियोथर्मल आदि दयाच्वंगु दु ।

सौर्य शक्ति - सूर्यखय् उच्च तापक्रम व उर्जा चाप दइगुिलं थुकिं गाक्क हे उर्जाशक्तिया विकास यायेफु । सौर्य शक्तियात सुदपयोग यानाः थुकिं बिजुली पिकया कलकारखाना न्ह्याकेगु व छेँय् छेँय् मत च्याके जिउ । सूर्यया जःलय् उत्पन्न जुयाः च्वनीगु थर्मो न्यूक्लियरया º यूजनपाखें झीसं उर्जाशक्ति प्राप्त यायेफु । सुर्यय् ७० ब्व प्रतिशत हाइड्रोजन व २८ ब्व हिलियम व मेमेगु २ ब्व ग्याँस दयाच्वंगु दु । थ्व ग्याँस च्यानाच्वंगु हुनिं सूर्यय् तच्वःगु क्वाःजः तापव्रुम दयाच्वंगु खः । हाइड्रोजनया अणुयात हिलियमया अणुलय् परिवर्तन जुयाच्वनीगु हुनिं तच्वःगु उर्जाशक्ति उत्पन्न जुयाच्वनी । थुकियात गबले मफुइगु उर्जाशक्ति कथं विकल्पय् छ्यले जिउ ।

जल विद्युत - खुसिया लःयात पनाः पुखू दयेकाः पाइप मार्पुत् पावर हाउसय् यंकाः थुकिंटर्वाइन चाःहिका विजुली शक्ति पिकायेगुयात जल विद्युत शक्ति धाइ । थुगु हे शक्तियात तारं स्वानाः माःमाःथाय् यंकाः मत च्याकेगु व कलाकारखानात न्ह्याकीगु खः । नेपालय् च्वापुनायाः वयाच्वंगु अनवरत लः न्ह्यानाच्वंगु खुसित यक्व हे दु । थुकियात सदुपयोग यायेगु खःसा अथे धइगु थुिकं पूर्ण रुपं जल विद्युत पिकायेगु खःसा नेपालय् ८३ हजार मेगावाट विद्युतशक्ति उत्पादन यायेगु क्षमता दु । थुकिं नेपाः जक मखु मुक्कं सार्क राष्ट्रय् बिजुली च्याकेत व कलकारखानात न्ह्याकेत कुगाः । असफसोचया खँ नेपालय् उलिमिछं क्षमता दयां नं नेपाःया राजनधानी हे बछि खिउँसे च्वं । अझ यक्वं गांगामय् ला मत तकं थ्यंकेफुगु मदुनी । नेपालय् दुगु श्रोत साधनयात छ्यला यंकेगुपाखे सरकारं कुतःयात धाःसा नेपाः जलश्रोतय् जक मखु धाथें हे विश्वय् धनी मुलुकया झ्वलय् लाः वनेफु । थुखेपाखे पलाः न्ह्याकेमाःगु दु ।

जैविक उर्जाशक्ति - सिँ सु छ्वलि म्व व पशुपंछीया मल मूत्रपाखे उत्पादन याइगु उर्जा शक्ति हे जैविक उर्जा शक्ति खः । थुगु श्रोत नं न्ह्याथासं हे दयाच्वनीगु उर्जाश्रोत खः । थुकियात नेपाःया पहाडी भेगय् अप्वः छ्यलेफु । थौंकन्हय् नं गांगामय् सिमा दुथाय् सिं व बुँज्या याइथाय् सुं व छ्वालि च्याकेगु याना वयाच्वंगु दनी । पशुपालन यानाच्वंपिसं गोवर ग्याँस बायोग्याँस यात नं छ्यला वयाच्वंगु दु । गुकिं जा क्यें थुयेगु व मत च्याकेगु तकं यानाच्वंगु खंकेफु । थज्याःगु प्लान्टया निंतिं सरकारं कृषि विकास बैंकं पाखें २०÷३० प्रतिशत तक अनुदान बीगु याना वयाच्वंगु दु । थुकियात अझं अप्वः छ्यला यंकेमाःगु दु ।

न्यूक्लियर उर्जा - विकशीत मुलुकय् थुगु न्यूक्लियर उर्जापाखे नं कलाकारखाना व उद्योग न्ह्याकेगु यानाच्वंगु दु । थुगु प्रविधिइ तसकं थिकेगु व तसकं सावधानी नालेमाःगु प्रविधि खः । थुगु प्रकृयां विद्युत पिकाइ- बलय् फिसन प्रकृया व ºयूजन प्रकृयायात छ्यली । फिसन प्रकृयापाखें ततःकूगु अणुयात छुं नं शक्ति छ्यलाः चिचीकूगु अणुलय् हीकीबलय् प्रतिकृया जुयाः तःधंगु शक्ति पिहां वइ । अले फिसन प्रकृयां कुचा कुचा थलातःगु अणुयात हानं छधी यानाः ºयूजन प्रकृया पाखें उर्जा उत्पन्न याइगु खः । थज्याःगु प्रकृयां छक्वलं हे द्वलंद्वः किलोवाट मत बिजुली उत्पन्न जुइ । गुिकं ततःधंगु कलकारखाना न्ह्याके फइ ।

ज्वार भाटा - समुद्रय् दनावइगु लबुं नं उर्जा पिकाये जिउ । थज्याःगु विधिइ समुद्रपाखें दनावइगु लबुया छखेर सी मुंकाः थुकियात पाइपपाखें लःन्ह्याका उिकं टर्वाइन चाःहिलका बिजुली उत्पादन याइगु खः । नेपालय् समुद्रं मदुगु हुनिं थुगु प्रविधि नेपाःयात धाःसा ज्या मवः । समुद्र दुगु देशय् धाःसा थज्याःगु प्रविधि पाखें ज्या कयाच्वंगु दु ।

वायू उर्जा - प्राकृतिक रुपं न्ह्याथासं न्ह्यानाच्वनीगु फसं पंखा चाःहिका थुकिं तर्वाइन चाःहीकाः उिकं विद्युत पिकायेगु यात वायू उर्जा धकाः धाइ । थुगु प्रवििधं तप्यकं हे घरा चाःहीका मेशीनया कलपुर्जा चाःहीके नं जिउ । नेपालय् थाय् थासय् पहाडया च्वकाय् तीव्र गितं न्ह्याइगु फय्या श्रोतत यक्वं हे दु । थज्याःगु फय्या मू दिशापाखे पंखा तयाः विजुली पिकायेगु खःसा स्वनिगलय् लोडसेडिङ्ग याये माली मखु । थुखेपाखें सरकाया धाःसा ध्यान वंगु खने मदुनि ।

जियो थर्मल - पृथ्वीया दथुया ब्व तच्वतं क्वानाच्वंगु दु । थुकिया नापनाप चट्टानत नं क्वानाच्वंगु दइ । थुगु चट्टानय् प्वाः खना पाइप दुत छ्वया थुकी लः जायेका बी फत धाःसा उगु लः क्वानाः अन वाष्प उत्पन्न जुइ गुगु पाइपपाखें पृथ्वीया पिने पिहां वइ थथे पिहां वइगु हापाखें वाष्पइन्जीन चाःहीका थुिकं कलाकारखानाया मेशीनया पुर्जा चाःहीकेगु नापं विजुली नं उत्पादन यायेफु थुगु प्रविधियात हे जियो थर्मल प्रविधि धाइ । थ्वनं छगू थिकेगु प्रविधि खः । थुकियात प्राविधिक ज्ञानं गाक्क हे माः अथे खःसा थुगु प्रविधि छ्लेफत धाःसा थुकियात छक्वः जक यक्व लगानी यानाः थ्व प्रविधि सफल जुल धाःसा थुकिं ताःई तक बिना झंझत उर्जायात प्राप्त यानांच्वने फइ । उिकं लिपा लवः हे दइ ।

खानीपाखें प्राप्त जुयाच्वंगु इन्धन फुनावनीगु अवश्यं भावी खः । उिकं थुकिया विकल्प कथं खने दयाच्वंगु च्वय् न्ह्यथनागु प्रविधियात ज्या कायेगु थौंया ईया माग खः । थुकियात थुइका हरेक देशं थुखेपाखे नं मिखा ब्वये माःगु दु । थुगु ज्या न्ह्याकेत सरकारं बांलाःगु नीति हयाः निजी क्षेत्रयात नं प्रोत्साहन बीमाः । नेपालय् संभव दुगु सौर्य वायू व गोबर ग्याँस आदियात प्राथमिकता बियाः वैकल्पिक शक्तिया श्रोतत अप्वयेके माःगु दु । गुिकं देय्या औद्योगिक विकास नापं लोडसेडिङ्ग न्यंकाच्वंगु अन्धकारयात नं न्हंके फइ ।

More Stories Like this