शक्तिपुजाया संस्कृतिं अझं मुक्त मजूनि

सानुराजा शाक्य

नकतिनि झीगु मोहनि नखः क्वचाल। झी नेवाःतसें हनीगु मोहनि नखःनाप हिन्दूतसें हनीगु विजया दशमी अर्थात दशैंनाप ज्वःमलाः तर हिन्दू धर्मया प्रभावय् लानाल् झीगु नखःयात दशैं धकाः राज्यं धायेगु याःगु खः। झीसं मोहनि हनेबलय् अष्टमी कुन्हुया कूछिभ्वय्, नवमीया स्याक्वत्याक्व व दशमीया चालंया थःगु अर्थ दु। तर खँय्तसें हनीगु नखतय् चालंयात भगवती दुर्गां राक्षसतय्त बुकूगु दिं कथं विजयया दिं धकाः हनाच्वंगु खनेदुसा नेवाःतय्गु मोहनि नखतय् उकथंया प्रभाव न्हापा मदुगु स्पष्ट जू। मोहनि नखः बौद्ध तान्त्रिक आधारय् हाकुसिन्हः तिनाः तान्त्रिक ढंगं नेवाःतसें हनाच्वंगु खः। तर थन यायेत्यनागु विषय धाःसा धार्मिक नखःचखः संस्कृति, संस्कार नापया राजनीतिक स्वापूया खः।
नेवाःतय् सांस्कृतिक पर्वय् लिच्छवीकालंनिसें हे जुजुपिंसं सक्रिय ब्वति कायेगु चलन दु। थुकथं सांस्कृतिक पर्वय् जुजुया प्रत्यक्ष ब्वति कायेगुया निगू अर्थ दु। न्हापांगु, सामन्तवादी संस्कार कथं दैवीय शक्तिया संरक्षण जुजुयात दयाः थःगु शासन ताः ई तक न्ह्यानाच्वनेमा धइगु कामना। द्यःया शक्तिइ अति विश्वास याइगु इलय् थःगु शक्तियात क्वातुका तयेत थुकथं जुजुपिंसं दैवी शक्तिया पुजा याः जुइगु खः। गुकिं यानाः थःगु शत्रुयात मनोवैज्ञानिक कथं नं बुकाः दैव शक्ति थःप्रति दु धइगु क्यनेगु नियत थुकी दुने सुलाच्वंगु दु। मेगु धइगु प्रजानाप सतीगु स्वापू दयेकाच्वनेगु ।

न्हापा मल्ल जुजुपिं नेवाःतय् सांस्कृतिक पर्वय् थःहे प्रत्यक्ष सहभागी जुयाच्वनी। थुकथंया पर्व न्ह्याकेत थीथी गुथिया निंतिं बुँ आयस्ता थःपिंसं हे तया वनीगु इतिहास दु। गथे कुमारी जात्रा न्ह्याकूम्ह येँया अन्तिम मल्ल जुजु जयप्रकाश मल्लं कुमारीया निंतिं कुमारी छेँ दनाबिल, न्हापा क्वबीगु खतय् तया जुयाच्वंगु कुमारी जात्रायात सालेगु खःया व्यवस्था यानाबिल। कुमारी खः सालेगु इलय् स्वय्म थः हे खतय् च्वनाः देय् चाःहिलेगु तकं याइगु खः। थुकथंया चलन यलया मल्ल जुजुपिं बुंगद्यः जात्राया खतय् च्वनाः जात्रा न्यायेकेगु व ख्वपया जुजुपिंसं नं बिस्काः जात्राय् उकथं हे ब्वति काइगु चलन दुगु खः। थुकथं नेवाः जात्रा पर्वय् जुजुया स्थान विशिष्ट कथं ब्वलन। लिपा थ्व परम्परा अनिवार्य कथं विकास जुयाः शाहवंशं नं निरन्तरता बिसें थीथी जात्राय् थःपिं वनेगु चलन याना हल। थुकथं जात्रा पर्वयात आर्थिक रुपं सबल याना बीगु ज्याय् धाःसा मल्ल जुजुपिंसं थें लिपाया शासकतसें हःपाः बिउगु खने मदु। मात्र औपचारिकता पूवंके थें वयाः पुजा व प्रसाद ग्रहण यानाः वनेगु चलनय् सीमित जुल। गुकिया निरन्तरता थौं नेपाः गणतन्त्र जुइधुंकाः नं राष्ट्रपतिं जुजुया सांस्कृतिक भूमिका म्हितेगु कुतः यानाच्वंगु दु। गुगु थौंकन्हय् विवादय् दु ।

राजनीतिक दलतय् थःथःगु सैद्धान्तिक विचारधारा दुसां थःगु विचारधारा कथं समाजयात हिलेगु ज्याय् राजनीतिक दलतसें गबलें नं कुतः मयाः। थःपिनि विचारधारा किसिया क्यनेगु वाय् हे सीमित यायेगु ज्या दलतसें यात। उकिं नेपालय् राजनीतिक क्रान्ति तःक्वः जुल तर समाजयात नं हिलेगु कुतः मयाः। थःपिंके राजनीतिक शक्ति ल्हातय् लाःसां समाजया सामन्तवादी संस्कारयात हिलेगु स्वयां वहे परम्पराय् न्ह्यानाः थःगु शक्तियात स्थीर याये अःपुगु लँपु ज्वनेगु भ्रमय् राजनीतिक दलत लात। गुकिया लिच्वः खः नेपालय् न्ह्याबलें जुयाच्वनीगु राजनीतिक अस्थिरता।
नेपाली समाजय् ताः इलंनिसें सामन्तवादी, पुँजीवादी व साम्राज्यवादी संस्कृति हावी जुया वयाच्वंगु दु। थुकिं यानाः समाजय् दास व पराश्रयी प्रवृत्ति, चाकडी व चाप्लुसी याः वनेगु भावनाया विकास जुल। यक्व इलंनिसें न्यना वयाच्वंगु सामन्ती प्रभावं शक्ति पुजाया संस्कृति ब्वलंकल। शक्ति पुजा व व्यक्ति पुजाया चिन्तन व प्रवृत्ति समाजय् वालछ्याल खनेदु। थुकथंया प्रवृत्तित थीथी राजनीतिक पार्टीत दुने नं दु। वंगु मोहनिबलय् राष्ट्रपति थीथी शक्ति पिठय् पुजा याः वनेगु, राष्ट्रपतिं सर्वसाधारणयात सिन्हः तिकेगु, राजनीतिक दलया नेतातय्थाय् कार्यकर्तात सिन्हः तिउ वनेगु, पुलांम्ह जुजुं न्हापा जुजु जुयाच्वंबलय् थें हे थः भक्ततय्त सिन्हः तिकेगु थ्व फुक्क दास व पराश्रयी प्रवृत्ति, चाकडी व चाप्लुसी याः वनेगु भावनां ब्वलंकूगु प्रवृत्तिया अभ्यास जक खः। थुकथंया प्रवृत्तियात हाकुतिनाः पनेमाःथाय् समाजयात परिवर्तन यायेगु लक्ष्य ज्वनाच्वंपिं एमाले माओवादी लगायत संविधानसभाय् बहुमत दुपिं कम्युनिष्ट पार्टीया नेतृत्वय् दुगु सरकार जुइमा वा थःत समाजवादी धायेगु लोभ दनिपिं कांग्रेस पार्टीतसें थ्व प्रवृत्तियात निरन्तरता बियाच्वनीगु हे दुर्भाग्य खः। समाजय् व्यवहारवादी जुइगु नामय्, थः मतदातात भड्के मजुइमा धकाः थःगु सिद्धान्त व विचारय् तालं ग्वयाः अन्धविश्वास, रुढीवादी, अवैज्ञानिक व काल्पनिकतायात नालीपिं नेतृत्वया कारणं यानाः नं राजनीतिक परिवर्तन वःसां देय् गति मलाःगु खः।
राजतन्त्र मदया गणतन्त्र वल जुजुया थासय् राष्ट्रपति वइगु राजनीतिक प्रक्रियाया सामान्य खँ जुल तर म्हिगःया सामन्ती संस्कारय् जुजुं याइगु फुक्क ज्या थौंया राष्ट्रपति यायेगु हे गणतन्त्र खः धकाः थुइकेगु अति भ्रमय् राजनीतिक दलत दु। थ्व राजनीतिक दलतसें सामन्ती संस्कार व चिन्तनयात त्याके मफुगुया लिच्वः खः। अझ नेपाःया राजनीतिक सामाजिक ख्यलय् आमूल परिवर्तनया नारा बीपिं तकं थ्व हे भ्रमय् थःत तक्यनाच्वंगु थौंया वास्तविकता खः। कम्युनिष्ट नेताया नेतृत्वय् वर्तमान सरकार दुसां, देश धर्म निरपेक्ष राष्ट्र जुइधुंकाः नं सरकारी ज्याया शिलान्यास याइबलय् वैदिक मन्त्र ब्वनीपिं बटुकतय्त तयाः शिलान्यास यायेगु प्रवृत्तियात पने फुगु मदुनि। थुकथं अन्धविश्वासयात राज्यं निरुत्साहित यायेमाःथाय् अःखतं प्रोत्साहित यायेगु प्रवृत्ति अझं हावी जुयाच्वंगु हे दु ।

राजतन्त्रया विरोध यानाः गणतन्त्र हयेगु धइगु जुजु छम्ह जक चीकाः राष्ट्रपति तयेगु मखु। राजतन्त्रनाप स्वानाच्वंगु फुक्कं कथंया सामन्तवादी संस्कार रीतिरिवाज, सम्बन्ध न्हंकेगु खः। तर थन ला गणतन्त्र हयेगुया अर्थ मात्र छम्ह जुजु व्यक्तियात चीकाः आवधिक चुनाव मार्फत राष्ट्रपति हयेगु अर्थय् सीमित जूगु दु। गन राष्ट्रपतिया ज्या धइगु म्हिगःया जुजुं याइगु फुक्कं कथंया ज्याया निरन्तरता बीगु जक जुल। देय् गणतन्त्र व धर्मनिरपेक्ष जूसां शक्तिपुजाया संस्कृतिया प्रभावय् चाकडी यायेगु व याकेगु प्रवृत्तिइ हे राजनीतिक दलत थ्व मोहनि नखःबलय् नं लिप्त जुल ।

More Stories Like this