चर्चाय् वयाच्वंगु विश्व नेवाः सम्मेलन

नरेशवीर शाक्य

तःजिगु मोहनि नखः नकतिनि क्वचाःगु दु। आः हाकनं मेगु तःजिगु नखः स्वन्ति वयेगु तयारीइ दु। नेवाःतय्गु निंतिं स्वन्ति नखः थःपिनिगु म्हसीकाया नखः जुयाच्वंगु दु। नेपाःया मौलिक संवत् नेपाल संवत्या न्हूदँ व म्हपुजा नेवाःतय्गु निंतिं विशेष महत्वया नखः खः। अझ नेवाःतय्गु म्हसीकाया दुने सुनां सुनां म्हपुजा याइ इपिं नेवाः खः अले सकल नेवाःतय्सं म्हपुजा यानाः थःपिनि म्हसीका ल्यंकेमाः धयागु मान्यता नं ब्वलंका वयाच्वंगु दु। तर थःपिनि म्हसीका ल्यंकेगु, थुकिया प्रचार प्रसार यायेगु ज्याय् झी गंभीर जुइ मफुगु खँय् चिउताः तयेगु ज्या म्हो हे जक जुयाच्वंगु दु ।

नेवाःत थःपिनिगु मूलवास स्थानं थीथी इलय् थीथी कारणं विस्थापित जुयावंगु खँ इतिहासं कनेगु याः। तर थुपिं न्ह्याथाय् वंसां थःपिनि संस्कार न्ह्याका वयाच्वंगु, थःपिनिगु म्हसीका ल्यंका तयेगु निंतिं चिन्तनशील जुइगु याः। थःपिनि मूल वासस्थान नेपालमण्डल दुने हे थःपिं राज्यसत्तापाखें उत्पीडनय् लायेवं राज्य शक्ति नाप हे आन्दोलन न्ह्याकाः थःपिनिगु अस्तित्व ल्यंकेगु ज्या न्ह्याका वयाच्वंगु खः। लिच्वः कथं आः शाहवंशया राज अन्त्य जुयाः मुलुक संघीय लोकतान्त्रिक गणराज्य जुइगु निश्चित जुइधुंकूगु दु। थुकी दुने नं थःपिनि म्हसीका ल्यंकेगु निंतिं नेवाः स्वायत्त राज्य निर्माणया ज्याय् थःपिंत न्ह्यचिकाच्वंगु दु। देश विदेशय् च्वनाच्वंपिं नेवाःत थःपिनिगु म्हसीका कायम यायेगु निंतिं अनेक कथं प्रयासरत जुयाच्वंगु खनेदु। देशं देशय् नेवाः पुचः दयेकाः थःपिनिगु म्हसीका जक मखु नेपाः दुने च्वंपिं नेवाः सन्ततिया विकासया निंतिं अनेक ज्याझ्वः न्ह्याकेगु तयारी जुयाच्वंगु दु। थ्वहे झ्वलय् आः हाकनं छकः विश्वन्यंकं च्वनाच्वंपिं नेवाःत मुनाः विश्व नेवाः सम्मेलन यायेमाःगु सः थ्वयेकाच्वंगु दु ।

हिलावंगु परिवेश दुने आः नेवाःत नं संगठित जुयाः नेवाः विकासया निंतिं ज्या न्ह्याकेमाःगु खँय् विवाद मदु। नेवाः एकताया निंतिं थ्व आवश्यकता नं खः। विश्वन्यंकंया नेवाःत छथाय् च्वनाः समस्त नेवाःतय्गु हक अधिकार व भिंज्याय् न्ह्यज्याये फत धाःसा थुकिं निश्चित रुपं हे नेवाः विकासया खँय् तःधंगु उपलब्धि ल्हातय् लाइ। थ्व परिपेरक्षय् नं विश्वन्यंकंया नेवाःत छथाय् च्वनेमाःगु आवश्यकता दु।
विश्व नेवाः सम्मेलन व संगठनया खँ गुलि चर्चाय् वयाच्वन उलि हे नेवाःतय्गु दथुइ हाकनं थीथी खँया चिन्तन शुरु जुयावःगु दु। थ्व खँय् विवाद मदु कि विश्व नेवाः सम्मेलनया खँ दकलय् न्हापां अमेरिकाय् च्वंपिं नेवाःतय्सं न्ह्यःने हःगु खः। विश्वन्यंकं च्वनाच्वंपिं नेवाःत छथाय् च्वन धाःसा थुकिं बृहत नेवाःतय्गु हित, हक अधिकार सुरक्षण व भिंज्याया निंतिं तःधंगु भूमिका म्हिती। थ्व खँय् लगभग सकल नेवाःतय्गु सोच छगू हे खनेदु। तर अथे खयां नं छगू दशकया ई फुइधुंकाः नं थ्व विषयय् छुं हे ज्या न्ह्याये मफयाच्वंगु छाय् ले? थुकिया अनेक कारण दयेफु गुकिया विश्लेषण जुइमाः। मखुसा थ्व विश्व भातृत्वया भावना नं सुयागुं निंतिं म्हितेगु कासा वा सं छम्ह नेवाःया हे निंतिं नं स्वाहाने त्वाथः जक मजुइ धकाः गथे धाये मफइ ?

थ्व प्रकरणय् दकलय् न्हापां पिने च्वनाच्वंपिं नेवाःतय्त स्वनिगः दुने च्वंपिं अले स्वनिगः दुने च्वंपिं नेवाःतय्सं पिने च्वंपिं नेवाःतय्सं स्वइगु दृष्टिकोण प्रस्ट जुइमाः। थुपिं नेवाःत हे खःसां थुपिं म्वानाच्वंगु हरेक लकसय् फरक दु। राजनैतिक, आर्थिक, सामाजिक परिवेशय् आपालं भिन्नता दु। स्वनिगः दुने च्वंपिंसं फयाच्वंगु समस्या व उकिया समाधानया लँपुइ नं आपालं भिन्नता दु। अज्याःगु हे लकस विदेशय् च्वनाच्वंपिं नेवाःतय्गु नं खः। विकसित देशय् जीवन यापन यानाच्वंपिं मनूतय्सं विकासोन्मुख देशय् जीवनयापन यानाच्वंपिं मनूतय्त न्ह्याबलें अविकसित, अशिक्षित व गरीबीइ म्वानाच्वंपिं थें खंके फुसा मेखे थःगु मातृभूमिं पलायन जुयाः विलाशिताया जीवन हनाच्वंपिं संवेदनहिन मनूत कथं खंकेफु। तर आःया परिवेशय् समस्त नेवाःतय्गु बृहत हितया निंतिं छु ज्या जुइफ धयागु आधारभूत खँया लिधंसाय् विश्वन्यंकंया नेवाःत छथाय् च्वने फइगु लकस ब्वलंके फयेमाः ।

विश्व नेवाः सम्मेलन वा संगठनया छु आज्जु जुइमाः धइगु खँय् निं दकलय् न्हापां यकिन जुइमाः। स्वनिगः दुने च्वंपिं नेवाः व स्वनिगः पिने च्वंपिं नेवाःतय्गु समस्या छगू हे मजू अथे हे नेपाः दुने व नेपाः पिने च्वंपिं नेवाःतय्गु समस्या व समाधान नं छगू हे जुइ फइ मखु। पिने च्वनाच्वंपिं नेवाःतय्सं अनेक नेवाः मूल्य व मान्यता ल्वःमंकाः विदेशय् हे दँदँ जीवन यापन यानाच्वनेधुंकूगु दुसा आः पिनेया सोच नेवाः समाज दुने क्वचिंकेगु, प्रभुत्व क्यनेगु आज्जुं विश्व नेवाः संगठन व सम्मेलनया परिकल्पना जुयाच्वंगु खःसा थुकिं मेगु समस्या ब्वलंकेफु। विदेशय् वा स्वदेशय् च्वनाः थःपिं नेवाः न्ह्यलुवा धकाः स्थापित यायेगु कुतः जक जुल धाःसा थ्व सकल नेवाःतय्गु निंतिं मेगु विडम्वना जूवनी। उकिं नेवाःतय्त नेतृत्व यायेगु स्वार्थं थ्व सम्मेलनया पहल जुल धाःसा भविष्यया सन्तति न्ह्याबलें थुकलं बीगु ज्या जूवनी ।

समस्त नेवाःतय्गु हित, अभावय् म्वानाच्वंपिं नेवाःतय्गु विकासया निंतिं विश्व नेवाः सम्मेलन जुइमाः अले नेवाःतय्गु जीवनस्तर थकायेगु थुकिया आज्जु जुइमाः। विदेशय् च्वनाः नेवाः संस्कृतिपाखें विचलन जुयाच्वंपिं नेवाःतय्त थःपिनिगु मौलिक मूल्य व मान्यताया खँ थुइकेगु ज्या जुइमाः। शिक्षित जुइगु व थःपिनिगु मौलिकता गर्व यायेत सक्षम जुइगु, थुइकेगु छगू हे खँ मखु। छम्ह मनू न्ह्याक्व हे शिक्षित जूसां, पीएच.डी. डिग्री कयातःम्ह जूसां व नेवाः संस्कृतिया मूल्य व मान्यताय् अनभिज्ञ जुइफु। आखः सयेवं हे व ज्ञाता जुइ फइ मखु। विश्वय् हिलावंगु परिस्थिति लिसें नेवाःतय्त नं विकासक्रमया धारय् न्ह्याकेगु आज्जु थुकिया जुइमाः। नेवाःतय्गु हक अधिकार स्थापना यायेगु ज्याय् दवावमूलक भूमिका म्हिते फयेमाः। थज्याःगु ज्या अज्याःपिंसं हे जक न्ह्याके फइ सुनां नेवाःतय्गु निंतिं ज्या यानाच्वंगु जुइ। नेवाःतय्गु सामाजिक, आर्थिक स्थितिया बारे थूम्ह जुइ।
विश्व नेवाः सम्मेलन बांलाःगु परिकल्पना खः। थुकियात सफल यायेमाः। न्हू पुस्ताया नेवाःतय्त थःपिनि जातीय गरीमा थुइका बीत नं थ्व अपरिहार्य जुयाच्वंगु दु ।

More Stories Like this