नेपालमण्डलयाके नं गाक्कं दु स्रोत

दिलीप शाही 'शान्तियज्जु'

नेपाः संघीय राज्यय् वनेगु चर्चा जूसां संघीय प्रान्ततय् स्रोत व साधनया बारे धाःसा खास हे चर्चा मजुयाच्वंगु इलय् गुलिखे विज्ञतय्सं उगु संघीय राज्यया स्रोतयात पहिचान यायेमाःगु आवश्यकतायात कयाः चर्चा जुइमाःगु खँ न्ह्यथना वयाच्वंगु दु ।

थ्वहे झ्वलय् नेपालमण्डलया स्रोत छु छु जुइ धइगु बारे नं चर्चा यायेमाःगु आवश्यकता जुयाच्वंगु दु । खतुं नेपालमण्डल लागाया स्वनिगः थौंकन्हय् पिनेयापिं आप्रवास अप्वयाः थन च्वंगु प्राकृतिक स्रोतपाखें ज्या काये मफइगु अवस्थाय् थनेधुंकूगु दु ।

अथे खःसां नं आः दयाच्वंगु स्रोत व साधनयात जक छ्यलेगु खःसां थुकिं आपालं लबः काये फइगु अवस्था धाःसा अझ नं कायम हे दनि ।

तर उकिया निंतिं धाःसा अप्वया वनाच्वंगु आप्रवासयात पनेमाःगु आवश्यकता नं उलि हे दु ।
मित दनिसा अथे हे प्राकृतिक स्रोत साधन नं थन ल्यनाच्वंगु दनि। अले उगु प्राकृतिक स्रोतयात लिपा छ्यलेगु रणनीति नालेगु खःसा आप्रवासयात आः हे दिकाः स्वनिगःया जन घनत्व म्हो यायेमाःगु आवश्यकता नं दनि ।

खतुं संघीय राज्य जुइधुंकाः स्वनिगःया आपालं जनसंख्या म्हो जुइगु अनुमान सम्बन्धित विज्ञतय्सं यानाच्वंगु दु। तर स्वनिगः छगू शहर कथं विकास जूगु जक मखुसें थन लजगाः, शिक्षा, स्वास्थ्यया पहुँच नं सहज रुपं उपलब्ध जुइधुंकूगुलिं यानाः विज्ञतय्सं अनुमान याः कथं जनघनत्व म्हो जुइत ई धाःसा काइगु नं निश्चित दु। अथे जुयाः आः नेपालमण्डलया हिमायतीतय्सं थ्वयेकेमाःगु सः धयागु आप्रवासयात दिकेगु हे खः ।

नेवाः देय् दबुलिं राष्ट्रिय राजनीतिक सम्मेलन यानाः क्वःछिउगु नेपालमण्डलयात आधारय् दयेकाः स्वयेगु खःसा अझ नं (नेवाः राजनीतिक राष्ट्रिय सम्मेलन क्वःछिउगु लागा कथं येँ, यल, ख्वप, काभ्रेपलाञ्चोक, सिन्धुपाल्चोक, नुवाकोट, रसुवा, दोलखा, रामेछाप, धादिङ, मकवानपुर, सिन्धुली, ओखलढुंगा जिल्ला व सोलुखुम्बु जिल्लाया दुधकोशी पश्चिमी भूभाग) लागाय् थीथी कथंया प्राकृतिक स्रोतत विद्यमान जुयाच्वंगु दु ।

थुगु लागाय् २० प्रतिशत जमिनय् बुँज्या यानातःगु दुसा ११ प्रतिशत जमिनय् बुँज्या यायेगु सम्भावना दु। अथे हे थ्व लागाय् ८ प्रतिशत भूभाग चरण योग्य खनेदुसा अझं ४८ प्रतिशत वन ल्यनाच्वंगु दनि। अथे हे थीथी कथंया चट्टान खानीया लिसें हिमताल कय्च्यानाच्वंगु भूभाग १३ प्रतिशत दु ।

मेखे थुगु लागाय् आः ३०० मेघावाट बिजुली उत्पादन जुयाच्वंगु दुसा अझ नं गुलिखे क्षेत्रय् विजुली उत्पादन याये फइगु अवस्था दु ।

अथे हे थुगु लागाय् लाःगु थीथी खुसिपाखें थप बिजुली उत्पादन याये फइगु अवस्था नं दनि। दसुया निंतिं सुन्दरीजलं जक ६४० किलोवाट विद्युत उत्पादन याये फइगु अवस्था दुसा बन्द जुयाच्वंगु फर्पिङ्गं जक ५०० किलोवाट विद्युत उत्पादन याये जिउ। अथे हे पनौतीया खुसिं २४०० किलोवाट विजुली उत्पादन याये फइसा सालिनदीं २३२ किलोवाट बिजुली उत्पादन याये फइगु अवस्था दु ।

अथे हे जलविद्युतया गुलिखे क्षेत्र नेपालमण्डल व ताम्सालिङ स्वायत्त राज्यया सिमाना स्वानाच्वंगु दु। यदि थुगु लागाय् नं निगुलिं राज्यं साझेदारी कथं उपयोग यायेगु खःसा थप विद्युत उपभोग याये फइगु अवस्था दु। थुकिं ताम्सालिङ व नेपालमण्डल निगुलिं संघीय राज्ययात माःगु आर्थिक स्रोत चूलाकेगु गति लाःगु माध्यम जुइफु ।

अथे हे स्वनिगःन्यंकं सख्वाः खानी दु। उगु लागाय् यदि सिमेन्ट उद्योग स्थापना याये फत धाःसा थ्व छगू नेपालमण्डलया निंतिं बांलाःगु आर्थिक स्रोत जुइफु ।

थनथाय् लाक्क दकलय् महत्वपूर्ण खानी धइगु स्वनिगलय् दुगु अपार प्राकृतिक ग्याँस भण्डार खः। खतुं थनया ग्याँसयात सिलिन्डरय् तयाः उपयोग याये फइगु अवस्था मदु। तर उकियात पाइपलाइन मार्फत छेँय् छेँय् थ्यंकेगु व्यवस्था यायेगु खःसा थुकिं मुक्कं नेपालमण्डलयात आपालं आर्थिक तिबः बीगु निश्चित दु ।

अथे हे नेपालमण्डलया ४८ प्रतिशत भूभाग अझ नं वन जंगलं थाय् कयातःगु जूगुलिं थन वनस्पतिया नं भण्डार दु धायेत लिफः स्वयेमाःगु मदु। थनया वनस्पतियात नं आर्थिक विकासया निंतिं छगू धिसिलाःगु स्रोत जुइगु नं निश्चित दु ।

आः नं नेपाःया आपालं क्षेत्रं वनस्पति मुंकाः विदेशीतय्सं थीथी कथंया समाः ज्वलंया लिसें वासः दयेकेगु यानाच्वंगु दु। यदि उकियात थन हे प्रशोधन यानाः विदेशय् निर्यात यायेगु वा थन हे उत्पादन यायेगु कुतः जुल धाःसा थनया आर्थिक क्षेत्रय् थुकिं हिउपाः हइगु नं निश्चित दु ।

संघीय राज्य जुइधुंकाः नेपालमण्डल याये फइगु आपालं ज्यात मध्ये स्वनिगःयात व्यापारिक केन्द्र कथं विकास यायेगु, शिक्षण केन्द्र, पर्यटन केन्द्र व स्वास्थ्य केन्द्र कथं विकास याये फइगु स्थिति नं विद्यमान दुसा मेता ज्या धइगु नेपालमण्डलय् दुपिं आपालं ल्याय्म्ह दक्ष जनशक्तियात नेपाः दुनेया थीथी संघीय राज्य आपूर्ति यायेगु ज्या नं जुइफु ।

नेपाःया आपालं धइथें दक्ष जनशक्ति नेपालमण्डलय् केन्द्रित जुयाच्वंगु दु। यदि नेपाः संघीय ढाँचाय् वनेगु खःसा नेपाःया मेमेगु संघीय राज्यय् दक्ष जनशक्तिया माग जुइफु अले उकियात पूर्ति यायेगु छगू माध्यम धइगु नेपालमण्डलया दक्ष जनशक्ति हे खः ।

थुकथं स्वयेबलय् यदि नेपालमण्डल स्वायत्त राज्य जुल धाःसा थनया आर्थिक स्रोत चूलाकेत थाकुइगु छुं कारण खने मदु। बांलाःगु नीति दयेकेगु खःसा नेपालमण्डलं मेमेगु राज्ययात नं माः कथंया ग्वाहालि याये फइगु निश्चित दु ।

(स्रोत: नेवाः स्वायत्त गणराज्यया स्रोत म्हसीका व छ्यलेगु रणनीति। न्ह्यब्वःम्ह: डा. पुष्पराज राजकर्णिकार। देय् दबूया न्याक्वःगु तःमुँज्या स्मारिका।)

More Stories Like this