बुद्धया मूल शिक्षा गबलय् थुइकेगु ?

सृजना कंसाकार

संसारय् मूर्ति पूजाया तसकं विरोध यानाबिज्याःम्ह भगवान बुद्ध खः। तर विडम्बनाया खँ, संसारय् दकलय् यक्व मूतिं भगवान बुद्धयागु हे दु। बुद्धं थथे ला धयाबिज्याःगु मदुनि कि जि छम्ह म्वात्तले छिमिसं जितः प्राप्त जूगु बोधिज्ञान न्यँ। अले मन, शरीर व वचनंनिसें उकिया पालना यानाः आत्मशुद्धीकरण या अले उकिया गुलि फत उलि फाइदा का। जिगु जीवन काल समाप्त जुलकि जिगु मूर्ति न्ह्यःने जक च्वनाः न्हिंन्हिं नमो तस्स, बुद्धं शरणं आदि इत्यादि धयाः जिगु गुणगान जक यानाच्वँ। बुद्धिजीवीतय्सं थुइगु थ्व धर्मयात व कथं हे प्रचार जुइमाल ।

थौंकन्हय्यापिं मनू जक धर्मय् प्याः मचाःपिं मखु। थीथी टि.भी, च्यानलं क्यनीगु सत्संग कार्यक्रम प्रसारण न्हिंन्हिं लिक्क फ्यतुनाः न्यं। वास्तवय् धायेगु खःसा व टी.भी च्यानलय् कतिगु खँत न्हापा न्हापा उमिगु धर्मय् गनं न्यने मदइगु खः। बुद्ध धर्मय् पुत्तुपुइकाः स्वःसा थुज्वःगु खँत दक्व लुयावइ। उपिं गुलि चलाख बुद्ध धर्मयागु पाना पुइकाः थः पण्डित जुइ। तर बुद्धिष्टत अझ नं चलाख मजूनि। आःतक थःगु धमं थम्हं म्हसीके मफुनि ।

थौंकन्हय् बुद्धिजीवीतय् जमाना खः। बुद्धिजीवीतय् साथ व सहभागिता मदयेक छुं नं ज्या सफल जुइ मखु। तर थ्व वर्ग सुयां करकाप व दबावय् वयाः छुं नं खँ स्वीकार याइ मखु। न्ह्यागु चीजय् नं कारणया खोज याइ। थौंकन्हय्यापिं बुद्धिजीवीतय्सं नं बौद्ध शिक्षा कायेत मस्वःगु ला मखु। तर छथाय् निथाय् त्रिरत्न वन्दना आदि पाठ याइबलय् मन्त्र ब्वंगु ला, जप याःगु ला छु धाःगु छु धाःगु मथुयाः अलमल जुयाच्वनी। बुद्ध धर्मय् लगे जुइगु धइगु हे मथूगु पाली भासं पाठ जक ब्वनीगु खनिं। तर थेरवाद बुद्ध धर्म पाली भासं हे प्रचार यायेमाः धयातःगुया लिउने नं कारण दु। भगवान बुद्धया उपदेश प्रचार जुजुं वनीबलय् उकिया अर्थ पाना मवनेमा धकाः थथे यानातःगु खः ।

थेरवाद बुद्ध धर्मया छगू मुख्य खँ:

भगवान बुद्धं ला थःत प्राप्त जूगु बोधिज्ञान सुनां नं थुइके फइ मखु उकिं धर्म प्रचार याये मखुत धकाः निराश जुयाबिज्याःगु खनिं। तर वसपोलं थः पञ्चभद्र वर्गीय पासापिंत कनाबिज्याःबलय् उमिसं ला थुइका काल, थुकियात हे धर्मचक्र प्रवर्तन धाइगु खः। अननिसें ला वसपोलयात मेपिं सर्व साधारणयात नं धर्म प्रचार यायेगु हौसला वःगु खः। उकिं छुं नं खँ असम्भव मखु। तर झीसं मसिउ कि गनंनिसें शुरु यायेगु? छु छु खँ पहिला सीकेगु? भगवान बुद्धया मूल उपदेश छु खः? गृहस्थीपिंत उपदेश छु खः? छु छु ग्रन्थ न्हापा स्वयेगु? थ्व हे छकूचा खँ थन चर्चा याये ।

दकलय् न्हापा थुइके मागु खँ:

भगवान बुद्धया पालय् वसपोलं गथे कनाबिज्याःगु खः, आःतक अथे हे छगू शब्द मपाक्क चले जुयाच्वंगु धर्म थेरवाद बुद्ध धर्म खः। थेरवाद कथं भगवान बुद्धया पुजा धइगु मूर्ति पुजा मखु। बुद्ध धाःम्ह व्यक्तिया पुजा नं मखु। बरु बुद्ध धाःम्ह व्यक्तिया व्यक्तित्वयात पुजा यायेगु खः। अर्थात वसपोलयागु गुण लुमंकाः झी नं वसपोल थें जुइ फयेमा धकाः कामना यायेगु खः ।

मेगु थुइके मागु खँ:

संसारय् न्ह्यागु धर्मय् दुहां वनेत नं दकलय् न्हापां श्रद्धा व भक्ति माः। श्रद्धा व भक्तिभावय् जक अडे जुयाच्वन। थःगु दुःख मुक्तिया लागि थम्हं हे मिहिनेत यानाः मेगु पलाः नं न्ह्याकेमाः धइगु हे थेरवाद बुद्ध धर्मया मौलिकता खः।
दकलय् न्हापां बुद्ध गुण गुंगू, धर्म गुण खुगू व संघ गुण गुंगू सीकेगु। थ्वहे बुद्ध, धर्म व संघ गुण लुमंकाः पूरा श्रद्धां त्रिरत्न बन्दना याये सयेकेगु खः। थुकिया लागि त्रिरत्न बन्दना अर्थ सहितगु सफू स्वयेगु। व धुंकाः गृहस्थीपिंसं मच्वँसे मगाःगु नियम 'पञ्चशील' पालना यायेगु। अले बिस्तारं वसपोलया मूल उपदेश थुइका यंकेगु झीगु जिन्दगीइ मनं अनुभव याइगु दुःख छु छु व शरीरं अनुभव याइगु दुःख छु छु खः सीकेगु। दोस्रो, दुःख अर्थात समस्या दुसा उकिया लिउनेया कारण नं दु धकाः थुइकेगु। तेस्रो, दुःख समस्या दुसा उकियात अन्त (समाधान) नं याये जिउ धकाः थुइकेगु। चौथो, दुःख (समस्य) या अन्त (समाधान) यायेगु उपाय नं दु धकाः सीकेगु ।

वसपोलया कथं अति धइगु ठीक मजू। अति कष्टदायी व अति दरिद्रगु जीवन नं ठीक मजू। थ्व निगुलिं हानिकारक खः। थ्व निगूया दथुइ लाःगु जीवन झीसं म्वायेमाः। व खः, मध्यम मार्ग थुकी च्यागू अभ्यास दुगुलिं थुकियात आर्य अष्टांगिक अष्टाङ्ग मार्ग धाइ। थ्व अन्तर्गत गय् यानाः झीके प्रज्ञा विवेक बुद्धि शील नियम अनुशासन व समाधि ध्यान होशियारीपन, एकाग्रता बल्लाकाः जिन्दगी सही दिशाय् यंकेगु धइगु ज्ञान दइ। झीसं खनाच्वनागु छगः छगः चीभाःया छगू छगू तल्लां थ्वहे शील, समाधि व प्रज्ञा बल्लाका यंकाः गय् यानाः निर्वाणय् तक थ्यंके फइ धइगु खँ क्यनाच्वंगु दु ।

उकि अष्टाङ्ग मार्गया लगातार अभ्यासं दुःख कम जुजुं निर्मूल तक नं जुइ फइ। खुदँ तक तपस्या यानाः पत्ता लगे यानागु दुःखया दकलय् तःधंगु सच्चाइ व उकिं मुक्त जुइगु उपाय थ्वहे आर्य अष्टाङ्ग मार्ग (मध्यम मार्ग) खः न्हिं धकाः भगवान बुद्धं घोषणा यानाबिज्याःगु खः। थुकियात हे 'धर्मचक्र प्रवर्तन' धाइ। चतुआर्य सत्य दुःख सच्चाई व मध्यम वर्ग (दुःख मुक्त जुइगु उपाय) या बारे बिस्तृत जानकारी कायेत 'धर्मचक्र प्रवर्तन सूत्र' धाःगु ग्रन्थ स्वयेगु खः ।

थ्व धुंकाः झीसं प्रतीत्य समुत्पादया थुइका यंकेगु। थुकिं दकलय् झीत अनित्यता बोध याकी। झीसं खनाच्वनागु, न्यनाच्वनागु, भोगे यानाच्वनागु जीवित, निर्जीव, भौतिक अभौतिक छुं नं चीज स्थायी मजू। व दक्व परिवर्तन जुजुं वनी। म्हिगःया लसता व थौंया लसता वहे मखु। छाय्धाःसां म्हिगःया लः व थौंया लः व हे मखु। अथे हे म्हिगःया थ्व शरीर, थ्व स्वांमा, सीमा व थौंया थ्व शरीर, स्वांमा सिमा वहे मखु। छाय्धाःसां म्हिगःया छगू छगू कोष व थौंया कोष वहे मखु। छिनछिनय् पाना वनीगु शरीरय् वइगु वेदना नं अनित्य खः। झीगु मन तक नं अनित्य खः। विपश्यना ध्यान यायेबलय् नं अनित्य, दुःख अनात्मा लिसे साक्षात्कार जुइ फइ ।

विपश्यना थेंज्याःगु केवल सासलय् जक ध्यान तयाः मनया विकार निर्मूल याये फइगु सहनशीलता बढे जुइगु, न्ह्यागु परिस्थिति लिसे नं थःगु मनयात छुं लिच्वः मजुइ धकाः सामना याये फइगु ध्यान भावना यायेगुली झी सुयां वास्ता हे मदु। थुलिं सरल धर्मयात झीसं सरल रुपं हे ग्रहण याये सयेके माल। अले सरल रुपं प्रचार नं याये सयेके माल। तसकं जटिलताय् झी गृहस्थीपिं दुहां वनेमाःगु हे मदु ।

ग्रन्थय् प्रयोग जुइगु प्राविधिक खँग्वः :

थेरवाद बुद्ध धर्मय् नकतिनि पलाः तःपिंसं ब्वना यंकेमाःगु सफू खः त्रिरत्न बन्दना, बुद्ध वचन, धर्मचक्र प्रवर्तन सूत्र, गृही विनय (गृहस्थीपिनि लागि विशेष उपदेश) धम्मपद, बुद्धजीवनी, परियत्ति शिक्षा, प्रतीत्य समुत्पाद आदि। थुकी आधारभूत खँत दइ। थुपिं सफूया अनुशरण यायां वन कि आर्य अष्टागिंक मार्गय् वने फइ। न्ह्यागु भाय्या सफू जूसां उकिया नाम, रुप, अविद्या, विज्ञान, संज्ञा, पञ्चस्कन्ध, तथागत, अर्हत निर्वाण, श्रोतापन्न, अनागामी, सकृदागामी, आदि प्राविधिक खँग्वलं धाःसा झीत हैरान याइ। थ्व दक्वया अर्थ अंग्रेजी भाय्या 'बुद्धिष्ट डिक्सनरी' इ च्वयातःगु दु। नेवाः व खय् भाय्या बुद्धिष्ट डिक्सनरी धाःसा आःतक मवःनि। मखुसा भन्ते, गुरुमां वा बौद्ध विद्वानपिं लिसे स्वापू तयाः जूसां थुकिया अर्थ सीकेमाः। मखुसा थ्व सफू थुइकेत बाधा हे जुइ। मदुम्ह बौद्ध विद्वान प्रकाश वज्राचार्यं च्वयादीगु 'बौद्ध दर्पण' नं न्हू ब्वँमिपिनि लागिं वरदान खः ।

धात्थें सर्वसाधारणपिनि दथुइ थेरवादयात परिचित याना यंकेगु खःसा नेवाः, खय्, हिन्दी, अंग्रेजी न्ह्यागु भाषाय् नं बौद्ध प्राविधिक खँग्वःत छ्यलाः उकियात सरल रुपं प्रचार यायेमाःगु खनेदु। थेरवाद सम्बन्धी सफू सर्वसाधारणं यंकाः ध्याकुनय् थन्के याइगु कारण थ्वहे खः। दक्वसिनं भन्ते गुरुमां व बौद्ध विद्वानपिनि लिउलिउ वनाः न्यं जुइ मखु। उकिं न्ह्यागु भासं प्रचार जूसां 'टेक्निकल वर्ड'त अर्थ सरल रुपं प्रचार जूसा न्ह्याम्हेसिनं काचाक्क थुइका काये फइ।
ख नं खः, वसपोलं उलिमछि दुःख सियाः, मिहिनेत यानाः थनया थन हे प्रत्यक्ष लिच्वः बीगु अमूल्य रत्न पत्ता लगे यानाबिज्यात। तर व रत्न हासिल यायेगुली झी सुयां वास्ता मदु। थेरवादय् लगे जुइगु तरिका ला थथे खः। मखु, वसपोलयात शान्तिया अग्रदूत धाये थें याये नं ला माल नि। शील पालना मयायेक, चतुआर्य सत्य मथुइक, आर्य अष्टाङ्गिक (मध्यम) मार्गया अनुशरण मयायेक, विपश्यना आदि ध्यान भावनाया अभ्यास मयायेक, प्रतीत्य समुत्पाद मथुइक मनय् च्वंगु क्लेश (लोभ, दोष, मोह, मिथ्यादृष्टि, अल्छिपना, अभिमान, म्वाः मदुगु शंका, मानसिक चंचलता, कुकर्म यायेत मग्याःगु स्वभाव) अथें निर्मूल जुइ ला? क्लेश निर्मूल मजुइक मनय् अथें शान्ति दइ? मनय् शान्ति मदयेकं मनं निसें अथें शान्ति पिहां वइ? विश्वय् शान्ति अथें न्यना वनी ला ?

उकिं ला धइगु, थेरवाद बुद्ध धर्म नं परम्परागतपाखे वने मजिल। श्रद्धा व भक्ति मदयेक मगाः। तर वसपोलं स्यना थकूगु आत्मजागरण व आत्मशुद्धीकरणया प्रक्रिया नं न्ह्याके माल जक धयागु खः ।

More Stories Like this