व ला न्यँकँबाखं जुइ

नर्मदेश्वर प्रधान

थौंकन्हय्इहिपाया न्यय्दँ बुन्हि न्यायेकेगु चलन। तःजि कथं। पार्टी जुइ। भाजु मय्जुया। हानं इहिपा याइ। ह्वंकी। स्वयंवर याइ। मचाखाचा, छय्-छुइ सकलें मुनी। लय्ताइ। मांबौ, बाज्या बजेया ब्याहा। स्वइ। न्हापा न्हापा ल्वाइबलय्, तं वइबलय् ख्याच्वः बी - 'छिमि अबुया ब्याहा क्यना बी।' थन अबुया ब्याहा धम्कीया अर्थय् वइ। थौंकन्हय् अबुया ब्याहा उत्सव पर्व जुयाः लुइ। मचाखाचां मांबौया इहिपा खंकी। धुमधाम न्यायेकी। न्यय्दँया इहिपा पर्व। उत्सव। थुकिया दसु जुइ ।

ब्याहाया न्यय्दँ बुन्हि। उत्सव। थन विवाह उत्सवया जक खँ जुइ मखु। न्यय्दँया नं हिसाब वइ। ज्याथ जंकु। न्हय्न्हय्दँ, न्हय्ला, न्हय्घौ ... ... जुल कि न्यायेकी। थ्व मुक्कं गणितया खँ जुइ। ज्योतिषं जन्मघडींनिसें हिसाब याइ। गणितया विषय। आरम्भविन्दु क्वःछी। बूगु घडी पला सीकी। ब्याहाया न्यय्दँ उत्सवया पर्वय् नं गणितया खँ वइ। ब्याहा जूगु ई। तिथि मिति सीकेमाः। अले जक न्यय्दँया हिसाब वइ। कमसेकम ब्याहा जूगु न्हि, साल विषय यकिन जुइमाः। अले जक न्यय्दँ गबलय् क्यन सी ।

पिनें स्वये। ब्याहा जूगु न्हि। क्वःछीगु समस्या मखु थें च्वं। तर जिं चायेके। थ्व उलि सरल मजू। जटिल। बिचाः याये। ब्याहाया खँय् अनेक चलन दु। मान्यता दु। छगू मेगु लिसे पाइ। थौंकन्हय् ब्याहाया अर्थय् न्हून्हूगु मोड खने दु। थथे अथे धाये फइ मखु। रुप हिलाच्वनी। अमूर्त कला थें। ब्याहाया आरम्भविन्दु क्वःछीगु ज्या। अःपु मजू। हाथ्या जुइ ।

अन्नपूर्ण राणा। छम्ह धनाढ्य। अभिजात वर्गया मय्जु। वं मांम्हेसिके अंश दाबी याइ। थः अविवाहित धाइ। अंशया पूर्ण हकदार खंकी। तर मांम्हं वयात अंश बीत इन्कार याइ। धाइ - 'वया मचा दयेधुंकल। अस्पतालया प्रमाण दु। वया कुमारीत्व परीक्षण जुइमाः।' मांम्हं अदालतयाके माग याइ। तर अदालतं अस्वीकार याइ। थ्व हे सन्दर्भय् कानून विशेषज्ञतय् सहलह जुइ। टि.भी. कार्यक्रमय् कृष्णप्रसाद पन्त। कानूनविद्। ब्याहाया व्याख्या यासें वं धाइ - 'शारीरिक स्वापू, सन्तान उत्पादनं ब्याहा ठहर जुइ मखु। मन्दिरय् वनाः परस्परय् स्वांमाः कालबिल यायेमाः। सामाजिक अनुष्ठान सम्पन्न जुइमाः। अले तिनि विवाह वैध जुइ।' थःगु दसु न्ह्यथनी। वं धाइ - 'जि कलाः मंत, जि मेम्ह मय्जुलिसे च्वंच्वना। व लिसे जि शारीरिक स्वापू जू। तर व जि कलाः मखु। कारण वयात जिं मन्दिरय् वनाः स्वांमाः क्वखाये - कागु मदु ।'

कानुनची कृष्णप्रसाद पन्त। वयागु खँ न्यने। ब्याहा विषयया वयागु परिभाषान्हूगु थें ताइ। नाप च्वनी। मचा दयेकी। अय्नं व विवाह जुइ मखु। वयागु व्याख्या तर्क जुइ। थ्व हे आधारय् ब्याहाया स्वर्ण जयन्ती न्यायेकेगु खःसा स्वांमाः क्वखायेकागु ईया मिति पी माली। शारीरिक स्वापू, सन्तान जन्मया थन छुं भूमिका दइ मखु ।

सुटुक प्रेम विवाह याइपिं नं दइ। बाजं मथायेकुसे ब्वया वनीपिं नं दइ। मेलय् वनीपिं जक मखु। प्रगतिशील विवाह याइपिंसं नं बाजं, मन्दिरया तन्ता मयाः। उमित छु धायेगु? उमिसं ब्याहाया न्यय्दँ लसता न्यायेके दइ मखु ला? कृष्णप्रसाद पन्तया ब्याहाया व्याख्या लुमनी। वं सुत्तुपुत्तु ब्याहा, ब्याहा हे धाये मफइगु खँ हइ ।

थौंकन्हय् स्वांमाःया खँ मवये धुंकल। विवाह दर्ताया खँ जुइ। अफिसियल विवाह दर्ता यात कि ब्याहाया प्रमाणपत्र वइ। ब्याहाया न्यय्दँ उत्सवया आरम्भविन्दु विवाह दर्ताया तिथि मिति जुइ। दर्ता याये न्ह्यःम्हसिउ वा म्हमसिउया खँ जुइ मखु। मतलव दइ मखु। औपचारिक दर्ताया खँ वइ। तर विवाह दर्तां नं ब्याहाया व्याख्या मजू। अष्ट्रेलियाय् वनीपिं मय्जुपिंत श्रीमान् यंकेगु अवसर बिउ। बुखँ ब्वनागु लुमनी। मय्जुपिंसं लाखौं ध्यबा कयाः मिजंतनाप सम्झौता याइ। विवाह दर्ता याइ। मिजंतय्त श्रीमान् यानाः विदेशय् ल्ह्यइ। विवाह दर्ताया उद्देश्य थुलि हे जुइ। थनं हे अन्त जुइ। आः विवाह दर्तायात सही विवाहया आधार गय् खंकेगु? ब्याहाया शुरुवात गय् धायेगु? थुकिया आधारय् स्वर्ण इहिपा बुन्हि कल्पना गय् यायेगु ?

विवाह दर्ताया लिधंसाय् जक सुयात विवाहित, अविवाहित धाये अःपु मजू। भारतय् बेलायतय् च्वं वनीपिं मनूतय्सं अफिसियली तःकेहेँ हे लिसे विवाह याना वनीपिं नं दु धाइ।
डा. मृगेन्द्रराजया बारे जिं न्यनागु खँ लुमंसे वइ। कर म्हं चायेकेत डाक्टर साहेबं थः मय्जुलिसे अफिसियली पारपाचुकी। व्यवहारय् नापं च्वनी। कलाः भाःत जुयाः। आः वय्कःपिंत विवाहित धायेगु ला मधायेगु ला? मचा दःसा छु यायेगु? वैध धायेगु ला अवैध? वय्कःपिंसं इहिपाया न्यय्दँ
गुकथं न्यायेकी ?

छगू अजिबया इहिपा पद्धति दयाच्वनी। प्वाथय् दुपिं निम्ह दथुइ सम्झौता जुइ। बुइपिं मस्त काय म्ह्याय् जूसा उपिं निम्हत्यपू जुइ। छथी हे लिङ्गया जूसा त्वाय् जुइ। बुइ न्ह्यः हे विवाहया फुक्क कर्मकाण्ड सम्पन्न जुइ। पाहां सःती। भ्वय् नकी। थज्याःपिनि ब्याहाया स्वर्ण जयन्ती क्वःछी माःसा जन्म जुइ न्ह्यःया ई निसें कायेमाली ।

झीगु ब्याहा पद्धति विस्थापित जुइ ला? पिनेया प्रभावं थज्याःगु आशंका ब्वलंकी। निम्हतिपूया थासय् थौंकन्हय पार्टनरया चलन वयाच्वंगु दु। ब्याहा याइ मखु। अथवा यायेम्वाः। भाजु मय्जु नापं च्वनी। व्यवहारय् कलाः भाःत जुइ। तर थःत उमिसं अविवाहित धाइ। गुलिसिनं थः यःबलय् ब्याहाः याइ। मचा दयेधुंकाः नं स्वापूयात औपचारिकता बी। तर व स्वइच्छाया खँ जुइ। मचा दयेकाः नं अविवाहित खंकीपिं मांपिं दइ। अविवाहित मांपिं। पार्टनर प्रथायात ब्याहा धायेगु ला मधायेगु? झीगु परम्परागत मान्यतां थ्वयात ब्याहा धाये छिं ला? थज्याःपिंसं ब्याहाया न्यय्दँ गुकथं क्वःछी? ब्याहा याना हइ। ह्वंकी। क्वथा बी। थुज्याःगु तप्यंगु ब्याहाया खँय् न्यय्दँ बुन्हिया तिथि मिति क्वःछी थाकुइ मखु। तर तप्यंगु ब्याहाया चलन थौंकन्हय् पाना वयेधुंकल। न्यय्दँ तक सललल न्ह्याना वंगु दाम्पत्य जीवन भविष्यय् न्हू न्हूगु परिस्थिति खंके फइ ला मफइला?
छम्ह अंग्रेजं नेपालीयाके न्यनी - 'छं ब्याहा यानागु गुलि दत?' नेपालीं लिसः बी - 'झिंन्यादँ।' अंग्रेजं हिस्याइ - 'छम्ह हे लिसे झिंन्यादँ तक च्वनेगु द्वालु मजू ला?' माःगु ज्या का। वांछ्व। यूज एण्ड थ्रो। थौं वयाच्वंगु लहर। न्यय्दँ तक कलाः भाःत धयाच्वनेगु ई गुलि हे दइ तिनि जुइ? ज्या का। वांछ्व। ब्याहा पद्धति नं थ्व मान्यतां प्रभाव मयाइ धाये मफु। अले ब्याहाया स्वर्ण जयन्तीया भ्वय् नयेगु अवसर गनं लुइ? व ला न्यँकँबाखं जुइ। किवदन्ती बाखं ।

पुनश्च: पासा पद्मरत्नजुया इहिपाया न्यय्दँ बुन्हिया लसताय् ब्वति कया। न्ह्याइपुल। थःगु इहिपा जूबलय्या बाखं वय्कलं यइपुगु शैलीं कनादिल। मय्जुया उमेर म्हो। उकिं वय्कःयात तत्काल क्वथा मबिउ। छुं दँ लिपा तिनि क्वथा बी। 'इहिपाया स्वर्ण जयन्तीया भ्वय् नये। न्ह्याइपुक। क्वथा बिउगुया स्वर्ण जयन्ती नं न्यायेकेमाः। धात्थें इहिपा ला अनं न्ह्याइ।' आशाकुति जुयाः जिं वय्कःयात हायेकाच्वने ।

More Stories Like this