नेवाःतसें नं तं पिकाये माल

सानुराजा शाक्य

तं नं छगू ल्वाभः खः। प्रसंगवश थ्व खँ झी नेवाः सभासद् डा. मंगलसिद्धि सरं धयादीगु खः। नेकपा (एमाले)या राज्य पुनर्संरचना सम्बन्धी थःपिनि अवधारणा दयेकेगु झ्वलय् सिमांकन व नामांकन यायेगु ज्याया निंतिं एमालें सभासद् डा. मंगलसिद्धि मानन्धरया नेतृत्वय् कार्यदल दयेकातःगु खः। वय्कःपिंसं तयार याःगु प्रस्तावित प्रदेशया बारे जानकारी बीत कार्यदलया ग्वसालय् एमालेया अध्यक्ष झलनाथ खनाल, महासचिव ईश्वर पोखरेल, सचिव, स्थायी कमिटीया दुजः, पोलिटब्यूरोया दुजः व एमालेया थीथी जातीय संगठनया नायःत नं सःताः थःपिनि अवधारणा छगू ज्याझ्वः यासें न्ह्यब्वयादीगु खः। वय्कःपिंसं थःपिनि वैज्ञानिक अध्ययनया लिधंसाय् थीथी प्रदेशत प्रस्तावित यानाः अन न्ह्यब्वयेगु यानादिल। वय्कःपिंसं यानादीगु प्रदेश विभाजनयात कयाः थीथी क्रिया प्रतिकृया वइगु स्वाभाविक हे जुल। तंया प्रसंग नं थन हे वःगु खः। वय्कःपिंसं यानादीगु प्रदेश विभाजनय् नेवाः प्रदेशयात तामाङ प्रदेशं घेरे मयासे नेवाः प्रदेशया पश्चिमपाखे धादिङया नौबिसे थार्के, थासर्पु गाविसयात चितवननाप स्वाकाः स्वनातःगु मिश्रित प्रदेशनाप स्वाकातःगु खँय् लोकतान्त्रिक तामाङ संघया नायः वीर बहादुर लामांगं ताम्सालिङयात त्वाःथल धकाः तिंतिं न्हुयाः तं क्यंगु जुयाच्वन ।

काभ्रेया नेवाः बाहुल्यता दुगु गां नगरयात ताम्सालिङय् तयेबलय् नेवाःतसें उकथं तं मक्यनीगु तर धादिङया दक्षिणय् च्वंगु निगू स्वंगू गांयात चेपाङ गां नाप स्वाकाः मिश्रित प्रदेश दयेकाः छुं नं छगू प्रदेश मेगु प्रदेश दुने मलायेमा धकाः याःगु एमालेया कार्यदलया प्रस्तावयात तामाङतसें तर्क व आधारय् स्वयां तंया माध्यमं प्रतिवाद याये त्यंगु खँय् हे तं नं छगू ल्वाभः खः धइगु प्रसंग वःगु खः। विशेष यानाः आदिवासी जनजातित गुमिसं अय्लाः थ्वँ त्वनीगु कारणं थुमिके तं वल धाल कि मिखां छुं हे खनी मखु। तंया झोंकय् मनू नं पाले यः याइ। थुज्वःगु घटना मजूगु नं मखु। तं वल कि जनजातितसें म्हुतु स्वयां ल्हाः हे अप्वः छ्यली। तं वल कि म्हुतुं न्ववाये मफयाः म्हुतुसि जक फिरफिर सनाः न्ह्यःने छु दु उकिं हे प्रहार यायेगु बानी दुपिं कथं जनजातितय्त कायेगु याः। तर ब्रम्हूतय्सं धाःसा तं वल कि ल्हाः स्वयां म्हुत अप्वः संकी। थथे धायेबलय् नं जनजातितय्त मेगु कथंया तं नं वयेफु ।

तं व जनजातिया खँ ल्हायेधुंकाः नेवाःत नं जनजाति जूगु कारणं अय्लाः थ्वँ त्वनीपिं जूगु कारणं नेवाःतय्के नं तं वः। नेवाःतय्सं ''तं बैंक'' धकाः नेवाः टेलिफिल्म नं दयेका तःगु दु। धायेबलय् नेवाःतय्के नं तं वः धकाः थुइकेफु। तर नेवाःतय्के बुद्ध धर्मप्रति दुगु आस्थाया कारणं तं वःसां सह यायेफु धकाः इतिहास शिरोमणि बाबुराम आचार्यं छथाय् च्वयावंगु नं दु। तर थःहे दाजुकिजा वा गुथिइ ल्वापु जुइबलय् धाःसा नेवाःतय्सं तं उलि सह यायेफु थें मताः। तं वल कि न्ह्यागुं याइपिं खः नेवाःत नं। नेवाःतय्के तं वः तर 'एग्रेशिभ' मजूगु जकं खःला धइथें नं च्वं। थगुने यँयाः पुन्हिबलय् लाखे, पुलुकिसि, सवःभकुयात गुथि संस्थानं वयेमाःगु छुं बजेट क्वपाःगुलिं लाखे, पुलुकिसि, सवः भक्कु जात्रा संचालकतय्के तं वल। तर छक्वलं 'एग्रेशिभ' जुयाः तं वयेकेगु स्वयां सहः यानाः बाजं मथासे तं क्यने धकाः वय्कः ल्ह्वंगु पलाखं जात्रा स्वःवःपिं जक मखु यक्व नेवाःतय्त तं थनेत सफल जुल। गुकिं यानाः तं वःपिं नेवाःतय्गु प्रदर्शनं कुमारी जात्रा हे अवरुद्ध जुल। उगु तं वयाः प्रदर्शन यायेफुगु हुनिं थुगुसीया जात्राया इलय् संस्कृति मन्त्रालयपाखें थप बजेट नं वल। जात्रापर्व सम्बन्धी अध्ययन समिति नं स्वंगु खः ।

उकिं ''तं बैंक'' धाःगु टेलिफिल्मय् थें तंयात मुंका तये फत धाःसा तं नं छगू ल्वाभः खः धइगु क्यं। झीके दुगु तं थःथः ल्वायेगु स्वयां नेवाःतय्गु अधिकारया निंतिं छ्यले फःसा छगू धाः दुगु ल्वाभः नं जुइफु। झीत पिने च्वंपिंसं त्यल, झी थःगु हे थासं विस्थापित जुइमाल, झीसं छुं हे याये मफुत धकाः थवंथवय् मनय् जक तं वयेकाच्वनेगु स्वयां तं नं थासय्, इलय् व माःथाय् छ्यले सयेकेमाःगु जुयाच्वन। रण बहादुर शाहं तःकै न्यनीगु भयं नेपाः गाःया फुक्क मस्त पितिना छ्वयेगु उजंया शिरोधार्य यानाः छम्ह मचा ब्यकुं च्यानाः, छम्ह मचा क्वबियाः, छम्ह मचा न्यासिकाः हाकुगुँ पुलाः तामाखुसि पारि वनाः, स्वामि जुजुया धर्म मदयाः कचिमचा वाकेछ्वत, वने माल तामाखुसि पारि, नेपालया छत्रपति श्री रणबहादुर परजान अति दुःख सिल धकाः नेवाःतसें ख्वबिं जाःगु म्येँ हालाः नेपाःगाः त्वःता वन तर तं क्यनाः 'एग्रेशिभ' जुयाः जुजुया प्रतिरोध मयाः, शायद उगु इलय् उकथं तं क्यने मफयेक नेवाःतय्त गोर्खाली जुजुपिंसं त्यलातःगु नं जुइफु। उकिं विद्रोह याये मसल कि मफुत कि थम्हं हे तुं दुःख सी यः धइगु दसु जुइफु उगु घटना। इतिहासया थुपिं खँपाखें शिक्षा कयाः झीके दुगु तंयात नेवाः प्रदेश दयेकेत छ्यलेमाः। जुजुया अन्यायया विरुद्ध नेवाःतसें विद्रोह याःगु इतिहास नं दु। नेपाःया इतिहासय् छम्ह मल्ल जुजु सदाशिव मल्लया अत्याचार सह याये मफयाः उगु इलय् मनोहरा खुसिइ वयाच्वंगु मौका लाकाः उम्ह जुजुयात नेवाःतसें न्वलं जक दायाः येँनं पितिना छ्वःगु इतिहास नं दु ।

तंया झोंकय् नेवाःतसें भचा बांलाक हे दागादुगु व घाराघुरु यानाः क्यने फत धाःसा संघीय नेपाः दुने थःगु पहिचान क्यनेत सफल नं जुइ। मखु, न्ह्यागु याःसां सहः यानाः ख्वबिं प्याःगु म्येँ जक हालाच्वनेगु खःसा चाहिं नेवाःत हानं छकः हाकुगुँ पुला वनेत बाध्य जुइ। झीगु पहः थ्वहे जुयाच्वन धाःसा थज्याःगु अवस्था ब्वलंनि मखु धकाः धाये फइगु स्थिति नं मदु ।

More Stories Like this