उपराष्ट्रपतिया शपथ प्रकरण गुलि भाषिक ?

नरेशवीर शाक्य

उपराष्ट्रपति परमानन्द झाया शपथ प्रकरण चर्चाया विषय जुयाच्वंगु दु। नेपाः छगू बहुभाषिक देय् जूगु कारणं देय्या फुक्कं भाय्यात समान अधिकार व सम्मान दयेमाः धयागु आन्दोलन न्ह्याकाच्वंपिनिगु निंतिं उपराष्ट्रपतिया भाषा प्रतिया अडिग निर्णय गर्व यायेबहः जू। मुलुकय् शदिऔं न्ह्यवंनिसें छगू भाषाया वर्चश्व जुयाच्वंगुयात अन्त यायेगु निंतिं उपराष्ट्रपतिया अडान शतप्रतिशत जायज धयागु खँ दु। भाषा विवादया हे दथुइ उपराष्ट्रपतिं सर्वोच्च अदालतया निर्णययात तक नं वेवास्ता यानाः थःगु उपराष्ट्रपति पदयात हे तिलांजलि बीगु मनस्थिति थ्यनाः सरकारं अदालतया निर्णयकथं हाकनं शपथ ग्रहणया पुरा तयारी जुइधुंकूसां नं वय्कः उगु ज्याझ्वलय् उपस्थित जुया मदिल। थुकथं शपथ भाषाया कारणं ब्वलनाच्वंगु विवादयात अझ 'क्लाईमेक्स'य् थ्यंकल ।

उपराष्ट्रपतिया शपथ आः भाषाया विवाद खः कि मेता छु खः धयागु खँय् नं थीथी पक्षं बिचाः यायेमाःगु अपरिहार्य जुयावःगु दु। उपराष्ट्रपतियात सर्वोच्च अदालतं खय् भासं हे शपथ कायेमाःगु निर्णय बिउगु खःसां सरकारं खय् भाय् वा मातृभाषां शपथ ग्रहण याःसां थःपिं सकारात्मक जुइ फइगु खँ संचारय् पिदंगु खः। तर उपराष्ट्रपतिं थम्हं हिन्दी भाषां कयागु शपथयात हे आधिकारिक मान्यता दयेमाः धासें मेकथं शपथ कायेम्वाः धयागु लिसः पत्रकार सम्मेलन हे यानाः बियादिल। थुकथं आः थ्व प्रकरणं मेता खँ मधासे हिन्दी नेपालय् नं न्ववाइगु भाय् जूगुलिं हिन्दीया शपथयात आधिकारिक मान्यता बीमाः धयागु माग यानाच्वंगु दु । उपराष्ट्रपतिया शपथ ग्रहण प्रकरणयात कयाः थीथी कथं चर्चा परिचर्चा जुयाच्वंगु दु ।

राजनैतिकरुपं बिचाः यानाच्वंपिंसं थुकियात भारतं न्हापा सिक्किम थःगु नियन्त्रणय् तयेत याःगु ज्याया हे पुनरावृत्ति धयाच्वंपिं नं दु। भारत दक्षिण पूर्वी लागाया छगू शक्तिशाली राष्ट्रकथं स्थापना जुइगु निंतिं याना वयाच्वंगु कसरत व नेपाः दुने भारतीयतय्गु प्रभुत्व अप्वयेकाः नेपाःया सरकारयात कतांमरि दयेकेगु कुतःया हे लिच्वःकथं थ्व उपराष्ट्रपतिया प्रकरण नं न्ह्यानाच्वंगु खः धयागु विश्लेषण दु ।

नेपाः व भारतया खुल्ला सिमानाया कारणं आपालं भारतीयत नेपाः दुहां वयेगु याना च्वंगु दु। हालय् तिनि भारतीय मूलया ३० लाख मनूत नेपाःया नागरिकता कायेत सफल जुइधुंकूगु दु। विशेष लागाय् थुमिगु हे प्रभुत्वया कारणं नेपाःया सत्ता शासनय् प्रभावित याये फइगु राजनैतिक पार्टीतय्गु अस्तित्व नं दयेधुंकूगु दु। आः वयाः 'छगू मधेस छगू प्रदेश'या नारां नेपाःमितय्त छकः गम्भीर जुयाः बिचाः यायेत बाध्य यानाच्वंगु दु। भारतं पिने भारतमूलया मनूतय्गु थुज्वःगु प्रभावया बृद्धि भारतयात दक्षिण एशियाली क्षेत्रया शक्तिशाली राष्ट्र दयेकेत तिबः बी ।

छुं नं लागाय् थःगु प्रभुत्व क्यनेगु माध्यम भाषा नं खः। हिन्दी भाषा भारतया राष्ट्रभाषा खः। खय्त ला थ्व भारतया
राष्ट्रभाषायात भारत दुने हे ब्यापक कथं न्यंके फयाच्वंगु मदुनि, अले भारतया राष्ट्रभाषा हिन्दी खः धयागु खँ भारतया संविधानय् न्ह्यथनेगु बाहेक ब्यवहारय् थुकियात लागू याये फयाच्वंगु मदुनि। अथे खःसां भारतं थःपिनि भाषाया प्रभुत्व जमे यायेगु निंतिं थःगु जःलाखःला देशय् सिनेमा, संगीत, टेलिभिजन, पत्रपत्रिका मार्फत थःपिनि वर्चश्व क्वातुका यंकेगु ज्या न्ह्याका हे च्वंगु दनि। थ्व प्रभावं भारतया जःलाखःला देय् पाकिस्तान, नेपाल, बंगलादेश, माल्दिभ्स व छुं छुं पूर्वी एशियाली राष्ट्रत तसकं प्रभावित जुयाच्वंगु दु। थुगु फक्कं देशय् हिन्दीभाय्या प्रचलन अतिक्रमणया कारणं अप्वया वयाच्वंगु दु तर छुं नं सरकारी निकायपाखें थ्व भाय्यात आधिकारिक मान्यता बियातःगु मदु ।

उपराष्ट्रपतिया शपथ प्रकरणय् उपराष्ट्रपतिं थीथी इलय् भाषाया बारे बियाच्वंगु अभिब्यक्तिं नं वय्कःया मनस्थिति स्पष्ट याः। उपराष्ट्रपतिं हिन्दी भाषां हे छाय् शपथ कयागु धइगु बारे लुधंगु लिसः मबिउ। हिन्दी छगू लागाय् न्ववाइगु भाय् खः, उपराष्ट्रपतिं सम्पूर्ण नेपाःमि जनतां थुइगु भाषां छाय् शपथग्रहण मकायेगु धयागु न्ह्यसःया लुधंगु लिसः मदु। देय्या राष्ट्रपति लगायत मन्त्रिपरिषद, राजनैतिक पार्टीतय्गु इनापयात तकं वेवास्ता यायेगु ज्या केवल भाषा अधिकार प्रतिया अडान खः धकाः राजनैतिक ख्यलय् च्वंपिं मनूतय्सं पत्याः याये फयाच्वंगु मदु। निर्धारित इलय् शपथ ग्रहण ज्याझ्वलय् ब्वति मकायेवं संचार ख्यलय् भारतीय राजदूतं खय् भाषां शपथ कायेत रोके यात धइगु समाचार नं वःगुलिं थुकी भारतीय स्वार्थ सुलाच्वंगु दु धयागु खँयात झन हे बः बिउगु दु ।

नेपालय् हिन्दीभाषां काःगु शपथ ग्रहणयात सरकारी मान्यता बीके फत धाःसा थ्व भारतया निंतिं छगू तःधंगु विजय जुइगु खँय् शंका मदु। थन हिन्दी भाषाया आधिकारिक मान्यता लिपा थ्व अभियान मेमेगु देशय् नं न्ह्याइगु निश्चित दु । भारतय् हिन्दी भाषायात राष्ट्र भाषा कथं मान्यता बियातःगु नं आपालं मदुनि। भारत छगू विविध भाषाभाषीतय्गु देय् खःसा सलंसःदँ तक बेलायतया उपनिवेश जुयाच्वंगु कारणं अन अंग्रेजी भाय्या हे प्रभुत्व ल्यनाच्वंगु दनि। आः नं भारतया अदालतय् हिन्दी भाषाया आधिकारिक छ्यलाबुला जुइ फयाच्वंगु मदुनि। सन् १९६५ लिपा जक भारतं हिन्दी भाषायात राष्ट्रभाषाया नां बियाः भारतन्यंकं थ्व भाय् छ्यलेगु कुतः याःगु खः। तर आः तक नं भारतन्यंकं थ्व भासं थाय् काये फयाच्वंगु मदुनि ।

हिन्दी भाषाया माध्यमं भारतं थःगु पहिचान दयेकेगु कुतः यानाच्वंगु छखे दुसा थःपिनि प्रभुत्व क्यनेगु निंतिं नं थ्व भाय्यात ब्यापकता बीगु ज्या यानाच्वंगु दु। यदि दक्षिण पूर्वया छुं नं देशय् हिन्दी भाषायात आधिकारिक मान्यता प्राप्त जुल धाःसा भारत दक्षिण एशियाली मुलुकय् थःत छगू सुपर पावरकथं स्थापना यायेत तःधंगु ग्वाहालि जूवनी। नेपाः दुने हिन्दी भाषायात स्थापना यायेगु कुतः नं थ्वहे कारणं मखु धका धाये फइगु स्थिति मदु। थ्व कारणं नेपालय् विविध भाषाभाषीया अधिकारया निंतिं आन्दोलनरत अधिकारकर्मीतय्सं प्रत्येक सम्भावनायात कयाः पलाः ल्ह्वनेमाःगु आवश्यकता दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this