थुकथं तयार जुल प्रतिवेदन
पवित्र बज्राचार्य
विश्व मानचित्रय् नेपाःया विशिष्ट म्हसीका पलिस्था यायेत नेवाः संस्कृतिया तसकं तःधंगु योगदान दु। विश्वय् नेपाः म्हसीकेत नेवाः संस्कृतिं युगौंनिसें म्हिता वयाच्वंगु भूमिकायात सुनानं ल्वमंके फइ मखु। तर राष्ट्रया म्हसीका दयेकेत थुलि महत्वपूर्ण योगदान दुगु संस्कृति खयां नं राज्यया विभेदकारी नीतिं यानाः नेवाः संस्कृति देय्या मेमेगु आदिवासी जनजातिया संस्कृति थें उत्पीडनय् लाना वयाच्वंगु दु। थ्वहे झ्वलय् थगुने ऐतिहासिक यायाः पुन्हि पर्व न्ह्याकेगु झ्वलय् थीथी प्याखं पुचःतय्त परम्परागत रुपं बीमाःगु आवश्यक पूजा खर्च उपलब्ध मयाःगु विरुद्ध नेवाः जातिया तःधंगु आन्दोलन जुल। वास्तवय् उगु आन्दोलन युगौनिसें जुयाच्वंगु उगु हे विभेदकारी राज्यनीतिया विरुद्ध विस्फोट जूगु विद्रोह खः। याेयाः पुन्हि पर्व हे अवरुद्ध जुइक न्ह्याःगु उगु आन्दोलनयात संवोधन यानाः अबलय्या संस्कृति तथा राज्य पुनःसंरचना मन्त्रालयपाखें थ्व उच्चस्तरीय अध्ययन समिति नीस्वंगु खः ।
आन्दोलनय् सहभागी जूपिं थीथी पुचःया प्रतिनिधि, संस्कृतिविद् एवं सभासदपिं दुथ्याःगु थ्व समितियात गुथि संस्थानया औचित्य व नेवाः संस्कृति सञ्चालनय् वयाच्वंगु समस्यात अध्ययन यानाः स्वलाया दुने प्रतिवेदन लःल्हायेगु जिम्मेवारी बिउगु खः। तर थीथी कारणं इलय् ज्या सिधयेके मफुगुलिं निक्वः तक समितिया म्याद थप यात। थ्व ज्या क्वचायेकेत समितिं सदस्य डा. चुन्दा वज्राचार्यया संयोजकत्वय् छगू अध्ययन कार्यदल नीस्वनाः ज्या न्ह्याकूगु खः। थ्व झ्वलय् कार्यदलं व्यवस्थित व वैज्ञानिक अनुसन्धानविधि छ्यलाः स्वनिगःया थीथी थाय् व स्वनिगलं पिने तकं वनाः न्यनेकने व अनुसन्धान याःगु दु। नापं गुलिं संघसंस्थां समितिया ज्याकुथी हे वयाः थःपिनि सुझावत लःल्हाःगु खःसा गुलिसिनं कार्यदलपाखें इना बिउगु फाराम भरे यानाः सुझाव बिउगु खः। थ्व झ्वलय् समितिया दुजःपिं व थीथी विज्ञ, बुद्धिजीवी, संस्कृतिविद् दथुइ तःगु चरणय् बैठक, सहलह, न्यनेकने जूगु खः। कार्यदलं तयार याःगु प्रतिवेदनयात अन्तिम रुप बी न्ह्यः छगू राष्ट्रियस्तरया सांस्कृतिक सम्मेलन नं याःगु खः। थ्व फुक्कं प्रक्रिया व श्रोतपाखें प्राप्त जूगु सुझाव व सामग्रीतय् गहन विश्लेषण व संयोजनपाखें थ्व प्रतिवेदन तयार यानागु दु ।
प्रतिवेदनया सारय् नेवाः संस्कृतिलिसे सम्बन्धित जात्रा, पर्वत सञ्चालन यायेगु ज्याय् गुथि संस्थानया भूमिका संरक्षणया नामय् शोषणपूर्ण जूगुलिं उगु संस्थानया छुं औचित्य मदुगु व उकिया लागिं अलग्ग हे स्वतन्त्र संयन्त्र आवश्यक जूगु सुझाव पेश यानागु दु। नेवाः संस्कृतिया जात्रा, पर्वत सञ्चालन यायेत 'नेवाः संस्कृति सम्पदा संरक्षण कोष' निर्माण जुइमाःगु सुझावया लिसें उकिया संरचना व आवश्यक ऐनया प्रारम्भिक मस्यौदा नं दुथ्याकागु दु। प्रतिवेदनय् नेवाः संस्कृति सञ्चालनय् गुथि संस्थानया औचित्य मदुगुया कारण, नेवाः संस्कृतिइ जुया वयाच्वंगु उत्पीडन, थगुने यायाः पुन्हिबलय् जूगु ऐतिहासिक नेवाः आन्दोलन आदि विषययात दुथ्याकूगु दु। अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (आई.एल.ओ.) या अभिसन्धि १६९ स आदिवासी जनजातिया जल, जमिन व जंगलया अग्राधिकार दइगु व थःगु मौलिक संस्कृति, सम्पदा, परम्परा, रहनसहनय् राज्यपाखें हस्तक्षेप याये मजिउगु व सम्बन्धित जातियात हे थःगु पहलय् जात्रा, पर्व, संस्कृति सञ्चालन याये दइगु हक प्रत्याभूत जुइमाःगु खा न्ह्यथनातःगु दु। नेपाल सरकारं अनुमोदन यायेधुंकूगु उगु अभिसन्धियात नेपाःया मूल कानून सरह हे मान्यता दइगुलिं नं नेवाः समुदायया जात्रा, पर्व, संस्कृति सञ्चालन यायेगु सन्दर्भय् स्वतन्त्र नेवाः संयन्त्र नीस्वनेमाःगु खनेदु। नापं छु छु जात्रा, पर्व, संस्कृति सञ्चालनया लागिं तयातःगु जग्गा, जमिन, तिसाज्वलं आदि गुलि नं सम्पत्ति गुथि संस्थानं थःगु स्वामित्वय् दुकाःगु खः थ्व फुक्कं पूर्ण सम्पत्ति प्रस्तावित नेवाः संयन्त्रयात अनिवार्य रुपं हस्तान्तरण यायेमाःगु, अन्यायपूर्ण रुपय् कयातःगु जग्गा, जमिनया क्षतिपूर्ति बीमाःगु व उगु जात्रा, पर्व, संस्कृतियात गुथि संस्थानपाखें ब्यागलं तयाः सम्बन्धित नेवाः समुदाययात हे जिम्मा बीगु औचित्यपूर्ण ठहर जू ।
प्रतिवेदनय् न्ह्यथंगु फुक्कं विषयतय्त राज्यं गम्भीर रुपं काइ व थुकी पेश याःगु सझावतय्त याकनं पुवंकी धइगु पूर्ण आशा व विश्वास थुगु समितिं काःगु दु। आन्दोलनया झ्वलय् आन्दोलनकारीतलिसें सरकारं याःगु वार्ताय् जूगु सहमति कथं समितिं प्रतिवेदन लःल्हाये धुनेवं सर्वाधिकार सम्पन्न आयोग नीस्वनाः थुगु प्रक्रियायात न्ह्यःने यंकीगु अपेक्षा याःगु दु। नापं तत्कालिन कार्यवाहक प्रधानमन्त्रीलिसें जूगु सहमति कथं तत्काल पुवंकेमाःगु १० बुँदे मागयात नं अविलम्ब पूर्ण रुपं पुवंकीगु माग यानाच्वना। मखुसा थ्वहे मागयात न्ह्यःने तयाः भविष्यय् हानं हानं नं न्यायया लागि आन्दोलनया वातावरण सिर्जना जुइगुपाखे उन्मुख जुइ म्वाःलेमा धइगु सुझाव सहित राज्यया ध्यान आकर्षण यानाच्वना ।
समितिया ज्या न्ह्याकेत व थ्व प्रतिवेदन तयार यायेत समिति व कार्यदलयात आपालं व्यक्ति, क्षेत्र व निकायपाखें ग्वाहालि जूगु दु। थ्व प्रति उच्चस्तरीय अध्ययन समिति कृतज्ञ दु। विशेष यानाः प्रतिवेदन तयार याःपिं कार्यदलया संयोजक व दुजःपिं, प्रस्तावित नेवाः संस्कृतिसम्पदा संरक्षण कोषया लागिं माःगु ऐनया प्रारम्भिक मस्यौदा तयार यानादीम्ह अधिवक्ता संजयराज शर्मा व उगु मस्यौदाया लागिं अमूल्य सुझाव बियादीपिं संविधानविद् डा. पूर्णमान शाक्य, डा. मदन मानन्धर, कार्यदलयात ग्वाहालि व सुझाव बियादीपिं फुक्कं गुथि, संघ, संस्था, सभासद्, बुद्धिजीवी, समाजसेवी महानुभावपिं प्रति हार्दिक आभार प्रकट याना। उगु ऐतिहासिक आन्दोलनयात उत्सर्गय् थ्यंकेत विशेष भूमिका निर्वाह याःपिं स्थानीय संघसंस्था व स्थानीय वासिन्दा प्रति थुगु उच्चस्तरीय अध्ययन समितिं विशेष आभार प्रकट याइ ।
पवित्र बज्राचार्य
संयोजक,
उच्चस्तरीय अध्ययन समिति
More Stories Like this
जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपाप्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु
राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद
नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः'
खँ स्वनिगःया