थथे च्वं गुठी संस्थानया विकल्पय् नेवाः कोष

थगुनेया यँयाः। कुमारी सालेगु अन्तिम न्हि नानिचायाः कुन्हु लाखेयात न्हापांनिसें बीगु याना वयाच्वंगु म्येय् बली मबीगु धइगु जानकारी वयेवं लाखे, सवःभकु व पुलुकिसिं मंकाः रुपं विरोध यात। उकियात जात्रा स्वः वयाच्वंपिं सर्वसाधारण जनतां नं साथ बिल। अले छथुं हे आन्दोलनया रुप कयाः नानिचायाः भद्रगोल जूवंगु जक मखु, गणतन्त्र नेपाःया न्हापांम्ह राष्ट्रपतिं कुमारी माजुया ल्हातिं सिन्हः तीगु ज्या तकं स्थगित जुल। तःन्हु तक अशान्त जुइवं तत्कालिन अर्थमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईनं बहनी हे सिंहदरवार दुनेया अर्थ मन्त्रालयय् आकस्मिक बैठक सःताः आन्दोलनकारी नेवाः संस्कृतिह्यमितलिसे वार्ता यात। वार्तापाखें नेवाःतय् जात्रा पर्वय् वयाच्वंगु समस्या बारे अध्ययन यायेत छगू उच्चस्तरीय समिति गठन यायेगु व जात्रा पर्व सञ्चालनया लागिं खर्च उपलब्ध याइगु गुथि संस्थानया विकल्प बारे सरकारयात सुझाव बीत छगू आयोग गठन यायेगु सहमति जुल। सहमति कथं गठन जूगु उच्चस्तरीय अध्ययन समितिं थःपिनि ज्या क्वचायेकाः उकुन्हु छगू राष्ट्रिय गोष्ठी नं यात। उगु हे गोष्ठीइ नेवाःतय् जात्रा पर्व सञ्चालन यायेगु लागिं गुथि संस्थानया विकल्पय् तयार याःगु छगू बिस्कं निकायया स्वरुप नं प्रस्तुत याःगु खः ।

गुथि संस्थानया विकल्पय् तयार याःगु उगु बिस्कं निकायया नां 'नेवाः संस्कृति सम्पदा संरक्षण कोष' धकाः तःगु दु। आःयात थुकिया छगू स्वरुप जक निं तयार याःगु खः। यदि थुकियात लागू यायेगु खःसा थ्व सम्बन्धी बिस्कं ऐन आवश्यक जुइ ।

थ्व कोष नेवाःतय् जात्रा पर्व न्ह्याकेमाःपिं फुक्क खलः पुचःया मंकाः निकाय जुइ। थुकी नेपालय् दक्व हे नेवाः जात्रा पर्व न्ह्याकेमाःगु खलः पुचः, गुथि नापं वलिसे सम्बन्धित बाजं थायेगु, पुजाआजा यायेगु, प्याखं पिकायेगु आदि ज्या यायेमाःगु गुथित नं थुकिया दुजः जुइ। हरेक गुथियापिंसं थः प्रतिनिधित ल्ययाः थुकी छ्वया हइ ।

अले थ्व कोष दुने थीथी विषयया थीथी पुचःत दइ। गथे कि बाजं पुचः, प्याखं पुचः, गुथि पुचः, जात्रा पुचः, विज्ञतय् पुचः आदि आदि। नेवाः संस्कृतिया सम्बन्धय् थःलिसे स्वापू दुगु छुं नं विषयय् छुं निर्णय यायेमाल धाःसा, सल्लाह यायेमाल धाःसा थ्वहे पुचःतय् दुने सहलह जुइ। पुचलं प्रस्ताव दयेकाः हइ। कोषया मू बोर्डय् पेश याइ। अनं पारित यात कि कार्यान्वयनया लागिं कार्यसमितिइ छ्वया बी ।

अय्क्क स्वयेबलय् थ्व छगू सदनया स्वरुपय् वइ। गथे कि कोष धायेबलय् थ्व छगू सदन हे जुल। उकिया थीथी पुचःत सदन दुनेया थीथी विषयगत समितित जुल। कार्यसमिति धइगु सरकार जुल। अले कार्यसमिति अन्तर्गत दयेकातःगु थीथी समिति धइगु थीथी मन्त्रालय धाये थें जुल।
थुकी मुख्य कोषय् नेवाःतय् जात्रा पर्वलिसे सम्बन्धित फुक्क हे गुथिया प्रतिनिधि दुथ्याइगु जूगुलिं थःपिनि जात्रा पर्व बारे धायेमाःगु फुक्क हे ज्या अन धाये फइ। म्हिगः गुठी संस्थानय् वनाः ल्हाः फः वनेमाःपिं गुथिया नायःत आः थ्व कोषया दुजः जुयाः थः हे जात्राया बारे निर्णय याइपिं हकदार जुइ ।

अले गुठी संस्थानं नेवाःतय्गु गुलि नं जग्गात दुकयातःगु खः, व फुक्क जग्गा व छेँ थ्वहे कोष अन्तर्गत वइ। थ्वहे जग्गा व छेँ कोषया आर्थिक श्रोत जुइ। वास्तवय् नेवाःतय्सं 'जिमिगु जग्गा जिमित लित बिउ, जिमिसं हे जिमि संस्कृति न्ह्याके' धकाः यानाच्वंगु माग थुबलय् तिनि पूवनी ।

थ्व कोष निर्माण जुल कि गुठी संस्थानपाखें नेवाः जात्रा पर्व मुक्त जुइ। वयां लिपा गुठी संस्थान खारेज वा याये मते व सरकारया ज्या खः। छाय्धाःसां गुठी संस्थानं नेवाःतय्गु जक जग्गा कयातःगु मखु, थ्वं तराईयागु नं आपालं जग्गा कयाः थःगु अधिनय् लाकातःगु दु। अथे खःसां देश जब संघीय प्रणालीइ वनी, वयां लिपा धाःसा गुठी संस्थान थेंज्याःगु केन्द्रीय संरचना दुगु निकायया आवश्यकता स्वतः हे मदया वनेफु ।

सरकारं गठन याःगु उच्चस्तरीय अध्ययन समितिं थ्व कोषया संरचना तयार यायेधुंकूगु दुसा कन्हय् छगू ज्याझ्वःया दथुइ थःपिनि प्रतिवेदन सरकारयात लःल्हायेत्यंगु दु। अध्ययन समितिं थुकिया सुझाव जक बिउगु खः। आः उकिया धाथेंया स्वरुप गय् जुइ, उकी छु छु पुचः दयेके माली, उमिगु अधिकार व कर्तव्य छु छु जुइ, उमित पारिश्रमिक वा भत्ताया व्यवस्था गय् यानाः यायेगु, उकिं गय् यानाः ज्या याइ, ज्या यायेत गुलि कर्मचारी माः, गुठी संस्थानयाके लानाच्वंगु जग्गात गय् यानाः थुकी हस्तान्तरण यायेगु, तनेधुंकूगु जग्गाया बारे छु यायेगु आदि यावत ज्याखँ मिले यायेत छगू आयोग गठन याये मानि। आयोगं थुकियात पूर्ण रुप बी। व, सरकारं उकियात मान्यता बी सातकि थ्व कार्यान्वयनय् वइ ।

स्वयेबलय् थ्व प्रक्रिया उलि थाकुगु मखु। तर नेपालय् न्ह्यागु नं कार्यान्वयन पक्ष तसकं फ्यासु। थुकी नं अध्ययन समितिं सुझाव बिउ थें तुरुन्त कार्यान्वयन याइ धकाः ग्यारेन्टी काये फइगु अवस्था मदु। थुकिया निंतिं नेवाःतय्सं हानं हानं आन्दोलन यानाः राज्ययात दवाव बियां तुं च्वने माली तिनि ।

More Stories Like this