नेपाःया प्रधानमन्त्रीतय् असफलताया कारण

सानुराजा शाक्य

नेपाःया प्रधानमन्त्री माधव नेपाल भारतया औपचारिक भ्रमण वंगु शनिवाः क्वचायेकाः स्वदेश लिहां वल। नेपालय् प्रधानमन्त्री जुइवं दकलय् न्हापां भारतया भ्रमण यायेमाःगु औपचारिक परम्पराया स्थापना ०४६ सालया राजनीतिक हिउपाः लिसें नेपाःया राजनीतिक संस्कार दुने दुतिंगु खः। पंचायतकालय् नेपाःया कार्यकारी जुजु जुइगु जूगुलिं प्रधानमन्त्रीया भारत भ्रमण उबलय् उलि महत्वपूर्ण मजू। तर ०४६ सालया हिउपाः लिपा कार्यकारीया रुपय् प्रधानमन्त्रीया व्यवस्था लिपा प्रधानमन्त्री जुइवं दकलय् न्हापां भारत भ्रमणया व्यवस्था यायेगु ज्याय् निं मन्त्रिपरिषद्या ध्यान वनीगु। थ्व छगू कथं नेपाली राजनीतिज्ञतय्के ब्वलनाच्वंगु दास मनोवृत्तिया उपज खः। नेपाःया प्रत्येक राजनीतिक हिउपाःया लिउने प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष भारत सरकारया ल्हाः दयाच्वनीगु जूगुलिं भारतप्रति प्रधानमन्त्रीत नतमस्तक जूगु धाःसां मपाः।
नेपाःया राजनीतिक दलत मध्यय् नेपाःया स्थितियात कयाः कांग्रेस दुने गुज्वःगु विश्लेषण दु स्पष्ट मजू तर नेपाःया फुक्क कम्युनिष्ट पार्टीतसें नेपाः अर्ध सामन्तवादी व अर्ध औपनिवेशिक देय् कथं कुलेगु याः। थ्वहे आधारय् नेपाःया कम्युनिष्ट पार्टीया सिद्धान्तया ब्याख्या यायेगु याइगु खः। थ्व विश्लेषण आःया मखु करीब करीब नेपालय् कम्युनिष्ट पार्टी स्थापनाकालं निसें हे विकास जुया वयाच्वंगु धारणा खः। सामन्तवादया नाइके जुजु जुइगु जूगुलिं कम्युनिष्ट जन्मजातं हे गणतन्त्रवादी जुइ नापं नेपाःयात अर्ध औपनिवेशिक देय् धकाः नेपाः छगू स्वतन्त्र देय् खःसा भारतया विस्तारवादया चरम हस्तक्षेप फये मालाच्वंगु यथार्थयात कुलाः नेपाःयात भारतं औपनिवेशिक देय् कथं व्यवहार याइगु जूगुलिं कम्युनिष्ट परिभाषाय् नेपाःयात अर्ध औपनिवेशिक देय् धकाः परिभाषा बीगु खः। नेपालय् यक्व राजनीतिक हिउपाः वल, राजतन्त्रात्मक व्यवस्थाया अन्त जुयाः गणतन्त्र स्थापना नं जुइधुंकल अय्नं नेपाः अर्ध सामन्तया स्थितिं मुक्त मजूनिगु कथं कम्युनिष्ट पार्टीं कायेगु याः। उकथं हे राजनीतिक हिउपाः वःसां भारतया राजनीतिक, आर्थिक व सामाजिक प्रभुत्वं झीगु देय् मुक्त जुइ मफुनि ।

नेपाःया प्रत्येक राजनीतिक हिउपालय् भारतया प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष ल्हाः दयाच्वनी। वंगु जनआन्दोलनय् नं भारतीय मध्यस्थकर्ता कथं करण सिंह वयाः जुजु नं ल्यनीगु कथं दलतनाप समझदारी दयेकेत ०६३ बैशाख ८ गते कुतः याःगु खः। तर राजतन्त्र हे न्हंकेगु माग यानाच्वंपिं जनतां उकियात नं अस्वीकार यासें आन्दोलन न्ह्याका हे च्वन। थ्व छगू पलाः हे जक भारतया रणनीति स्वयां पाःगु खः। तर जनआन्दोलन लिपा नं दलया नेतात भारतीय समर्थनया हे लिउ लिउ ब्वाँय् जुल। वहे जुयाः नेपालय् न्हूगु सरकार गठन जुइसातकि उगु सरकारयात न्हूदिल्लीया वैधता प्राप्त दु धकाः क्यनेत न्हूम्ह प्रधानमन्त्रीया न्हापांगु विदेशयात्रा याये हे म्वाःसां नं भारतय् वनेगु परम्परा हे च्वन। थुकिया अपवाद कथं माओवादीया अध्यक्ष प्रचण्ड प्रधानमन्त्री जुइवं न्हापांगु विदेश भ्रमण चीनं जुल। प्रधानमन्त्री प्रचण्डया चीन भ्रमणं भारत तम्वल धकाः बय्बय् जुइवं प्रचण्ड चीनं लिथ्यनाः एयरपोर्टय् थःगु न्हापांगु औपचारिक भ्रमण भारतय् हे जुइ धकाः घोषणा यायेमाल ।

थुकथं प्रत्येक प्रधानमन्त्रीं भारतया न्हापांगु भ्रमण यानाः नेपाः लिथ्यनेवं भ्रमण यक्व हे उपलब्धिमूलक व सफल जुल धकाः दावी याइ। तर उकथंया प्रतिफल वःगु धाःसा झीसं मखं। नेपाः झन झन हे भारत निर्भर जुजुं वंगु स्वयेबलय् नेपाः आःतक छुं नं देय्या उपनिवेश जुयाः म्वाये माःगु मदुनि धकाः याइगु गर्व नं निरर्थक साबित जुइ। गनं झीगु देय् छुं नं देय्या उपनिवेश जुइम्वाःगुलिं जुइ नेपाःया राजनीतिज्ञतय्के राष्ट्रियता प्रति म्हुतुं न्ह्याक्व हे प्रतिवद्धता क्यंसां ज्यां राष्ट्रवादी जूगु खने मदु ।

सरकार टिके यायेत भारतया निरन्तर समर्थन माः धकाः प्रत्येक प्रधानमन्त्रीतय्सं भारतया समर्थन कयावःसां नेपाःया इतिहासय् सुं नं प्रधानमन्त्रीं थःगु कार्यकालया ई पूवंके फुगु खने मदु। बहुदल वयेधुंकाः नेपालय् प्रधानमन्त्रीतसें थःगु कार्यकालया पूरा ई पूवंके मफुगुया कारण गिरिजाप्रसादयात नं कायेगु याः। तर स्वय्म गिरिजां नं थःगु कार्यकाल पूरा पूवंके फुगु खने मदु। अपवादया रुपय् निक्वःगु जनआन्दोलन धुंकाः गिरिजाप्रसाद प्रधानमन्त्री जुयाः संविधानसभाया चुनाव क्वचायाः निर्वाचित सरकार गठन मजूतले बाहेक। मखु धइगु खःसा ०४८ सालया आम निर्वाचनं बहुमत वःगुलिं गिरिजा प्रसाद हे प्रधानमन्त्री जुल, तर न्यादँया कार्यकाल वय्कलं मुस्किलं स्वदँ जक पूवंके फत। कांग्रेसया आन्तरिक कारणं उगु सरकारं संसद भंग यानाः मध्यावधि चुनाव यात। मध्यावधी लिपा एमालेया अल्पमतया सरकार वल तर व गुला जक न्ह्यात। व धुंकाः कांग्रेसया हे शेरबहादुर देउवाया सरकार गठन जुल, व नं दच्छिं छुं भचा अप्वः जक न्ह्यायेफत। अनं पंचायती पृष्ठभूमिया लोकेन्द्र बहादुर चन्द व सूर्य बहादुर थापाया करीब खुला खुलाया सरकार न्ह्यात। थुबलय् तक थ्यंबलय् एमाले निकू दलाः एमाले-माले जुइधुंकल। अन्तय् हानं गिरिजायात हे प्रधानमन्त्री दयेकाः कांग्रेस-मालेया सरकार वलसा वयां खुला लिपा मालेयात वांछ्वयाः गिरिजाया हे नेतृत्वय् एमाले सहितया सरकार दयेकाः निर्वाचन यात।
थुबलय् तक गिरिजाप्रसाद अतिकं अलोकप्रिय जूगुलिं कांग्रेसं कृष्णप्रसाद भट्टराई प्रधानमन्त्री जुइगु कार्ड क्यनाः चुनाव ल्वात। एमाले निकू दलाः ल्वाःगु उगु चुनावय् कांग्रेस छप्पँ खनेदुगुलिं कांग्रेसं हे बहुमत हल। कृष्ण प्रसादयात प्रधानमन्त्री नं दयेकल तर च्याला हे सरकार न्ह्याके मलाकं भट्टराई बाज्यां 'जि छक्वः फ्रान्स चाःहिला वये अले छन्त हे त्वःता बी' धायेक धायेकं गिरिजां भट्टराई बाज्यायात प्रधानमन्त्रीं च्यूत यानाः थः हे प्रधानमन्त्री जुल। झण्डै निदँ ति शासन याये धुंकाः सेना परिचालन यायेगु खँय् जुजु ज्ञानेन्द्रनाप मतभेद जुयाः गिरिजाप्रसादं नं प्रधानमन्त्री त्वःतेमाल। प्रधानमन्त्रीतय्गु थ्व निरन्तर असफलतायात नेपाःया नियती व फोहरी राजनीतिया लिच्वः कथं कायेमाः ।

More Stories Like this