पांगाया प्याखं गुरु
सुनिता मानन्धर
थुगुसी गुंपुन्हि कुन्हु पांगाय् छगू न्हूगु हे रौनक खनेदत पांगाय् नं दँय्दसं सीपिनिगु नामं सा जुयाः वनेगु चलन दु। तर थुगु चलन मेगु थाय्या स्वयां भचा पाः। सा जुयाः वनीम्हेसिनं गुजु वसः पुनी। गुत्वाः पर्सि छत्वाः सिनाः च्यात्वाः लँय् लुया वनी। न्ह्यःने च्वंम्हेसिया न्या ख्वाःपाः पुयाः तुफि निफि लुया वनी। अनं लिउनेम्हेसिया सिँया ख्वाःपाः पुयाः सिँया बाकःचा लुया वनी। अनं लीया ख्वाःपाः पुयाः तसला निगः व बाता छगः लुयावनी। अनं लिउने ग्यानापुगु ख्वाःपाः पुया डोको। गुगु भचा बिस्कं पह वः। निगः लुया वनी। अनं लिउने म्हुकंया ख्वाःपाः पुया कुलु निगः लुयावनी। थुकथंया लु वयेक सायाः न्ह्याकीगु पांगाया परम्परा, संस्कृति हे खः। तर थुकी थुगुसी छुं भचा हिउपाः वःगु दु। थुकथं सायाः वःपिंत द्यःपतिकं द्यः ल्हायेगु इलय् स्वंगू प्यंगू मिनेट खिंया तालय् प्याखं नं हुकल। थुगु प्याखं चय्निदँया गुरु नरसिंह महर्जनं स्यनादीगु खः। वय्कलं धयादी, थुगु प्याखं स्यने भचा थाकु। थीथी ख्वाःपाः पुना तइगुलिं म्ह व ख्वाःपाःनाप ल्वयेक बोल तयेमाः। उकिं दकलय् न्हापा बोल तयाः निन्हु स्वन्हु जि स्वयं प्याखं ल्हुया स्वया। मिले जू थें च्वंबलय् स्यना बिया। थुगुसी द्यः ल्हाःथाय् प्याखं स्वःवःपिं नं यक्व हे दु ।
अथे ला वय्कलं थुगुसी जक खिंया तालय् प्याखं स्यनादीगु मखु। वय्कलं तःपुमछि हे म्येँयात खिंया तालय् प्याखं ल्हुइकेधुंकल। ने.सं. १०८० स वय्कलं वाणासुर दैत्य प्याखं स्यनादिल। अथे हे ने.सं. १०८९ य् किपुली महाभारत प्याखं स्यनाः क्यनादिल। ने.सं. १०९४ य् पांगाय् भगिरथ जुजुया प्याखं स्यन। ने.सं. १०९५ य् केशावती मैंयाया प्याखं स्यन। ने.सं. १०९९ य् मच्छेगामय् विश्वन्तर राजकुमारया प्याखं स्यन। ने.सं. ११०१ य् महासत्व राजकुमारया प्याखं स्यन।
उगु इलय् छगू प्याखंया लागिं गुरु काव्य च्वइम्ह छम्ह दइ। मेम्हस्यां म्येँ च्वइ। छम्हेस्यां लय् तइ। हाकनं मेम्हेस्यां म्येँया तालय् प्याखं स्यनी। तर वय्कः थम्हं हे गुरु काव्य च्वयेगु निसें प्याखं हुकेगु तकं यानादी। धयादी 'प्याखं स्यनेत तसकं दुःख सिया। बाचा बाचा इलय् दनाः खिंया तालय् थः प्याखं हुलाच्वनेगु ।'
अबलय् वय्कः पांगानिसें येँय् सिँकःमि ज्या याः वइगु। पांगानिसें न्यासि ववं वय्कःया मनय् प्याखंया बोल लुइकु लुइकुं वय्कः येँय् थ्यनी। भतिचा गन झासु लनेगु इलय् नं थःयाके दुगु छत्वाःचा सिसा कलम भ्व छकुतिं खिंया बोल च्वइ। वय्कलं थौं तक च्यापु गुरुकाव्य च्वयातःगु दु। तर थौं थुकथं प्याखं ल्हुइपिं मंत। धयादी, 'कोठा प्वालय् याउँक द्यनाः टि.भी. स्वये दयेधुंकाः सुनां थाकुक प्याखं स्यनाः हुलाच्वनी। थुकिं झीगु परम्परा हे न्हनावन ।
वय्कलं खुइदँ न्ह्यःनिसें निरन्तर रुपं हे प्याखं स्यनादिल। अबलय् दबू दुथाय् दबुली, दबू मदुथाय् अथे माथं वःथाय् नं प्याखं क्यनादिल। धयादी, 'छगू हे प्याखंयात झिंछक्वः तक क्यना। तसकं बांलाः धकाः स्वः वइपिं म्वःम्वः तापालंनिसें प्याखं स्वःवइ। थौंकन्हय् सिनेमा हलय् प्याखं स्वःवइपिं स्वया आपाः दु।' खिंया तालय् प्याखं स्यनीगु उलि अःपु मजू। लाखे दानव, लडाइँ ल्वायेगु थेंज्याःगु लु प्याखं हुले तसकं थाकु। अथे हे श्रृंगार रसय् प्याखं ल्हुइकेगु इलय् नं खिंया बोल हिला वनीगुलिं बोल लुमंके तसकं थाकु। उकिं प्याखंम्वः नं उलि हे कुतः यायेमाः। वय्कलं ने.सं. १०८० स्यनादीगु प्याखं न्याघौ तक दबुली हुइकेमाः। थुगु प्याखं वय्कलं नीस्वन्हुया दुने हे पूवंका बिल ।
प्याखंया नापनापं वय्कलं भजन म्येँ नं च्वयाः हायेकादीगु दु। थम्हं जिवं फत्तले छुं यायेमाः धइगु बिचाः दुम्ह वय्कलं झीगु परम्परायात ल्यंका तयेया लागिं संघर्ष याना च्वनादीगु दु ।
More Stories Like this
जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपाप्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु
राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद
नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः'
खँ स्वनिगःया