नेवाःतय्गु गुथि व राष्ट्रिय नीति

सुरेश शाक्य 'लप्ते'

वंगु ने.सं. ११२९ गुंलागा २ (श्रावण २४ गते) शनिवाः कुन्हु मखंया तलेजु पार्टी प्यालेसय् सुथंनिसें उच्चस्तरीय अध्ययन समितिपाखें गुथि संस्थानया औचित्य व नेवाः संस्कृति संचालन सम्बन्धी रिपोर्ट न्ह्यब्वयेगु ज्या जुल। उगु ज्याझ्वलय् थीथी उच्चपदस्थ पदाधिकारी व अनेक खलःपुचःया व्यक्तितय्सं अति उत्सुकतापूर्वक टिका'टिप्पणी यायेगु ' वलय् झीगु नेवाः संस्कृतिइ वयाच्वंगु पंगः बारे अनेक बिचाः न्ह्यब्वयेगु ज्या जुल।
थुगु ज्याझ्वलय् 'नेवाः संस्कृतिइ खने दयाच्वंगु समस्या, समाधान व गुथि संस्थानया औचित्य' धइगु विषयस राष्ट्रिय कार्यशाला गोष्ठीइ सहलहया निंतिं न्ह्यब्वःगु रिपोर्टय् प्रतिनिधितय्सं थःथःगु ग्यसुग्यंगु बिचाः प्वंकादिल। ज्याझ्वः न्यँन्यं अति हे उत्सुकता ब्वलना वनाच्वंगुलिं यानाः न्हिछि ई बिना वंगु हे वाः मचाः। जितः नं उगु ज्याझ्वलय् दकलय् लिपा जूसां न्ववायेगु ह्वःताः चूलाका बिउगुलिं ग्वसाः खलःयात यक्व यक्व सुभाय् देछाना च्वना।
उगु उच्चस्तरीय समिति कार्यदलया संयोजक डा. चुन्दा वज्राचार्यजुं न्ह्यब्वयादीगु रिपोर्टय् जूगु त्रुटि व कमि-कमजोरी बारे कुलादीपिं नं दुगु जुल। झीगु नेवाः समाज दुने अनेक निजी गुथि गहना दु। रिपोर्टय् निजी गुथिया समस्या बारे छुं कथं नं न्ह्यब्वयेगु ज्या मजू। थ्व हे झ्वलय् झीगु निजी गुथि व गुथियारतय्सं भोगे याना वयाच्वंगु समस्या बारे छुं खँ न्ह्यब्वयेगु कुतः यानागु जुल। थुगु रिपोर्टया पेज १०या गुथि संस्थानया उद्देश्य कथं ज्या मजू धइगु बुँदाय् गुथि जग्गां वःगु दां अक्षय कोषय् जम्मा यानाः ३० प्रतिशत प्रशासन खर्च, बाँकी ७० प्रतिशत गुथि पुजा, पर्व, जग्गा आदि संचालन यायेत धइगु न्ह्यब्वया तल। थुगु बुँदाय् गुथि संस्थानं कयातःगु गुथिया जक खःला वा निजी गुथिया नं खः छुं स्पष्ट मजू ।

निजी गुथिया हकय् धायेगु खःसा गुथियार स्वयमं गुथिया जग्गा रैकरय् हिलाः जग्गा मीगु ज्या यानाच्वंगु दु। मालपोत कार्यालयं जग्गाया मूल्यांकन यानाः थुलि जग्गाया थुलि दां फलाना बैंकय् जम्मा याना वा धकाः भ्वं बी। अले उगु दां हे अक्षय कोषय् जम्मा जूगु जुल धइगु आधारय् उगु जग्गा गुथियारं मीगु यानाच्वंगु दु। निजी गुथि जूगु हुनिं यानाः गुथियार स्वयमं जग्गा मीगु हक नं खः। तर वर्तमान गुथियारतय्सं गुथिया जग्गा मिया वंगु कारणं यानाः भविष्यय् गुथि हे न्हना वनीगु खं सुनां नं वाः मचाः, थुकियात पनेगु सुनां खः ?

हाकनं अक्षयकोषय् तःगु ध्यबां गुथि न्ह्याकेगु म्हगस ज्वनाः गुथियारतय्सं अक्षयकोष दयेका वनाच्वन तर अक्षयकोष चायेकूगु इलय् दँय् १५ प्रतिशत ब्याजया भाकल यानातःगु ब्याज बैंकया नियम हिलाः दँय् ३-४ प्रतिशतय् कुहांवल। व ब्याजं गुथि गथे यानाः न्ह्याकेगु धइगु मेगु चिन्ता जूगु दु। मेगु, अक्षयकोष धइगु लिकाये नं मजिउ, गनं अप्वः ब्याज वःगु बैंकय् तये धाये नं मजिउ। अथे जूगु हुनिं यानाः अक्षयकोषया ब्याज नं बैंकया नियम कथं हिलाः क्वकायेगु प्रथायात पनेगु सुनां? अक्षयकोषया दां गबलय् गुलि ब्याजया भाकल यानातःगु खः व हे ब्याज कायम याना तयेमाःगु मखुला ?

मेता खँ, अक्षयकोष तःम्ह गुथियार मन्त वा कालगतिं सित धाःसा उकिया नामसारी यायेत नं उलि हे थाकुयाच्वंगु दु। अक्षयकोष धइगु खाताय् नं सीमा तोके यानाः थुलि मितिंनिसें थुलि मिति तक धइगु समय सीमा दुने नवीकरण यायेमाःगु व्यवस्था यानातःगु दु। अक्षयकोष ध्यबा लिकाये मजिउगुलिं यानाः समय सीमा तोके यायेमाःगु व्यवस्थाया छु अर्थ दत? छुं गथें जुयाः उगु ईया दुने नवीकरण याये मखन धाःसा नवीकरण मजूगु तकया ब्याज नं बीगु व्यवस्था यानातःगु मदु। थुकिं यानाः गुथियारतय्त झन हे समस्या वयाच्वंगु दु। थुखेपाखे नं सरकारया ध्यान सालेमाःगु खनेदु।
हरेक दँय् वा अनेक पार्टीया सरकार गठन जूकथं व्यवस्था व नियम परिवर्तन जुइगुलिं यानाः नं गुथि जग्गाय् अनेक भू-माफियातय्गु चलखेल जुयाच्वंगु दु। लिसें नियम परिवर्तन जुयाच्वंगु हुनि यानाः नं गुथिया जग्गा नापं बिर्ता जग्गाय् तकं म्हय् (जोताहा) तय्सं बालि पुलेगु यानाच्वंगु मदु। गुथि जग्गाया म्हय्तय्सं ला झन हे दुःख बीगु यानाच्वंगु दु। निजी गुथि दँय्दसं न्ह्याकेमाःपिंसं गथे यानाः गुथि न्ह्याकेगु धइगु तकं निर्णय याये मफये धुंकल। गुथि न्ह्याकेत वहे गुथि जग्गाया वःगु वालीं न्ह्याकेमाःगु तर वाली नीदँ तकं पुले हइगु मखु। वाली काःवंसा अनेक धम्की बियाः स्यायेगु पालेगु धइगु तकं ख्याच्वः बिया हयाच्वंगु दु। थुकियात पनेगु सुनां? मुद्दा तयाः ल्वाःसा दँदँ मुद्दा म्हिताः त्याकूसां त्याःगु दँनिसें जक वाली काये खनीगु थ्व गज्याःगु नियम? थज्याःगु ज्याय् भू-माफियातय्गु तःधंगु ल्हाः दयाच्वंगु खनेदु। गुकिं यानाः गुथियारतय्सं बाध्यतां हे जग्गा मी मालाच्वंगु दु ।

झीगु गुथि व गुथिया जग्गा यथावत संचालन व सुचारु रुपं पर्यन्त तकं न्ह्याका वनेत जग्गा मीगुपाखे जक पनाः छुं हिउपाः वइगु खने मदु। जग्गाया म्हय् (जोताहा) तय्सं सही रुपं सदुपयोग यानाच्वंगु दु कि मदु अले उगु जग्गाया उपयोग याःगु वापत तःसिंतय्त वाली पू-मपू धइगु नं अनुगमन यानाः वाली मपूपिंत कारवाही याकेगु व्यवस्था नं राज्यं याकेमाः। अले जक झीगु संस्कृति व झीगु गुथि सुथां लाक्क न्ह्याके फइ धइगु आशा याये छिं। झीगु गुथि न्ह्याके मफयाच्वंगुया छगू सामाजिक कारण थ्व नं खः ।

More Stories Like this