जातीय स्वायत्त राज्यया विरोधय् राष्ट्रपति

नरेशवीर शाक्य

मुलुकय् ब्वलनाच्वंगु राजनैतिक अन्यौलता न्हियान्हिथं गहन जुजुं वनाच्वंगु सन्दर्भं न्हूगु संविधान च्वज्यायात प्रत्यक्ष लिच्वः लाका हयाच्वंगु दु। संविधान च्वयेगु ज्या न्ह्यथनातःगु इलय् क्वमचाइगु सम्भावना आपालं ब्वलना वयाच्वंगु दु। संविधान लेखनया निर्धारित इलय् क्वमचाइगु स्वयां नं आम जनतां अपेक्षित यानातः कथंया संविधान निर्माण जुइगु खः कि मखु धयागु चिन्तन नं उलि हे ब्यापक जुया वयाच्वंगु दु। जनताया चाहना कथंया संविधान निर्माण मजुल धाःसा न्हू संविधान च्वज्याया औचित्य छु जुइ वा जनताया चाहनाकथंया संविधान निर्माणया निंतिं हाकनं मेगु जनआन्दोलनया आवश्यकता जकं जुइगु खः कि धयागु न्ह्यसः नं ब्यापक जुयाच्वंगु दु ।

आःया संविधान दुने संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र दुने जातीय स्वशासनया माग ब्यापककथं देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्सं यानाच्वंगु दु। वंगु स्वंगू शताब्दी दुने दकलय् अप्वः भाषिक, जातीय व राज्यपाखें उत्पीडनय् लाःपिं नं थुपिं हे खः। थःपिनि जातीय म्हसीका लिसेंया अग्राधिकार मालाच्वंपिं थुपिं अझं आः वइगु संविधानं थुमित माःकथंया अधिकार बीगु सम्भावना म्हो जुजुं वनाच्वंगु खनेदु ।

मुलुक संघीयताय् दुहां वनीगु निश्चित प्राय जुइधुंकूसां संघीयताया आधारयात अझं यकिन याये फयाच्वंगु मदुनि। थीथी राजनैतिक पार्टी लगायत जातीय अधिकारकर्मीतय्सं आःया संघीयताया स्वरुप सार्वजनिक यायेधुंकूसां भाषा, जातिया आधारय् संघ निर्माण जुइगु खँ धाःसा यकिन याये फयाच्वंगु मदुनि। थुकी दुने नं नेपाली कांग्रेसया सभापति, गणतान्त्रिक नेपाःया न्हापांम्ह राष्ट्रपति व छगू जातिया मनूतय्सं देसय् दुने जातीयताया लिधंसाय् संघीयता निर्माण जुल धाःसा मुलुकय् दुर्घटना जुइगु खँ सार्वजनिक रुपं धायेगु याना वयाच्वंगु दु। देय्या प्रभावशाली मनूतय्गु धापू थुकथं सार्वजनिक जुयाच्वंगु कारणं मुलुकय् वास्तविकरुपं हे जाति, भाषाया आधारय् संघीयता निर्माण जुइगु खँय् झन् हे शंका जुयाच्वंगु दु ।

आःया वातावरणयात वालास्वयेबलय् ब्यवस्थापिका संसद व राज्य पुनर्संरचनाया भरंजक जातीय स्वशासन प्राप्त जुइ फइगु सम्भावना न्यून जुया वयाच्वंगु खनेदु। छथ्वः यथास्थितिवादी पार्टीत आःया संविधानय् न्हापा थें हे तालतुल जक यानाः न्हापा थें हे छगू जातिया वर्चश्व कायम याना तयेगु पक्षय् दु। नेपाली कांग्रेसया सभापति गिरिजाप्रसादं लिसा लिसा कयाः जातीयताया लिधंसाय् संघीयता निर्माण जुइ मजिउ जक धयाच्वंगु मखुसे जातीयताया आधारय् राजनीति यात धाःसा पार्टीया अस्तित्व हे नाश जुइ धकाः तक नं सार्वजनिक रुपं धायेधुंकूगु दु। वास्तवय् आंशिक रुपं थ्व सत्य नं जुइफु। कोइराला परिवारया वर्चश्व मंत कि नेपाली कांग्रेसया अस्तित्व हे दइ मखु धयागु मान्यता ज्वनातःम्ह कोइरालां अथे धायेगु स्वाभाविक नं खः। नेपाली कांग्रेस लगायत फुक्कं हे ततःधंगु राजनैतिक पार्टी दुने ब्रम्हू जातिया मनूतय्सं हालिमुहालि यानाच्वंगु खँ छुं गोप्य खँ मखु। आः जातीय आधारय् संघीयता निर्माण जुइवं फुक्कं जातिया मनूतय्त नेतृत्व पदय् हयेत बाध्यात्मक परिस्थिति ब्वलनीगु व थःपिनि जातीय वर्चश्व अन्त जुइगु कारणं थःपिनिगु प्रभाव हे छ्यलाः जूसां जातिया आधारय् संघीयता निर्माण याके मबीगु निंतिं थुपिं छप्पँ जुयाः न्ह्याः वयाच्वंगु खः ।

नेपाली कांग्रेसया पृष्ठभूमिइ राजनीति याना वःम्ह डा. रामवरण यादव आः देय्या न्हापांम्ह राष्ट्रपति जुयाच्वंगु दु। खय्त ला मधेस मूलया थुम्ह मनुखं देय्या सकल जनताया प्रतिनिधित्व यानाः सकसिगुं सःया प्रतिनिधित्व यायेमाःगु खः। तर राष्ट्रपति थेंज्याःगु गरीमामय पदय् च्वनाः नं बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्गु चाहना व जातीय स्वशासनया अःखः थःगु बिचाः सार्वजनिक याना वयाच्वंगु दु। थ्व हे सन्दर्भयात कयाः नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया छगू पुचलं राष्ट्रपतियात नापलानाः जातीय स्वशासन विरुद्ध थुकथं अभिब्यक्ति बी दइ मखु धासें जातिया आधारय् स्वायत्त राज्य निर्माण व जातीय स्वायत्त शासनया निंतिं सः तयेमाःगु आवश्यकता बोध याकेगु ज्या जुइधुंकूगु दु। तर महामहिम राष्ट्रपति जातीयताया लिधंसाय् राज्य निर्माण याइगु ज्याय् सहमत दुगु खँ प्रतिनिधि मण्डलं वाःचायेके मफुत ।

आः निर्माण जुइगु न्हू संविधानय् जातियताया आधारय् संघ निर्माण यायेगु निंतिं जातीय स्वशासन पक्षधरत फुक्कं हे छथाय् च्वनेमाःगु आवश्यकता ब्वलनावःगु दु ।

ब्यवस्थापिका संसदय् थ्यंपिं राजनैतिक पार्टीतय्सं सदनय् जातीय स्वशासनया वकालत यायेमाःगु आवश्यकता दु थें आः संविधान सभाय् मथ्यंगु राजनैतिक पार्टीतय्सं नं थःपिनि क्षमता कथं सतकं जातीय स्वशासन निर्माणया निंतिं सः थ्वयेके माःगु आवश्यकता ब्वलना वःगु दु। थीथी जातीय प्रदेशया लागायात कयाः म्वाः मदुगु विवाद ब्वलंकेगु स्वयां न्हापां जातीयताया आधारय् संघ निर्माण व उकी दुने जातीय स्वशासन सुनिश्चितताया निंतिं सकलें छप्पँ जुइमाःगु आवश्यकता दु। आःया इलय् नं जातीय स्वायत्तताया हिमायतीत छथाय् च्वनाः न्ह्याये मफुत धाःसा न्हापांनिसें राज्यसत्ताय् हावी जुयाच्वंपिं ब्रम्हू जातिया मनूतय्सं थ्व अधिकार आदिवासी जनजातिय्त प्रत्याभूत मयाइगु खँ न्हापाया अनुभवं याउँक थुइका कायेफु। थुकिया निंतिं आः जातीय स्वशासन पक्षधरत सकलें छथाय् च्वनाः न्हापां जातीय स्वायत्त राज्य निर्माण यायेगु निंतिं न्ह्याः वनेमाःगु आवश्यकता दु ।

जातीय राज्य निर्माणया विरुद्धय् न्ववानाच्वंपिं मनूतय्सं देय् विकासया निंतिं न्ववानाच्वंगु मखुसें प्रायोजितरुपं हे जातीय स्वायत्त राज्य निर्माणया विरुद्ध न्ववानाच्वंगु खनेदु। जातीय राज्य निर्माण जुइवं हे न्हापांनिसें राज्यपाखें उत्पीडन यानाच्वंपिं छगू जातिया मनूतय्गु वर्चश्व अन्त जुइगु कारणं थुमिसं थुकथं प्रायोजित रुपं न्ववाना वयाच्वंगु खः। निक्वःगु जनआन्दोलनया भावना व मर्म नं देय्या फुक्क जातजातिया मनूतय्गु राज्यय् पहुँच खःसा थ्व अधिकार प्राप्त मजूतले मुलुकय् आन्दोलन न्ह्याना हे च्वनीगु नं निश्चित दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this