नेवाः समाजय् पञ्चदानया महत्व

अच्युतरत्न बज्राचार्य

सिद्धार्थ गौतमं ज्ञान प्राप्त यायेगु उद्देश्यं प्रेरित जुयाः गृहत्याग यायेधुंकाः थाय् थासय् गृहस्थीपिनिपाखें दान प्राप्त यानाः थःगु शरीरया रक्षा याना बिज्यात। खुदँ तक दुष्कर तपस्या याना बिज्यानाः नं ज्ञान प्राप्त मजुल। सुजातापाखें खीर भोजन दान काये धुंकाः च्वना बिज्याःगु ध्यानपाखें बोधिज्ञान प्राप्त यायेत सफल जुया बिज्यात। अथे जूगुलिं उगु दानयात पवित्र दान कथं कायेगु याः। बोधिज्ञान प्राप्त याना बुद्ध जुयाः बिज्याये धुंकाः गां, नगर, जनपद, महाजनपदय् धर्मया उपदेश बीत बिज्याइबलय् नं थाय् थासय् चाःहिलाः गृहस्थीपिनिपाखें प्राप्त जूगु दानपाखें हे थःगु व भिक्षु संघपिनि भोजन ग्रहण याना बिज्याइगु खः ।

थ्व हे परम्परायात कायम यासें थीथी थेरवादी बौद्ध धर्म स्थापना जुयाच्वंगु देशय् थौंतक नं न्हियान्हिथं दान कायेगु निंतिं भिक्षुपिं विहारं पिहां बिज्यायेगु चलन दु। नेपालय् नं थेरवादी बौद्ध धर्मया पुनःस्थापना जुइ धुंकाः गृहस्थीपिनिपाखें दान कायेगु निंतिं भिक्षु संघपिं विहारं पिहां बिज्याइगु इलय् ब्यलय् झीसं खनाच्वनागु हे खः। अथे हे नेपालमण्डलय् प्यन्हु तक प्रवजित जुयाः भिक्षु जीवन हने धुंकाः गृहस्थी जीवनय् हे पुनः प्रवेश याइपिं वज्राचार्य एवम् शाक्यपिं दँय् छकः श्रावण कृष्ण त्रयोदशीकुन्हु दान कायेगु निंतिं त्वाः, बाहालय् बिज्याइगु चलन दु। गुकियात पञ्चदान धकाः धयावयाच्वंगु दु ।


पञ्चदानया अर्थ

पं. बद्रीरत्न वज्राचार्यया धापू कथं पूजा, नयेगु वस्तु, त्वनेगु वस्तु, वासः व न्हियान्हिथं माःगु हलंज्वलं, थुगु न्यागू वस्तु दान यायेगुयात पञ्चदान धाइ। पं. रत्नकाजी वज्राचार्यं वा, छ्व, कय्गु, सिसाबुसा व दक्षिणा दान यायेगुयात पञ्चदान खः धया बिज्याःगु दु। हेमराज शाक्यया धापू कथं थीथी अभिलेखया आधारय् स्वयेबलय् 'पञ्चदान' धायेगु पाय्छि मजू। डा. नरेशमान वज्राचार्यं थौंकन्हय् धायेगु याना वयाच्वंगु 'पञ्जराँ' खँग्वः संस्कृत शब्द 'पञ्जरदान' या अपभ्रंश खः धया बिज्याःगु दु। संस्कृत भाषाय् 'पञ्जर' या अर्थ शरीर खः। तसर्थ चित्तं संकल्प यानाः, वचनं व्यक्त यानाः, शरीरं दान याइगु जूगुलिं थुकियात पञ्जरदान धाःगु खः ।

थुगु प्रकारं विद्वान्पिंसं पञ्चदानयात थीथी कथं अर्थ छ्यलातःगु दुसां थौंकन्हय् च्वयेबलय् 'पञ्चदान' व धायेबलय् 'पञ्जरां' धायेगु याना वयाच्वंगुं दु ।

बौद्ध साहित्यय् दान:

बौद्ध साहित्यय् थीथी कथंया दानया चर्चा यानातःगु दु। जातकय् बुद्धं थःगु पूर्वजन्मय् याना बिज्याःगु दानया उल्लेख जुयाच्वंगु दु। उकि मध्ये महासत्व राजकुमारं थःगु ला ध्यनाः धुंयात नकूगु ब्याघ्री जातक, थःगु मणि दान बिउम्ह मणिचूड जुजुया मणिचूड जातक, थम्ह कलाः, काय व म्ह्याय् नापं दान बिउम्ह विशन्तर राजकुमारया विशन्तर जातक आदि झीगु समाजय् तसकं लोकंह्वाःगु बौद्ध साहित्य खः।
दानया बारे सर्वानन्द नृपावदान, पिण्डपात्रावदान, कपिशावदान आदि ग्रन्थय् नं न्ह्यथनातःगु दु ।

कपिशावदानय् च्वंगु बाखं झीगु समाजय् तसकं प्रचलनय् दु। उगु बाखं कथं छगू इलय् दीपंकर बुद्ध किंशुक वनय् थ्यंबलय् वनय् च्वम्ह माकः ज्ञानाकरं कटहर छगः दान बिल। उगु पुण्यया प्रभावं ज्ञानाकर माकः मेगु जन्मय् सार्थसाहु भुवनानन्दया काय धर्मश्री जुयाः जन्म जुल। छन्हु उम्ह मचा धर्मश्री धूलय् म्हिताच्वंगु बखतय् दीपंकर बुद्ध भिक्षाटन बिज्याःगु जुयाच्वन। छुं हे बीगु मदया अत्यन्त श्रद्धा तयाः धर्मश्री नं ल्हातय् च्वंगु धू हे वसपोलयात दान बिल। पवित्र श्रद्धाया कारणं उगु धू हे लुँ जुल। दीपंकर बुद्धं बिया बिज्याःगु आशीर्वाद कथं धर्मश्री मेगु जन्मय् दीपावती नगरया जुजु सुशीलानन्दया काय सर्वानन्द जुयाः जन्म जुल। सर्वानन्द जुजु जुइ धुंकाः दीपंकर बुद्धयात दानया निंतिं निमन्त्रणा बिल। उगु हे इलय् छम्ह गरीबम्ह मिसा लक्ष्मी थकुंनं नं वसपोलयात निमन्त्रणा बिल। दीपंकर बुद्ध लक्ष्मी थकुंयाथाय् न्हापलाक दान कायेत बिज्यात। सर्वानन्द जुजुं थुकिया कारण न्यंबलय् दीपंकर बुद्धं, लक्ष्मी थकुं नं बिउगु दान वइगु थःगु हे हिचःतिं कमे यानातःगु, तर सर्वानन्द जुजुं बीगु दान थःगु हे हिचःतिं कमे यानामतःगु खँ कनाः बिज्यात। थुगु खँ न्यनाः सर्वानन्द जुजुं छगू भट्टीइ अत्यन्त कठोर परिश्रम यानाः न दायेगु ज्या यानाः थःगु हे हिचःति हायेकाः कमे यानालिं दीपंकर बुद्धयात दान बिउगु जुल। शाक्यमुनि बुद्धया अल्याख पूर्व जन्म मध्ये थुम्ह सर्वानन्द जुजुया जन्म नं छगू खः धाइ ।

पञ्चदानया इतिहास

पञ्चदान गबलेनिसें शुरु जुल धकाः धायेगु प्रामाणिक आधार मदु। बौद्ध विद्धान हेमराज शाक्यया धापू कथं गुगु अभिलेखय् दीपंकर बुद्धया बारे उल्लेख जुयाच्वंगु दु, उगु इलय अवश्य नं पञ्चदान जूगु दु। इतुं बहालय् च्वंगु ने. स. ५०२ या शिलापत्रय् महामन्त्री मदनराम बर्मनं दीपंकर बुद्धया प्रतिष्ठा याःगु खँ न्ह्यथनातःगुलिं उगु इलय् अवश्य नं पञ्चदानया आयोजना जूगु जुइमाः धइगु हेमराज शाक्यया धापू खः। ने. सं. ६७६ या मंगल धर्मद्वीप महाविहारया शिलापत्रय् 'पंचतथागत जात्रा' खँग्वः न्ह्यथनातःगु दु। ने. सं. ६८७ या किलाघःया गुथिया दानपात्रय् 'पञ्जादान' धकाः च्वयातःगु दु। अथे हे ने. सं. ९१२ श्रावण कृष्ण त्रयोदशीया दिनस न्यत तुंछेँया विष्णुधर तुलाधरया परिवारं 'पिण्डपात्र दान' यात धइगु खँ न्ह्थनातःगु दु ।

नेपालमण्डलया समाज व दान

नेपालमण्डलया समाज व दानयात झीसं अलग याना स्वये फइगु अवस्था मदु। छाय्धाःसा दान नेपालमण्डलया संस्कृति जुयाः थनया समाजय् दुबिइ धुंकूगु दु। नेपालमण्डलय् तसकं हे गरीब परिवारय् नं दान यायेमाः धइगु संस्कार दुगु अद्भूत खः। अथे जुयाः हे जुइमाः कि झी पुर्खापिंसं थम्हसिनं नसें मनसें व भ्वाथःगु पर्कातःगु वसः पुना नं झीगु निंतिं गौरव याये फइगु बहाः, बही, चुक, ननि, फल्चा आदि दयेका थकल।
थुज्वःगु दान यायेगु चिन्तन नेपालमण्डलया जनजनया मनय् दुबिंकेगुलि न्हापायापिं जुजुपिनिगु नं तःधंगु योगदान दु। थुकिया प्रमाणस्वरुप जुजु हर्षदेवं ने. सं. २१९ स च्वया थकूगु ''षटपारमिता स्तोत्र'' यात कायेफु, गुगु स्तोत्र थौं तक नं झीसं बहाः, बहिली न्हियान्हिथं ब्वना वयाच्वना। थुगु स्तोत्रया खुगू चरणत दान, शील, क्षान्ति, वीर्य, ध्यान व प्रज्ञाय् दानयात दकसिबे न्हापा न्ह्यथनातःगलिं दानया महत्व गुलि दु धइगु झीसं अनुमान यायेफु ।

(कथहं)

More Stories Like this