अधिकार मबीगु खँय् षडयन्त्र

सानुराजा शाक्य

गुलि नेतातसें देसय् जूगु जनआन्दोलन व झिदँ तक न्ह्याःगु माओवादी सशस्त्र आन्दोलन ल्वमनेधुंकल। उमिगु उद्गार न्यनेबलय् थुकथंया अनुभूति जुइगु खः ।

०४६ साल लिपा गुकथं संसदीय दलत असफल जुल उकिं शिक्षा कायेगु स्वयां देसय् वःगु ऐतिहासिक हिउपाः लिपा नं देसयात यथास्थितिइ हे तया तयेगु उमिगु बिचाः न्यनेबलय् थुज्वःपिं नेतात विशेष यानाः ब्रम्हू नेतातसें झीगु देसय् शासन यानाच्वंतले गबलें नं देस न्ह्यःने वनी मखुला धइगु अवस्थाय् दु। उकिं झीगु देय्यात स्यंकूपिं ब्रम्हूत हे खत ला धकाः न्ह्यसः दनीगु याः। न्हापांनिसें शासन सत्ताय् च्वनाच्वंपिं ब्रम्हूत ०४६ साल लिपा फुक्क ख्यलय् हावी जुयावल। विशेष यानाः नेपाःया राजनीतिइ ब्रम्हूतय्गु एकाधिकार स्थापित जुयाच्वंगु थ्व इलय् आदिवासी जनजातितसें ल्ह्वनाच्वंगु जातीय स्वशासन व आत्मनिर्णयया अधिकार माल धकाः धायेगु जातीय संकीर्णवादय् जनजातित पँ्कसे जुल धइगु आरोप छथ्वः ब्रम्हू नेतातसें बीगु यानाच्वंगु दु। ब्रम्हूतसें यकःति शासन यानाच्वने दःसा देस विखण्डन मजुइगु, देस बांलाक न्ह्याइगु तर देय्या फुक्क जनतायात थःथःगु थासय् अधिकार छ्यले दइगु स्वशासनया खँ ल्हात धाःसा देसयात विखण्डन यायेत वःपिं धकाः राज्यं व्यवहार याकेगु नीति ब्रम्हूतसें छ्यलाच्वंगु ब्राम्हणवाद खः ।

आदिवासी जनजातितय्त उमिसं धयाच्वंगु जातीय स्वशासन व आत्मनिर्णयया अधिकार सहितया जातीय स्वायत्तता बीगु सवालय् मू राजनीतिक दलत मध्ये नेपाली कांग्रेस व एमाले सकारात्मक मजूनि। कांग्रेस दुने बहस हयातःगु ५ प्रदेश व ७ प्रदेश संरचना दुने गनं आदिवासी जनजातिया समस्यायात समाधान जुइगु लँपु मदु ।

कांग्रेसया अर्थय् संघात्मकताय् वनेगु व राज्य पुनर्संरचनाया आवश्यकता नेपाःया बहुजातीय, बहुभाषिक समस्यायात संवोधन यायेत मखु। उकिं कांग्रेस दुनेया आदिवासी जनजातितसें उगु अवधारणायात विरोध यानाच्वंगु खः। थःपिनिगु अधिकार जातीय स्वशासन व आत्मनिर्णयया अधिकार सहित जातीय स्वायत्ततां जक पूवंके फइ धइगु धारणा फुक्क धइथें पार्टीया आदिवासी जनजातितसें ल्हानाहःगु खनेदत। व हे जुयाः नं संविधानसभाय् दुथ्याःपिं फुक्क २१९ आदिवासी जनजाति सभासदतसें थःपिनिगु अधिकार सुरक्षित जुइकेत संविधानसभाय् ककस दयेकल।
न्हूगु संविधानय् जातीय स्वशासन व आत्मनिर्णयया अधिकारयात सुनिश्चित यायेत थुगसीया विश्व आदिवासी दिवसया नाराय् नं थ्व हे खँयात प्राथमिकता तःगु खने दत।
न्हूगु संविधानं आदिवासी जनजातितय्गु अधिकारयात सुनिश्चित याके मफुत धाःसा देसय् मेगु विद्रोह जुइगु पक्का थें खने दः वःगु दु। अथें नं राजनीतिक दलया ब्रम्हू नेतात मध्यय् नेपाली कांग्रेसया अप्वः नेतात देसयात धात्थें समावेशी चरित्रया दयेकेगु सवालय् उदार जूगु खने मदुनि। एमालेया छथ्वः ब्रम्हू नेतात खुल्ला रुपं जातीय खँयात विरोध याइपिं खनेदुसा छुं नेतात भचा भचा अधिकार बीमाः वा आदिवासी जनजातितय्गु दवाव पने मफइगु अवस्थाय् छुं भचा स्वशासनया अधिकार बीमाली धकाः धयाच्वंगु दु। तर अझ नं प्रदेशया नां तकं जातीय आधारय् तयेगु खँय् एमालेया उच्चस्तरया नेतात तयार जूगु खने मदुनिगु अवस्थाय् आदिवासी जनजातितसें धयाच्वंगु जातीय अधिकारयात एमाले दुने स्थापित यायेत अझं नं संघर्षया दवाव मगाःनिगु खनेदु ।

एकनेपा (माओवादी)या अवधारणाय् आदिवासी जनजातितय्त अधिकार बीगु सवालय् छुं भचा अप्वः सकारात्मक खँत अप्वः दु। प्रदेशया नां तयेगु सवालय् माओवादीयात कुंखिनेथाय् मदु तर जातीय स्वशासनयात छ्यलेगु सवालय् माओवादी दुने अझं कमजोरी दनि। प्रदेशया नां जातीय आधारय् तःसां उज्वःगु राज्यया इन्चार्ज व हे जातीय नेतायात बीमाः धइगु सवालय् माओवादी दुने नं संघर्ष न्ह्याना हे च्वंगु दनिगु खनेदु ।

जातीय आधारय् दयेकूगु प्रदेशय् अनया मू आदिवासी जनजातितय्त अग्राधिकारया व्यवस्था मंत धाःसा अन स्वशासन दुगु जुइ मखु। उज्वःगु प्रदेशय् कार्यपालिका, व्यवस्थापिका व न्यायपालिकाय् सम्बन्धित प्रदेशया आदिवासी जनजातितय्त अग्राधिकारया व्यवस्था मंत धाःसा जातीय आधारय् व प्रदेशया नां च्वंसा शासन उगु जाति मयासे व हे ब्रम्हूत हावी जुइ। उकिं राज्यया पुनर्संरचना जुइबलय् आदिवासी जनजातिया अधिकार सुरक्षित जुइगु उमित स्वशासनया अधिकार सुनिश्चित जुइगु अधिकार माः। प्रदेशया नां जातीय आधारय् दयेवं हे अधिकार नं सुरक्षित जुइ धइगु मदु। थ्व देय्या नां हे नेवाः जाति नाप सम्बन्धित खः। तर नेवाःत हे थ्व देसय् शासित जुया च्वनेमाःगु विडम्बना स्वयेबलय् प्रदेशत दयेकेबलय् अन सम्बन्धित जाति भाषाभाषीयात स्वशासनया अधिकार सुनिश्चित जुइगु खँया ग्यारेन्टी जुइमाः ।

आदिवासी जनजातितसें स्वशासन व स्वायत्ततायात नापनापं ल्ह्वनेगु यानाच्वंगु दु। आत्मनिर्णयया अधिकारया ठोस रुपया प्रयोग धइगु जातीय स्वशासन व स्वायत्तता खः। स्वायत्ततां केन्द्रया हस्तक्षेपयात पनाच्वनी। गुकिं यानाः थःगु प्रदेश दुने आवश्यकता कथं नीति निर्माण यानाः लागू यायेगु वातावरण दइ। व जुयाः संघीय इकाइयात स्वायत्तता बीमाःगु माग वयाच्वंगु खः गुकी अन्तरिम संविधानं तकं स्वीकार यानातःगु दु। तर स्वायत्तता बिल धाःसा उज्वःगु प्रदेशं नेपालं अलग जुइगु अधिकार कथं कयाः देस विखण्डन यायेगु ज्या याइ धकाः द्वपं बीपिं नं दु। तर देस विखण्डन जुइ धकाः अधिकार हे मबिल धाःसा स्वतन्त्रता आन्दोलन या धाये थें जुइ गुकिं यानाः विखण्डनवादी आन्दोलन यायेत संविधानं हे बाध्य याके थें जुइ। विखण्डनया हौवा क्यना नेपाःया थीथी राजनीतिक दलया छथ्वः नेतातसें देसयात यथास्थितिइ हे छगू जातीय शासनयात सुनिश्चित यायेत्यंगु षडयन्त्र नं मथूगु मखु ।

More Stories Like this