जनताया चाहना शान्ति खः आन्दोलन मखु

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया न्हू संविधान निर्माण यानाः मुलुकयात संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रय् परिणत यायेगु चाहना आम नेपाःमि जनताया खःसां राजनैतिक पार्टीतय्गु दलगत स्वार्थया कारणं थ्व ज्या अति कठिन खने दयावःगु दु। राजतन्त्रया अन्त, अन्तरिम संविधानया निर्माण व संविधानसभाया निर्वाचन नेपाःया राजनैतिक इतिहासया महत्वपूर्ण घटना खः। उकथं हे संविधानसभाया चुनावं छगू इलय् भूमिगत जुयाः सशस्त्र आन्दोलन न्ह्याका वयाच्वंगु माओवादी पार्टीयात दकलय् अप्वः मत बियाः दकलय् तःधंगु पार्टीकथं स्थापना याना बिउगु दु। लिच्वः कथं नेपाःया सत्ता न्ह्याकेत सफल जुल ।

संविधानसभाया चुनावं निर्वाचित जूगु सरकारया मू ज्या क्वछिनातःगु इलय् संविधान च्वयेगु ज्या क्वचायेकेगु व शान्ति सम्झौतायात तार्किक निष्कर्षय् थ्यंकाः मुलुकयात अग्रगमनय् यंकेगु खः। तर आः वयाः थ्व निगुलिं ज्याया सफलताय् न्ह्यसःचिं ब्वलना वःगु दु। दलगत स्वार्थया कारण व राजनैतिक अहमताया कारणं सत्ता न्ह्याकाच्वंगु राजनैतिक पार्टी व संविधानसभाय् दकलय् अप्वः मत हयेत सफल जूगु राजनीतिक पार्टी सत्तां पिहां वयेमाल माल सा संविधानसभाया चुनावय् निगू थासं तक पराजित जूम्ह मनू देय्या प्रधानमन्त्री जुइत सफल जुल ।

मुलुकया संविधान दयेकेगु ज्याय् सभासदत व थीथी समितित गम्भीर जुइमफुगु कारणं क्वःछिनातःगु इलय् समितितय्सं ज्या क्वचायेके मफुत। थ्व कारणं संविधान निर्माणया ज्या क्वःछिनातःगु इलय् क्वचाइ धइगु खँ आः अनिश्चित जुइधुंकूगु दु। अथे हे शान्ति प्रकृयायात क्वचायेकेमाःगु खँयात दलगत स्वार्थया कारणं आः तक नं गम्भीर जुयाः सहलह न्ह्याकेफुगु मदुनि ।

राज्य सत्ता न्ह्याकाच्वंम्ह एनेकपा (माओवादी) थःपिनि अहमताया कारणं सत्तां पिहां वल। थःगु धापू जक हे सर्वेसर्वा धयागु मान्यता ज्वनाः थःगु सरकारं नेपाली सेना प्रमुखयात याःगु कारवाहीयात राष्ट्रपतिं हस्तक्षेप याःगु त्वहचिनाः थुपिं सरकारं पिहां वःगु खः। मुलुकय् प्रशासन न्ह्याकेत सरकार गठन जुइमाःगु बाध्यताय् मेगु गठबन्धनया सरकार निर्माण जुइमाःगु स्थितिइ माधव नेपालया नेतृत्वय् सरकार निर्माण जुल। संविधानसभाया २४ गू दल मध्यय् २२ गू राजनैतिक दलं थुकियात समर्थन यात। तर थ्व गठबन्धन सरकारयात एनेकपा (माओवादीं) मान्यता बीत तयार मजू। विरोध स्वरुप एनेकपा (माओवादीं) संविधानसभाया व्यवस्थापिका सभा हे न्ह्याके मबिल। देय्या आर्थिक बजेट पारित यायेमाःगु कारणं संसद न्ह्याकेत माओवादीं छगू सम्झौता यानाः संसद सुचारु याके बिउगु खः। तर सरकारं पारित याःगु थ्व बजेटयात नं थुमिसं मान्यता मबिउगु जक मखुसें २२ गू दलया समर्थनं निर्माण जूगु सरकारयात नं असंवैधानिक ठहर याना बिल ।

थःपिंसं सरकार न्ह्याकाच्वंगु इलय् प्रधानसेनापतियात याःगु कारवाहीयात राष्ट्रपतिं हस्तक्षेप याःगुलिं नागरिक सर्वोच्चताय् प्रहार याःगु द्वपं बियाः राष्ट्रपतिया विरोधय् संकल्प प्रस्ताव पारित यायेमाःगु व थःपिंसं यानागु कारवाहीयात लागू यायेमाःगु माग याना वयाच्वंगु दु। थुकिया लागिं सरकारयात लच्छिया ई बियाः संसद न्ह्याकेगु सम्झौता जूगु खः ।

थःपिंसं क्वःछिना तःगु ई दुने सरकारं ज्या मयाःगु कारणं आः मुलुकया शान्ति सम्झौतायात तार्किक निष्कर्ष थ्यंकेत व इलय् हे संविधान च्वज्या क्वचायेकेत आः राष्ट्रिय सहमतिया सरकार नीस्वनेमाःगु व थुकिया नेतृत्व थःपिंसं यायेमाःगु माग माओवादीं याना हःगु दु। थःपिनि नेतृथ्वय् सरकार गठन यायेगु निंतिं आः सतक व सदनं आन्दोलन यानाः सत्ता कब्जा यायेगु रणनीति थुगु पार्टीं याःगु दु ।

थुकिया निंतिं चरणबद्ध आन्दोलनया घोषणा नं यायेधुंकूगु दु।
माओवादीया थ्व ज्यां संविधान च्वज्याय् प्रतिकूल लिच्वः लाइगु व शान्ति सम्झौताया परिणामयात नं लिच्वः लाके फइगु कारणं माओवादी थुज्वःगु ज्या मन्ह्याकेत सरकारया २२ पार्टी व माओवादी दथुइ तःक्वः वार्ता जुलं नं सफल जुइ फयाच्वंगु मदु। प्रधानसेनापति प्रकरणय् न्ह्यःने लाःम्ह मनू आः थःहे स्वतः अवकास काइम्ह जूगुलिं थुकिया आन्दोलन औचित्य मदयेधंकूगु दु। मेखे राष्ट्रपतिया प्रकरणयात वार्तां हे समाधान यायेमाःगु खनेदु। थुकी विवाद मदु कि थ्व प्रकरणय् राष्ट्रपति व उगु ईया प्रधानमन्त्री निम्हेसिगुं गल्ति दु। उकिं मुलुकयात अग्रगमनय् न्ह्याकाः शान्ति प्रकियायात संस्थागत यायेमाःगु इलय् सदन व सतकय् शक्तिया भरय् सत्ता कब्जा यायेगु ज्यायात आम जनतां स्वीकार यायेत थाकुइगु स्वावाभिक खः ।

झिंनिदँ तकया हिंसात्मक आन्दोलन लिपा आः हाकनं आम नेपाःमित छुं नं कथंया आन्दोलन स्वीकार यायेगु मनस्थितिइ मदु। आन्दोलनया कारणं मुलुक अशान्त जुयाच्वंगु, देय्या अर्थतन्त्रं गति काये मफयाच्वंगु, मुलुकया राजनैतिक स्थिति तरल जुयाच्वंगु कारणं शान्ति सुरक्षाय् स्थायित्व वये मफयाच्वंगु स्थितिइ मुलुक आः आन्दोलन मखु शान्ति व विकासया लँपुइ न्ह्यायेमाःगु आवश्यकता दु। माओवादी देय्या दकलय् तःधंगु राजनैतिक पार्टी जूगु कारणं थ्वं देय्या बृहत नेपाःमितय्गु भिंया निंतिं ज्या न्ह्याकेमाः व स्थायी शान्तिया निंतिं पहल न्ह्याकेमाः। थुगु पार्टीया सहमति मदयेक मुलुकया न्हूगु संविधान निर्माण सफल मजुइगु खँय् शंका मदु। पार्टीतय्गु दलगत स्वार्थय् विदेशी हस्तक्षेप जुइगु व थुकिया लबः थुमिसं काइगु खःसा थुकी होशियार जुइ हे माः। मुलुकय् राजनैतिक परिपक्वता आपालं ब्वलनेधुंकूगु कारणं आः एनेकपा (माओवादीं) न्ह्याकीगु आन्दोलनय् न्हापा थें जन समर्थन दइ धइगु खँय् नं शंका यायेमाःगु थाय् आपालं दु। एनेकपा (माओवादीं) सरकार न्ह्याकाच्वंगु इलय् हे नं पार्टीं थःगु दलगत स्वार्थ व मुलुकयात जन गणतन्त्रय् हिलेगु ज्यायात आम जनतां स्वीकार यानाच्वंगु मदु। थः कार्यकर्ताया भरय् जक जुइगु आन्दोलनं जन समर्थन काये मफइगु खँ न्हापाया अनुभवं धयाच्वंगु दु। मुलुक आः शान्ति बहालि यायेत व मुलुकया अर्थतन्त्रय् द्रुतगतिया विकास ज्यां जक आम जनताया समर्थन राजनैतिक पार्टीतय्सं काये फइगु परिप्रेक्षय् दलगत स्वार्थया निंतिं जुइगु छुं नं आन्दोलन प्रति आम जनताया वितृष्णा जक ब्वलनीगु खँय् सकसिनं ध्यान बीमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this