राजनीतियात धर्मशास्त्रं मार्गनिर्देश याके

लोकबहादुर शाक्य

बौद्ध मत: परमाशावादी दर्शन

त्रिपिटकय् न्ह्यथनातः कथं दुःख आर्यसत्य धइगु जन्म जुइगु, बुराबुरी जुइगु, उसाँय् मदयेका च्वनेगु मरण जुइगु दुःख, शोक, भय, पीडा, ख्वयेमालीगु, हैरान जुइगु मयःम्हनाप च्वनेमालीगु, यःम्हनाप बायाच्वने मालीगु, इच्छा पुरे मजुइगु दुःख खः। धाथें ला पञ्चइन्द्रिय धारण यायेगु हे दुःख खः। दुःख सत्य धकाः धाये सःसां अप्वःसिनं यथार्थ रुपं दुःख सत्य बोध मजुयाच्वन गुलिसिनं बुद्धधर्मयात निराशावाद नं धयाच्वन। गुगु धर्मं परमात्मा तथा परविश्वासया भरय् च्वने म्वाःगु, अनीश्वरवाद जुयाच्वंगु, सुं नं पुरोहितया गुलामी मजुसे स्वतन्त्र रुपं दुःखं मुक्त जुइगु लँपु क्यना बीगु खः। व स्वयां आशावादी धर्म मेगु गुगुपत्ती धर्म दइ थें ?

हेतुवाद थुइकेमाः

बुद्ध धर्म कथं दुःखया कारण थः हे खः। मिखा दुसां विद्याहीन जुयाच्वन। थःके दुगु तृष्णा, लोभ, लालच हानं हानं जन्म जुइगु कारण खः, बुद्ध धर्मया मू आज्जु हे निर्वाण खः। काय-वाक्-चित्त शुद्ध यानाः राग-द्वेष-मोह निर्मूल यात कि थ्वहे जीवनय् निर्वाण प्राप्त जुइगु जुल। शान्त निर्मल जुइ फत कि गुगं नं प्रकारया बन्धनपाखें मुक्त जुइगु जुल। तृष्णा, अविद्या, लोभ, द्वेष, मोह-अहंकार मदयेके फत कि हानं जन्म जुइ मखुत। उपमा कथं बिजुलीया स्वीच बन्द यात कि करेन्ट दिनाः मत सीगु जुल। थुगु प्रकारं तृष्णा निरोध जुल कि जन्म-मरण रुपी मत सीगु जुल। अथवा जन्म व मरणया लँपु हे दइ मखुत। बिजुलि मतया हेतु करेण्टया धार खः। करेन्ट मंत कि मत च्याइ मखुत। तृष्णा मंत कि निर्वाण प्राप्त जुइगु जुल ।

दकलय् प्रधान मन

डा. अनोजा गुरुमांया 'शान्ति अभि-प्रेरणा' सफुली न्ह्यथनातः कथं मन, चित्त, विज्ञान धइगु परिवर्तनशील स्वभाव खः। बांलाःगु ज्या याःसा भिंगु हे फल दइ, बांमलाःगु ज्या यात कि मभिंगु हे फल दइ। हाकुगु नया तुयुगु फाये फइ मखु, पाय्छि अथे हे तुयूगु नयाः हाकुगु नं फाये फइ मखु। कर्मफल कथं भोग याये मालीगु स्वभाव खः। थ्व संसार दक्व चित्तं दयेकातःगु खः। चित्तयात कजे याना तयेगु अतिकं थाकु। चित्त व काम विषयस क्वय् न्ह्यथनागु धम्मपदया
गाथा थन न्ह्यथनेबह जू:
मनोपुब्बङ्गमा धम्मा-मनोसेट्टा मनोमया, मनासा चे दिठ्ठेन-भासति वा करोति वा ततो नं दुक्ख मन्वेति-चक्क व वहतो पदा ।

(अर्थ - गुगु अवस्थाय् नं मन (चित्त) न्हापां वनी, उकिं मन हे मुख्य वा महत्वपूर्ण जुयाच्वंगु खः। मन हे दक्वभनं व्याप्त जुयाच्वंगु दु। बांमलाःगु चित्तं खँ बा ज्या याइबलय् व व्यक्तिया लिउलिउ बग्गिया घःचाः तुला वइ थें दुःख नं नापनापं वइगु जुल।)

स्वचित्त बशय् दुम्ह संग्रामजित

बांलाःगु चित्तं कुशल ज्या व खँ यात कि थःनाप वइगु किचः समान सुख नं वइगु जुल। प्रतिक्षण अनुभव जुयाच्वनीगु दुःख निर्मूल यायेत क्वय् न्ह्यथनागु धम्मपद गाथा थुइकाः सदाचारी जुयाः चित्तयात एकाग्र यायेमाल ।

सब्ब पापस्सम अकरणं-कुसलस्स उपसम्पदा सचित्तपरि योद्यनं-एतं बुद्धान सासनं ।।

(अर्थ: छुं हे प्रकारया पाप मयायेगु सम्पूर्ण कुशल कर्म पुण्य कर्म यानाः मुंका तयेगु थःगु चित्त परिशुद्ध यायेगु थ्व हे न्हापां निसेंया बुद्धपिनिगु उपदेश खः।)

गुम्हेसिनं चित्त शुद्ध यानाः बांलाःगु थासय् तयेगु क्षमता दयेके फइ, शान्त जुयाः राग-लोभ-लालच-द्वेष-मोह तुष्णा अहंकार निर्मूल याये फइ, भाजु वा मय्जु भिक्षु वा भिक्षुणी, गृहस्थी व प्रव्रजित न्ह्याम्ह नं निर्वाण प्राप्त याये फइगु जुल ।

मन मभिन: याःयाःगु ज्या स्यन

सयेकेगु सीकेगु क्षमता ब्वलंकेगु उसाँय् दयेकाः ताःआयु जीवन हनेत चित्तया हे महत्वपूर्ण भूमिका दुगु जुल, परमात्मा अथवा मेपिनिगु भरय् मच्वँसे थःगु हे स्वतन्त्र चिन्तनपाखें बुद्धोपदेश बोध यानाः क्वातुक चर्या यात कि दुःखं मुक्त जुइगु सिद्धान्त स्पष्ट जुयाच्वंगु दु। चित्तयात कजे याये मफुत कि मनपरितन्त्रय् कुहां वनीगु स्वभाव जुइ। थौंकन्हय् झीगु देशया स्थिति अतिकं ग्यानापुसे च्वनाच्वन, राजनीति, धर्म, समाजय् गुगु विकृति खने दयाच्वन थ्वया कारण वाला स्वयेबलय् सम्बन्धित मनूतय्सं चित्तयात कजे याये मफयाः पिदंगु धकाः अःपुक हे थुइका कायेफुगु जुल ।

नेतावर्गं धर्मनीति व्यवहार यायेमाः

मति भिंकेत भौतिक ब्वलनाया नापनापं आध्यात्मिक विकास मदयेकं मगाः धइगु सिद्धान्त विश्वव्यापी जुयाच्वंगु दु। थ्व झ्वलय् सद्धर्मप्रति थःत समर्पण यानाः धर्मचित्त उत्पत्ति यायेमाल। जीवनया पलाःपलाखय् व्यवहारिक रुपं ध्यान भावनाया क्रमय् वोधिसत्वया भावना मदुपिंसं वोधिचित्तया भावना, करुणाहीन मनुष्यं करुणाया भावना, हिंसा प्रवृत्त मनुखं अहिंसात्मक भावना, ईर्ष्यालु मनूतय्सं मुदिता भावना, विषय बन्धनय् वद्ध मनुखं बन्धनं मुक्त जुइगु भावना, कन्जुस व लोभी मनुखं दानशीलया भावना, अभिमानी मनुखं विनयशील भावना, तंगुलुतय्सं सहनशील भावना, अल्छि मनुखं क्रियाशील जुइगु भावना, विक्षिप्त मन जुयाच्वंपिंसं स्थिरता प्राप्तिया भावना, अकर्मण्य मनुखं विशुद्ध कर्म यायेगु भावना, अनित्य खँय् अनुरक्त जुयाच्वंपिंसं अनित्यताया भावना, संसारया मायाजालय् फँसे जुयाच्वंपिंसं दक्व मायाजालं मुक्त जुइगु भावना नापं जागृत यायेफुसा चित्तयात बांलाक कजे याये फइगु जुल। अले सद्धर्मया चर्यापाखें निर्वाणया लँपुइ थ्यनीगु जुल ।

More Stories Like this