शुद्ध धर्मया ला गुंला

रत्नतारा ताम्राकार

चतुर्मास व गुंला धर्मयात त्यागशील धर्म धाःसां मपाः। छाय्धाःसां फुसा चतुर्मास प्यला मफुसा गुंला लछि जकसां थःत दकलय् यःगु छताजि त्याग यानाः त्वःतल धाःसा पुण्य लाइ धइगु धापुतिं यानाः त्वःतीपिं नं दु। थथे त्वःतीपिंसं अष्टशील, पञ्चशील पालना यानाः ला, ख्यें, न्या, चुरोस त्वःती। सुयातं नुगलय् स्याक्क मधायेगु। मखुगु, मजिउगु खँ मल्हायेगु। छलकपट व लोभ अप्वइगु मखुगु खँ ल्हाये मालीगुलिं लछि तक बनेज्या मयासे च्वनीपिं नं दु। गुलिसिनं अशुद्ध चिज गथेकि मुसू केँ, भान्ता, गोलभ्यारा, प्याज, लाभा सिंकि, गुन्द्रु, सकि नयेगु याइ मखु ।

गुंलाबलय् बौद्धमार्गी अप्वःसिनं शाकाहारी भोजन याइ। थथे गुंला लछि तक थीथी नसा त्वँसा त्वःतीपिंसं थःपिनिगु ज्या पूवंगु लसताय् गुंलाया दकलय् लिपांगु न्हि गुंला पारु धुंकी कुन्हु नफ्यने धकाः शान्तिपुली पुजा यानाः क्वचायेकेगु याइ। गुम्हेसिया थः कुलद्यः विशेष यानाः आगंद्यः पुजा यानाः समय् वा भ्वय् छानाः, थःपिनि नं ख्यें सगं कयाः क्वचायेकेगु याइ ।

गुंला लछि स्वयम्भु अजिमा द्यःयाथाय् कलः वनेगु, छाः हायेकेगु वा मेमेगु पुजा याये मजिउ धकाः याइ मखु।
गुंलाबलय् थीथी कथंया अप्सं च्वनीपिं नं दु। गथेकि माय् अप्सं, यःअप्सं, न्यान्हु अप्सं आदि। माय् अप्सं धकाः धर्मय् मन क्वसाःपिं न्ह्याम्हं च्वने जिउ। तर थ्व अप्सं विशेष यानाः भाःतनाप मिले मजूपिं मिस्त च्वनीगु खः। थथे थ्व अप्सं भाःतनाप मिले मजूपिं च्वन धाःसा यदि छुं जुयाः भाःतपिंसं सःताः काः वल धाःसा वनेगु याइ। अबलय्निसें निम्ह तिपूया दथुइ न्ह्याबलें नं माया दयाच्वनी। गुब्सं बाय् माली मखु धाइ। थ्व अप्सं च्वनीपिंसं न्हिछिया छछाः जक नयाः च्वनीसा गुम्हं गुरुजुं बीगु जल जक त्वनाः च्वनीपिं नं दु ।

थ्व अप्सं मेमेगु अप्सं थें छन्हु निन्हु जक मखु लछि तकं च्वनेमाःगुलिं तसकं थाकु। म्हयात कष्ट जुयाः उसाँय् मदया वनेयःगुलिं थौंकन्हय् अप्सं च्वनीपिं म्हो जक दु। थ्व अप्सं चोभाः व यलया हिरण्यवर्ण महाविहारय् च्वनी। गुंलाबलय् थ्व अप्सं बाहेक यः अप्सं धकाः लछि तकं छछाः जक नयाः च्वनीपिं दु। अथे हे न्यान्हु अप्सं धकाः गुंला लछिया दुने न्यान्हुइ छकः छकः यानाः च्वनेगु याइ। थ्व अप्सं च्वनीपिनि चि नये मजिउ धाइ। थ्व निगुलिं अप्सं च्वनीपिं स्वयम्भू, चोभाः, बुंगय् द्यइके वनीगु चलन दु ।

अथे हे गुंला लछि द्यः थायेगु चलन दु। थथे द्यः थायेगु धकाः सुथय् न्हापां म्वःल्हुयाः, नीगु वसतं पुनाः, शुद्ध यानाः थायेगु याइ। थ्व द्यः थायेगु धकाः हाकुगु चा, द्यः थायेगु थासाय् तयाः धाइ। उकी न्यागः वा छगः आखय् तयाः थायेगु याइ। थथे द्यः थाइपिं गुंलाबलय् गुम्हेसियां स्वयम्भू, गुम्हेसियां थःथःगु हे थासय् थानाः गुंला क्वचाइ कुन्हु खुसिइ चुइका छ्वइगु चलन दु। तर थौंकन्हय् खुसिइ लः यचु मजुइगुलिं चैत्य वा चीभालय् तयेगु चलन दु। तर अप्वःस्यां पुलांगु स्यंगुया पश्चिम उत्तरपाखे च्वंगु बौद्ध स्तुप वा नमुरा भगवानया दुने तयेगु चलन दु ।

गुंलाबलय् थाय्थासय् थःथःगु परम्परा कथं नेकू पुइगु चलन दु। थ्व नेकू पुइगु सीपिनिगु नामं, श्रावण महिना धइगु ततःधंगु संकट, भय, दुर्गति दक्वं पाप वा दुष्कर्मपाखें मुक्त जुइमा धकाः न्ह्याकूगु खः ।

येँय् स्वय्म्भूइ सीपिं मनूत सुखावति भुवनय् बास लायेमा धकाः दछिया दुने सीपिनिगु नामं नेकू पुइगु याइ। नेकू पुइगु झ्वलय् नेकू पुइकेत नेकू पुजा यानाः पंचामृत पुजाभः तयाः, बुद्धाचार्यं पुजा यानाया दस्तुर कयाः, सीम्हेसिगु नां मन्त्रोचारण यानाः नेकू पुइगु याइ। थथे सीपिनिगु नामं नेकू पुइकः वइपिं, नेकू बाजं नापं थः सीपिनिगु नामं धुं, धुपाँय् ज्वनाः चाःहिलेगु याइ। स्वयम्भुइ सीपिनिगु नामं नेकू पुइकेत तापाकंनिसें मनूत वइ ।

गुंलाबलय् सांस्कृतिक बाजंत थायेगु नं चलन दु। गुंलाबलय् थःथःगु सांस्कृतिक बाजं थानाः स्वयम्भुइ गुंलाधर्मय् ब्वति काइ। गुंलाबलय् गुंला बाजंयात मू बाजं कथं कयातःगु दु। येँय् गुंला बाजं थानाः स्वयम्भुइ वनीपिं उदाय्, बरे, गुभाजु, ज्यापु, साय्मितय्सं परम्परांनिसें थौंतक नं ब्वति कया वयाच्वंगु दु। थ्व गुंलाबलय् न्हापा न्हापा मिजंतय्सं जक ब्वति काइगु खःसा थौंकन्हय मिस्तय्सं नं बाजं थायेगु यानाच्वंगु दु ।

थ्व गुंला बाजं स्वयम्भूइ वनेत जक थाइगु मखुसें गुंलाथ्व दुतिया सापारुंनिसें बहाःबहिली वनाः बहिद्यः स्वः वनेगु इलय् नं थायेगु याइ। गुंलाबलय् ब्वति काइपिं खलःतय् बहिद्यः स्वः वनेगु धकाः गुंला बाजं थानाः स्वयम्भू चैत्यय् निसलाः मरिचरि, सिसाबुसा, केपू थःथःगु कथं छाः वनीगु चलन दु।
गुंलाया दकलय् लिपांगु न्हि भाद्रशुक्ल पारु वा यँलाथ्व पारुकुन्हु गुंलाबाजं खलःत दापाखलःत न्हिंन्हिं स्वयम्भू महाचैत्य सेवा याइपिं, द्यइके वनीपिं सकलसिनं थःपिंसं यानागु ज्या पूवंगु लसताय् पारु भ्वय् न्यायेकाः न्ह्याइपुक नयाः क्वचायेकेगु याइ ।

गुंलाबलय् यलय् हिरण्यवर्ण महाविहार, रुद्रवर्ण महाविहार, येँया कनकचैत्य महाविहार, विक्रमशील महाविहार, ख्वपया प्रशन्नशील महाविहार, दीपंकर महाविहार आदि धार्मिकस्थलय् नं विशेष पुजा व धार्मिक ग्रन्थ पाठ यायेगु याइ। गुंलां येँय् च्वंपिं बौद्धमार्गीतय्सं जक मखु नेवाः वस्ती दुगु थीथी थासय् च्वंपिं बौद्धमार्गीतय्सं नं हनेगु याना वयाच्वंगु दु ।

यलय् यँलाथ्व पारुबलय् गुंला धर्म न्ह्यासांनिसें गुंलाथ्व अष्टमी (यलपंजरां) तकया दुने मतयाः बोगी वनेगु चलन दु। यलय् गुंलाबलय् गुंगू बही स्वःवनेगु धकाः गुजु वसः पुनाः गुपता सिन्हः तिनाः गुछाः गुता बीबःया क्वाति त्वनाः गुंगू धर्म पति स्वयाः गुंलापर्व न्हि लाकाः गुता बाजंया सः न्यनाः गुंगू भाव लुमंकाः गुंगू बही स्वः वनेमाः धाइगु चलन दु ।

More Stories Like this