जातीय राजनीतिया विरोध : चिन्तन सुयागु ?

नरेशवीर शाक्य

थःपिनि जातीय अधिकारयात संविधानं प्रत्याभूत यानाः न्हू नेपाः दयेकेगु परिकल्पना ई बिना वंलिसे म्हगसय् हिलावनीगु सम्भावना बुलुहुँ अप्वया वःगु दु। संविधान निर्माणया निंतिं ज्या यायेमाःगु थीथी संविधान निर्माण समितितय्सं ज्या मयाःगु कारणं संविधानसभाया मुँज्या अनिश्चित ई तक बन्द याये माल। छुं छुं समितिं याःगु ज्या नं जनआन्दोलनया भावना अःखः जूगु कारणं सन्तुष्ट जुइफुगु थाय् मदुनि। मेमेगु समितिं ज्या न्ह्याके मफुगुया कारण आःया परिवर्तित इलय् न्हू संविधानं जनतायात सार्वभौम तायेकाः थुमित बीगु अधिकारय् खुल्ला मनं समर्थन याये मफयाच्वंगुलिं खः ।

मुलुकय् जूगु हरेक आन्दोलनया कारण थन सत्ता न्ह्याकीपिंसं आदिवासी जनजातितय्त दमन यानाः छगू जक भाषा, धर्म व जातियात राज्यं प्रश्रय बीगुलिं खः। थःपिनि अधिकारया निंतिं सजग देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्सं न्ह्याबलें हे थःपिनि नैसर्गिक अधिकार सुरक्षित जुयाः भेदभाव मदुगु ब्यवहार जुइमाःगु माग याना वयाच्वंगु खः। थ्वहे सन्दर्भय् नेकपा (माओवादीं) न्ह्याकाच्वंगु जनआन्दोलनय् जातीय अधिकारया नारा बीवं थ्व जनआन्दोलनं छगू उचाई कयाः मुलुकय् सलंसःदँ न्ह्यवंनिसें परम्परागत शक्तिया लिधंसाय् न्ह्यानाच्वंगु राज्यसत्ताया अधिपति जुजुयात नापं वांछ्वयेत सफल जूगु खः। छथ्वः अहंकारवादी जातीय पुचलं राज्ययात थः यःयःथे संचालन यानाच्वंगु अन्त यानाः जनतां समानतामूलक राज्य स्थापना जुइगु परिकल्पना यानाः मुलुकयात गणतन्त्र तकं घोषणा यायेधुंकूगु परिप्रेक्षय् आः हाकनं न्हापा जुजुया पालय् सत्ताय् च्वनाः हालिमुहालि यानाच्वंगु हे छगू जातिया मनूतय्सं पुलांगु हे राज्यया परिकल्पना यानाः देय्या आदिवासी जनजातितय्त राज्यशक्तिं च्यूत यायेगु षडयन्त्र न्ह्याका हयाच्वंगु दु ।

नेपाः विविध जात जातिया देय् खः। थन आपालं भाषाभाषी व जात जातिया मनूत थःथःगु हे मौलिक म्हसीका ज्वनाः जीवन यापन यानाच्वंगु दु। आपालं जातजातियापिं मनूत दुसां छुं नं जातिया बहुमत थन मदु। तर बहुसंख्याया रुपय् आदिवासी जनजातितय्गु उपस्थिति दु। थ्व बहुसंख्यक आदिवासीतय्त न्ह्याबलें खस जाति (ब्रम्हू व क्षेत्री, तर आः खसतय्सं नं थःपिं आदिवासी जूगु दावी याना हयेधुंकूगु दु) या अल्पसंख्यक जातिं राज्य शक्तिया लिधंसाय् भाषा, जाति, संस्कृतिया खँय् उत्पीडनय् लाकाः राज्यशक्तिं पिने लाकेगु ज्या यानातःगु दु। थ्व हे प्रवृत्तिया विरोध यानाः आदिवासी जनजातित जनआन्दोलनय् सहभागी जूगु खः। थुमिसं गबलय् तक राज्यया राजनैतिक मूलधारय् थःपिनि संलग्नता काये फइ मखु, गबलय् तक जातीय स्वशासन दइ मखु, गबलय् तक थःपिनि जातिया हक अधिकार संविधानय् सुरक्षित जुइ मखु उबलय् तक छगू जातिं न्ह्याकाच्वंगु प्रभुत्वया शासन अन्त जुइ मखु धयागु मान्यता नं ब्वलंकूगु खः। थुकिया हे लिधंसाय् संविधानसभाया चुनाव यानाः संविधानसभां न्हूगु संविधान दयेकेगु ज्या न्ह्यानाच्वंगु खः।
न्हूगु संविधानय् जातिया आधारय् संघीयता निर्माण जुल कि थःपिनि प्रभुत्व न्हनावनीगु खनाः न्हापा राजनैतिक ख्यलय् हालिमुहालि यानाच्वंपिं छथ्वः ब्रम्हू जाति आः आँटे चायाः जातीय राजनीतिं देय्यात भिं याइ मखु, देय् कुचा दलीगु जुल धयागु भ्रामक बिचाः पित बीगु ज्या तीव्र रुपं न्ह्याकाहःगु दु। आःया न्हू नेपाः दुने संघीयता ब्वलनीगु कारणं फुक्क हे प्रदेशय् छु छु जातिया मनूतय्गु बाहुल्यता दइ अन इमिगु हे धर्म, संस्कृतिकथं राज्य संचालन जुइवं ब्रम्हूतय्गु थाय् गनं मदइगु व न्हापा थुमिसं आदिवासी जनजातितय्त थीथी ख्यलय् उत्पीडनय् लाकाः राज्य न्ह्याकाच्वंगुलिं आः आदिवासी जनजातित राज्यसत्ताय् थ्यन कि थःपिनिगु कर्तूतया क्षतिपूर्ति दावी याइ धकाः नं थुपिं ग्यानाच्वंगु दु ।

हालय् नेपाली कांग्रेसया सभापति व पुलांम्ह प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालां जातीय राजनीति याये मजिउ धयागु सार्वजनिक अभिब्यक्ति बियादीगु दु। देश आः संघीयताय् प्रवेश जुयाः जातीय स्वशासनया माग जुयाच्वंगु इलय् छम्ह नेतां थज्याःगु बिचाः पित बी मजिउगु खः। न्हापांनिसें राज्यय् हालिमुहालि यानाच्वंगु जातिया छम्ह मनुखं थथे खँ हःगु अजू चायेमाःगु विषय मखु। देसय् थुमिसं सत्ता न्ह्याकाच्वंगु इलय् व ०४७ सालया संविधान निर्माण याःगु इलय् जातिगत राजनैतिक पार्टी हे चायेके दइ मखु धकाः बहुसंख्यक आदिवासी जनजातिय्त राज्यया मूल राजनैतिक धारं पिने तयातःगु खः। राज्य सत्ताय् थःपिनिगु हे जातिया बाहुल्यतां राज्य संचालन याना वयाच्वंगु खः। देय्या दकलय् तःधंगु प्रजातान्त्रिक राजनैतिक पार्टी धकाः थःत दावी याःसां थ्व पार्टी दुने नं छगू हे जातिया मनूतय्गु बाहुल्यता दुगु खँयात सुना नं मखु धाये फइ मखु। आः जातीय राजनीति याये मजिउ धकाः सार्वजनिक अभिब्यक्ति बिउम्ह मनुखं थःगु हे पार्टीया नेता अले २०४६ सालया जनआन्दोलनया नेतृत्व याःम्ह गणेशमान सिंहयात छम्ह नेवाः जूगु कारणं गज्याःगु ब्यवहार यात धयागु खँ पुलां मजूनि। लौहपुरुष गणेशमान सिंह थःगु जीवनया उत्तरार्द्धय् वयाः राजनीतिं हे ब्यागलं च्वने माल सा - ब्रम्हूतय्गु बिरुद्ध जेहाद यायेमाल' धकाः तक नं न्ववाना वने माल। थुकथं थःपिनि राजनैतिक वर्चश्वय् जू वइगु छुं नं आघात ब्रम्हूतय्त सह्य जुइगु ला खँ हे मंत। उकिसनं जातीय राजनीति बिरुद्धया सः नेपाली कांग्रसयागु खः कि केवल थुकिया सभापतिया जक खः धइगु आः तक स्पष्ट मजूनि। मुलुकय् बहुदलीय ब्यवस्था वयेधुंकाः आः तक दकलय् अप्वः सत्ताय् च्वनाः राजनीति याःम्ह थुम्ह हे ब्यक्ति खः। तर थःगु सत्ता अवधिभर नातावाद, कृपावादया राजनीति याःगु व आः नं थःगु पार्टीया वरिष्ठ नेतातय्त सत्ताय् मछ्वसे थः म्ह्याययात मन्त्री दयेकूगु कारणं थ्वयागु चरित्र गज्याःगु धइगु स्पष्ट हे खनेदु ।

न्हू नेपाःया निर्माणय् जातीय स्वशासन अपरिहार्य धका आः हे आपालं आन्दोलन व गतिविधित जुयाच्वंगु दु। तर गिरिजाप्रसादया अभिब्यक्तियात कयाः छुं नं राजनैतिक पार्टी, संघसंस्थां थःपिनि बिचाः सार्वजनिक याःगु मदुनि। मुलुक एकाग्र जुयाः आदिवासी जनजातिया हक जातीय स्वशासन अन्तर्गत सुनिश्चित यायेगु अभियानय् न्ह्यानाच्वंगु इलय् थुज्वःगु अभिब्यक्ति वलं नं सुनां वास्ता मतःगु धाथें हे चिन्ताया विषय खः ।

nshkaya@gmail.com

More Stories Like this