नेवाः दुने आदिवासी विवाद

दिलीप शाही 'शान्तियज्जु'

नेवाः दुनेया थीथी जातितय्सं थःपिंत बिस्कं कथं आदिवासी जनजातिया धलखय् दुथ्याकेमाः धकाः आदिवासी जनजाति उत्थान प्रतिष्ठानय् निवेदन तःगु बुखँ वंगु छुं न्हि न्ह्यः 'सन्ध्या टाइम्स' न्हिपती पिहां वःगु दु ।

उगु समाचार पिहां वयेवं नेवाः जाति अधिकारया निंतिं ताः इलंनिसें आन्दोलन याना वयाच्वंपिं व्यक्तितय् दथुइ छगू बहसया विषय चूलाःवंगु दुसा जाति भाषा आन्दोलनय् न्ह्यानाच्वंपिं नेवाःतय् दथुइ नं थ्व छगू चर्चाया विषय जुयाच्वंगु दु। गुकिया मू न्ह्यसः खः, नेवाः दुनेया पुचः थुकथं थःपिंत बिस्कं कथं धलखय् दुथ्याकेमाः धकाः वनेगु पाय्छि खः वा मखु ?

खतुं नेवाःतय् दुने न्हापा ब्वलंगु विवाद धइगु नेवाः दुने दलित दु वा मदु धइगु खः। थ्व विषययात कयाः जूगु आपालं वहस लिपा नेवाः दुने दलित मदुगु खँय् सकलें सहमत जूगु जक मखु स्वयम् दलितया धलखय् लाकातःगु जातिं थःपिंसं हे जिपिं नेवाः खः दलित मखु धकाः सः थ्वयेकेगु ज्या यायेवं छुं छुं जातियात दलितया धलखं चीकेगु ज्या जूगु खः। तर आः वयाः घटनाक्रमं मेगु हे मोड काःगु इलय् धाःसा न्हूगु हे कथंया तरङ्ग नेवाः जाति दुने ब्वलंगु दु ।

खतुं नेवाःतय् प्यंगू जातियात दलित धलखय् दुथ्याकूगु इलय् नं स्वयम् सम्बन्धित जातिं जिपिं दलित मखु जक धाःगु मखु बरुकंछिं नेवाःतय्त दलितया धलखय् लाकेगु धइगु राज्यसत्तां हाकनं छकः नेवाःतय्त तछ्या व राज या धइगु नीति ज्वंगु खः धकाः स्पष्ट रुपं धया वयाच्वंगु खः। छाय्धाःसा न्हापा नं ब्रम्हूवादी मानसिकतां ग्रस्त जुयाच्वंपिंसं नेवाःतय्त थीथी जातिइ ब्वथलाः नेवाः एकता ध्वस्त याःगु खः ।

थौं नं जनआन्दोलन २०६२/६३ लिपा नेवाः छगू कथं छप्पँ छधी जुयाः वनाच्वंगु इलय् हाकनं थज्याःगु विवाद हःगु जकं मखुला धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलना वःगु दु।
वंगु माघ ३ गते नेवाःतय् विशाल र्‍याली सहित संविधानसभाय् नेवाः स्वायत्त राज्य माः धकाः ज्ञापनपत्र बिउ वनेगु निसें कयाः वंगु जेठ १८ गते तकया सफल नेपालमण्डल बन्द आन्दोलन ताःलाकेत सफल जूगु नेवाः एकतायात आदिवासी जनजातिया बिस्कं धलखय् दुथ्याकेमाःगु थ्व मागं गनं घात जकं याइगु मखु ला?
थौंया झीगु माग धइगु जातीय स्वशासन सहितया आत्मनिर्णयया अधिकार खः। अथे धइगु समग्र नेवाःतय्त अधिकार माः धकाः यानाच्वनागु थ्व आन्दोलनयात ध्याकुनय् लाकेगु कथं जकं थज्याःगु बिचाः पिहां वःगु मखुला धइगु न्ह्यसः नं ब्वलनाच्वंगु दु । खय्फु आदिवासी जनजातिया धलखय् बिस्कं जुयाः दुथ्यायेगु इलय् सम्बद्ध जातियात छुं भचा अप्वः अधिकार दयेफु तर समग्र नेवाः आन्दोलनय् धाःसा थुकिं बांमलाःगु हे लिच्वः लाकीगु निश्चित दु ।

नेवाः दुनेया बिस्कं बिस्कं जातियात आदिवासीया धलखय् दुथ्याकल धाःसा उमित नं मेमेगु जातियात थें हे अधिकार दयेफु वा आर्थिक रुपं नं छुं ग्वाहालि जुइफु तर समग्रय् नेवाःतय्सं यानाच्वंगु मागपाखें धाःसा बञ्चित जुइगु नं उलि हे सम्भावना दु ।

थौं झी नेवाःतय्सं यानाच्वनागु माग धइगु नेवाः लागाय् नेवाः स्वायत्त राज्य खः। अथे धइगु झीगु लागाय् झीगु हे राज्य स्थापना यायेगु खः। यदि थीथी जाति बिस्कं बिस्कं आदिवासीया धलखय् दुथ्याकेमाः धकाः वनेगु खःसा समग्र नेवाः राज्यया परिकल्पना हे सफल मजुइफु। थुखेपाखे सम्बन्धित जातिं बिचाः याःगु खः वा मखु ?

निश्चित रुपं नेवाः जातिया हे नं छुं छगू निगू जाति विशेषं समग्र नेवाःतय्त नेतृत्व यानाच्वंगु वा राज्य सत्ताय् उमिगु पहुँच अप्वया वंगुलिं जक यदि थःपिं नं राज्य सत्ताया निर्णायक थासय् थ्यंकेमाः धकाः थुकथं बिस्कं कथं आदिवासीया धलखय् दुथ्याकेत स्वःगु खःसा थ्व नं उचित मखु। छाय्धाःसां यदि थन नेवाः स्वायत्त राज्य वल धाःसा निश्चित रुपं हरेक नेवाःतय् नं राज्य सत्ताय् ब्वति दइगु निश्चित यायेगु निंतिं गुकथं वनेगु धइगु बारे अझ अप्वः कुतः यायेमाःगु खनेदु ।

निश्चित खः नेवाः दुने अझ नं छपुचः तथाकथित उच्च जाति धाःपिंसं लिउने लानाच्वंगु जातियात समान अधिकार बीगु खँय् उलि चिउताः क्यनाच्वंगु मदु। अथे धकाः नेवाः दुनेया अन्तरसंघर्ष वा ल्वापुइ पिनेयापिंत प्रवेश याकेगु आवश्यकता धाःसा मदु। थुकियात नेवाः दुने हे सहलह यानाः ज्यंकेगु कुतः यायेमाः ।

थौंया इलय् झीगु प्रमुख संघर्ष धइगु ब्रम्हूवादी राज्य संयन्त्रलिसे खः। मेगु झीगु संघर्ष धइगु नेवाः दुनेया अन्तरसंघर्ष खः। अले गबलय् तक प्रधान शत्रुयात परास्त याये फइ मखु अबलय् तक झी दुनेया अन्तरसंघर्षयात पित हयेगु धइगु हे झीगु प्रधान शत्रुयात ह्वःताः बीगु थें जू वनीगु नं निश्चित दु ।

थ्वहे झ्वलय् मेता छगू महत्वपूर्ण खँ छु धाःसां जातीय स्वशासनया वकालत याना वयाच्वंगु संघसंस्थातय्सं आः नेवाः जाति दुने सुयात गुलि गुलि अधिकार बीगु धइगु बारे नं बहस न्ह्याकेमाःगु आवश्यकता थौं जुयाच्वंगु दु। थुखेपाखे नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिंनिसें नेवाः देय् दबू लगायतया संघसंस्थां आः हे कुतः न्ह्याकेमाःगु आवश्यकता दु ।

नेवाःतय् अधिकार बारे थौं ब्वलंगु विवाद कन्हय् नेवाः अधिकार कायेगु खँय् अझ तच्वइगु खतरापाखे थौं हे बिचाः मयायेगु खःसा निश्चित दु छखे नेवाःतय् अधिकारया निंतिं जूगु अपाय्हाकःगु आन्दोलन सितिं वनीसा मेखे नेवाःतय्सं जातीय रुपं काये धाःगु अधिकारपाखें नं बन्चित जुइमाली।
अथे जुयाः अधिकार कायेगु सवालय् नं बिस्कं बिस्कं वन धाःसा म्हो जक अधिकार ल्हातय् लाये फइ। छधी जुयाः वन धाःसा छधिकं हे अधिकार काये फइ धइगु खँयात थौं हे वाःचायेकेमाःगु आवश्यकता नं जुयाच्वंगु दु ।

More Stories Like this