गुंलायात गुंला हे छाय् धाल ?

रत्नतारा ताम्राकार

बौद्धमार्गी नेवाःतय्सं दकलय् ताःहाकःगु दान धर्मया न्हिकथं हनेगु याना वयाच्वंगु छगू ला गुंला खः। गोपाल वंशावलीइ न्ह्यथनातः कथं गुंला खँग्वः 'गुणिरा' वा गुणिलापाखें वःगु खः। गुंला धर्मया परम्परा भाषा वंशावली कथं जुजु विक्रमदेवं न्ह्याका थकूगु खः। गुंला धर्म नाप स्वापू दुगु गुंला बाजं व नेकू पुइगु परम्परा जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लं न्ह्याका थकूगु खः। गुंलायात कलियुगया ला, चैत्य सेवाया ला, त्यागशील धर्मया ला, धर्ममास, श्रवणमास नं धायेगु याः। गुंलायात माय् अप्सं, यः अप्सं, न्यान्हु अप्सं, द्यः थायेगु न्हिकथं नं हनेगु याना वयाच्वंगु दु ।

गुंला धकाः गुंलाथ्व पारुंनिसें यँलाथ्व पारु वा श्रावणशुक्ल पारुंनिसें भाद्र शुक्ल पारु लछितकं न्ह्याइगु खः। झी नेवाःतय्गु नखःचखः गथांमुगःनिसें न्ह्याइ। गथांमुगः धुंकाः दकलय् न्हापांगु पर्व कथं हना वयाच्वंगु गुंला खः। थ्व गुंलाया दुने प्यन्हु मपाक नखःचखः, जात्रा, पर्व, मेला वयाच्वनी। गथांमुगःनिसें नेवाःतय्गु नखःचखः न्ह्याइ धाःसां नखःचःखया चहःपहः धाःसा गुंलांनिसें शुरु जुइ ।

गुंलाया नां गुकथं वा छाय् जुल धइगु बारे थीथी धापू किंवदन्ती व थीथी सफुली न्ह्यथनातःगु दु - नेवाःतय्गु तिथि कथं गुंगू ला लाइगु ला जुयाः गुंला जूगु धाइपिं नं दु, श्रावण ला झी नेवाःतय्सं तःजिक हनेगु याना वयाच्वंगु थीथी मू मू गूंगु नखःचखः दुथ्यानाच्वंगु दु गथेकि, नागपञ्चमी, नेकू पुइगु, गुंपुन्हि, सापारु, बहिद्यः स्वः वनेगु, निसलाः छाः वनेगु, पंजरां, बौया ख्वाः स्वयेगु व पारु भ्वय्। थ्व थीथी मूमू गूंगु नखःचखः हनेगु ला जूगुलिं गुंला जूगु धाइपिं नं दु। गुंला धइगु ऋतु कथं वर्षा ऋतु लाइगु ई जूगुलिं तसकं तांन्वया च्वनीगु हुनिं थथे याये अथे याये मदयाच्वनीगु, थीथी ल्वचं कयाच्वनीगु, वा वयाः अतिवृष्टि, दैवीप्रकोप अन्नया अभाव, चलः वनीगु, खुसि बाः वयाः छेँबुँ चुइका यंकीगु वा वइगु हुनिं लँ चुलुयाः थीथी दुर्घटना जुयाच्वनीगु, देशय् अशान्ति व दुःख ब्वलनाच्वनीगु ई खः। थज्याःगु थीथी उपद्र चिला वनेमा धइगु कथं थीथी धर्मकर्मया नापं गुंलाबलय् नवव्याकरण वा नवग्रन्थ ब्वनेगु, ब्वंकीगु चलन दु। थ्व नवव्याकरण बाय् नवग्रन्थ ब्वन धाःसा थीथी उपद्र चिलाः देशय् शान्तिया लकस ब्वलनी धइगु जनविश्वासं यानाः थःपिंसं ब्वने मफुसां गुरुजुपिंत ब्वंके बीगु परम्परा दु। नवव्याकरण वा गुंगू धर्मशास्त्र थुकथं दु - प्रज्ञापारमिता, ललितविस्तर, लंकावतार, सुवर्णप्रभात, गण्डब्यूह, सद्रमंदर्दमरीक, दशभूमिश्वर, तथागतगुणयक व समाधिराज। थ्व नवव्याकरण नापं गुंला लछि नामसंगती, तुतः ब्वनेगु, ब्वंकेगु चलन दु। स्वयम्भु पुराण कथं बौद्ध महायान गुरु शान्तिकराचार्य गुणाकर गुरुया आज्ञा कथं स्वयम्भू ज्योतियात त्वपुयाः स्वयम्भु धर्मधातु महाचैत्य दयेकूगु खः। गुंला सेवा वा गुंलाधर्म धकाः थ्वहे चैत्ययात पुजा यानाः हना वयाच्वंगु दु। उकिं गुंला सेवायात 'चैत्य सेवा' धकाः नं धायेगु याः। स्वय्म्भू गुँइ च्वंम्ह भगवान बुद्धयात लछि तकं पुजा, मानसम्मान याइगु ला जूगुलिं 'गुंला' धाइपिं नं मदुगु मखु। यलय् मतयाः वनेगु झ्वलय् नव बाजंलिसें सांस्कृतिक बाजंत थानाः बौद्ध विहार, चैत्य, स्तुप चाःहिलेगु यानातःगुलिं गुंला धाइगु नं न्यनेदु ।

थ्व गुंलाधर्मया बारे चर्चा, परिचर्चा जूसां, गुंलाधर्म धइगु गौतम बुद्धयागु गुणयात लुमंकाः मानसम्मान यायेगु परम्परा कथं हना वयाच्वंगु खः। मेकथं नयेगु, त्वनेगु, च्वनेगु, पुनेगु धर्मया अर्थ थुइकाः ज्ञान लायेगु कथं गुंलाया महत्व ब्वलंकातःगु खः। गुंला धर्म धइगु बौद्धमार्गीतय् निंतिं छगू तसकं मू दुगु ला खः। गुंलाबलय् विशेष यानाः येँया स्वयम्भुइ मेला जुइ। स्वयम्भुइ गुंलाबलय् स्वनिगः बाहेक संखुवासभा, चैनपुर, पाल्पाय् च्वंपिं भक्तजनतय्सं तक नं ब्वति काः वयेगु याः। बौद्धमार्गी बाहेक मेमेगु थीथी धर्मावलम्बितं नं स्वयम्भुइ गुंलाबलय् वयेगु याः। गुकिं यानाः स्वयम्भुइ गुंला लछि तसकं न्ह्यइपुक मेला जुइ। अथे हे मूमू न्हि नागपञ्चमी, गुंपुन्हि, सापारु, पंजरां, पारु भ्वय् कुन्हु पलाः तकं तयेथाय् दइ मखु ।

गुंला धर्म बौद्धमार्गीतय्सं थःथःगु हे कथं हनेगु याना वयाच्वंगु दु। गुम्हं स्वयम्भुइ लछियंकं महाचैत्य चाःहिउ वइसा गुलिस्यां लंपुइ छायेगु धकाः देवदेवतापिनि मुर्तिइ रंगरोगन याइ। गुंला बाजं थानाः थीथी बौद्धस्तोत्र पाठ व तुतः ब्वनाः चाःहिलेगु याइ। स्वयम्भु वने मफुपिं थःत सतीथाय् चैत्य सेवा, चीभाः चैत्य दुथाय् धर्मकर्म याः वनी ।

गुंला लछि चीभालय् सख्वाः पाकेगु, सुथय् बहनी चीभाः, चैत्यया न्ह्यःने तुतः ब्वनाः, नामसंगती पाठ यानाः चीभालय् मत तयाः चाःहिलेगु याइ। विहार बहाःबहिली सुथय् बुद्ध पुजा याइ। अथे हे विहारय् भोजन, जलपान याकीपिं नं दु। बुद्ध धर्मया ज्ञान, गुंला धर्म सम्बन्धी प्रवचन नं रेडियो, टि.भी.इ प्रशारण यानाः ज्याझ्वः न्ह्याकेगु याइ ।

More Stories Like this