नेवाः दुने बिस्कं सूचीकरणया खँ

सानुराजा शाक्य

नेपाल सरकारं मान्यता बियातःगु आदिवासी जनजातिया अनुसूचीइ दुथ्याःगु ५९ गू आदिवासी जनजाति मध्यय् नेवाः नं छगू खः। छगू इलय् थ्व सूचीइ दुथ्याकेत नेवाः न्ह्यलुवातसें यक्व संघर्ष याये माल। अझ नं छथ्वः नेवाःत नेवाः धइपिं जनजाति हे मखु धकाः ढिप्पी ज्वनाच्वंपिं दनिसां आदिवासी जनजातिया आन्दोलनं नेवाःयात नं आदिवासी जनजातिया महत्वपूर्ण ब्व कथं नालेधुंकूगुलिं नेवाः जनजाति मखु धाइपिनिगु सः हुया वनीगु क्रमय् दु। आदिवासी जनजातिया धलखय् ५९ जक मखु जिपिं नं खः धकाः मेमेगु पुचःतसें नं व धलखय् दुथ्याकेत तयाच्वंगु सःयात व्यवस्थापन यायेत माओवादी नेतृत्वया सरकारं डा. ओम गुरुङया अध्यक्षताय् छगू अध्ययन कार्यदल दयेकूगु खः। थ्व कार्यदलयात आदिवासी जनजातिया अनुसूचीइ दुथ्याकेमाल धकाः निवेदन बियातःपिनिगु ल्याः सच्छिं अप्वः दु। थुकथं निवेदन तःवःपिं मध्यय् झीगु हे नेवाः जाति दुने च्वंगु ज्यापु, प्रजापति, बलामि नं दुगु खँ समाचारय् हे वयेधुंकूगु जुल। अथे हे माली व हलुवाइ (नेवाःतय्पाखें खः कि मखु सी मदुनि) नं दुसा छथ्वः पोडेतसें नं जिपिं जनजाति मखु उकिं नेवाःया धलखं लिकयाः दलितय् तया बीमाल धकाः निवेदन वनाच्वंगु दु ।

थुपिं कारणं हानं थ्व अनुसूची दुने लाःगु नेवाः जनजातिया बारे विवाद व बहस प्रारम्भ जुइगु खनेदु। इतिहासया थीथी कालखण्डय् थीथी जातीय समुदायया समिश्रण जुयाः विकास जुयावःगु नेवाः सभ्यतायात हे नेपाःया सभ्यता कथं थुइकेगु याः। थौंया इलय् नेवाः भाय् व नेवाः संस्कृति नालाच्वंपिं थःत नेवाः धकाः पहिचान बी न्ह्याःपिं हे नेवाः कथं म्हसियाच्वंगु दु। व जुयाः हे राष्ट्रया रुपय् तक विकासया अवस्थाय् थ्यने धुंकूगु थ्व नेवाः जातिया दकलय् पुलांगु अस्तित्वय् वःगु जाति कथं गोपालवंशी महिषपालतय्त कायेगु याः। थुकिया अस्तित्व कथं मकवानपुरया तिष्टुङ लागाय् दनिपिं गोपालीत, स्वनिगःया म्येय्पूत व बलामितय्त नं दकलय् पुलांपिं नेवाः कथं कायेगु याः । व धुंकाः पुलांगु जाति कथं ज्यापुतय्त नं किरातकालय् हे विकास जूगु जाति कथं कायेगु याः। उकथं हे नेवाःतय् दथुइ लिउने लाःगु जातित द्यःला, प्वः व नायःत नं नेवाःत मध्ये पुलांगु शासक जात खः तर राजनीतिक घटनाक्रमय् लिउने लाका बिउगु जात कथं कायेगु याः। थुकथं विकास जूगु नेवाः जाति दुनेया महत्वपूर्ण समुदायपाखें हे थःत नेवाः दुने तयेगु स्वयां थःगु थरया पहिचान कथं राज्यय् अनुसूचित जुइमाल धकाः जूगु वहस गुकथं क्वचाइगु खः आः थथें धाये थाकु।
ज्यापु दुने नं महर्जन, डंगोल, प्रजापति (कुमाः), सुवाल, व्यञ्जनकार यक्व जातत दु। ज्यापु जात दुने हे लाःगु प्रजापतितसें हानं थःत अलग्ग हे आदिवासी जनजातिया पहिचान बीमाःगु मागयात समाजशास्त्रया अन्वेषण याइपिनिगु निंतिं अध्ययनया बिषय नं जूगु दु ।

प्रजापतियात झी नेवाःतसें कुमाः धायेगु चलन दु तर थौंकन्हय् फुक्कसिनं प्रजापति हे च्वइ। विशेष यानाः चाया थलबल दयेकीपिं कथं प्रजापतितय्त म्हसीकेगु याः। चाया थलबल दयेकीपिं नेपाःया हे तराई लागा व भारतय् च्वंपिं नागरिकतय्त नं प्रजापति हे धाइ। छुं ई न्ह्यः भारतय् देशविदेशया प्रजापतितय्गु मंकाः सम्मेलन जूगु बुखँ नं पिदंगु खः। न्यनेदु कथं थुकथं आदिवासी जनजातिया धलखय् दुथ्याकेमाल धकाः बिस्कं निवेदन बिउवंपिं प्रजापति दुने नेवाः प्रजापति व तराईया मधेसी प्रजापतित नं दुथ्याः। उमिसं मंकाः रुपं थ्व निवेदन बिउगु खः। पेशागत रुपं स्वनिगःया नेवाः प्रजापति व तराईया मधेसी प्रजापति दथुइ मेेमेगु छु छु समानता दु उगु समुदायया मनूतसें अध्ययन यात हे जुइमाः। थ्व क्रमयात स्वीकार याना वनेबलय् निश्चित दु नेवाः दुनेया मेमेगु जात पुचःतसें नं थ्व अभियानयात न्ह्यःने मयंकी मखु। कन्हय् साय्मि, नायः, बरे, उराय् आदि पुचलं नं थ्व माग यात धाःसा थःत नेवाः धाइपिं सायद ज्यानबहादुर नेवाः (मदयेधुंकल), जनक नेवाः आदि थुज्वःपिं उपनां छ्यलीपिं निम्ह प्यम्ह हे जक नेवाःत ल्यं दइ जुइ। थ्व नेवाः सभ्यताया अन्त खः कि नेवाः सभ्यताया पुनर्जागरण खः? नेवाः आन्दोलनय् थ्वइगु नेवाः झी छवाः जुइ धइगु नारानाप बिस्कं सूचीकरणया सामिप्यता गुलि दु मसिउ। थ्व कारणं नेवाःत छवाः जुइमाल धाःगु खः कि
राजनीतिक सामाजिक कारणं नेवाः दुने विविधता दुगुलिं छवाः जुइमाल धाःगु खः पुष्टि यायेगु ई वःगु दु ।

थुकथं नेवाः दुनेया हे थीथी जातया नेवाःतसें थःगु बिस्कं पहिचान नेवालं पिने वनाः मालेगु खःकि नेवाः दुने हे च्वनाः मालेगु? फुक्क नेवाःतसें थःगु लागाय् शासन याये दयेमाः धकाः नेवाः स्वायत्त प्रदेशया माग यानाच्वंगु इलय् थुकथं बिस्कं पहिचानया सः ल्ह्वने माःगु कारण छु जुइ फइ धकाः अध्ययन यानाः समाधान नं लुइके फत धाःसा नेवाः दुनेया विखण्डनयात पने फइ। आदिवासी जनजातिया पहिचानया आधारय् राजनीतिक आरक्षणया व्यवस्था संविधानसभाय् जुइधुंकल। थुकथं राज्यया थीथी ख्यलय् वइगु आरक्षणया प्राथमिकता नेवाः दुने दुगु थीथी समुदाययात गुकथं इनेगु धइगु स्पष्टता मदुगुलिं नं थ्व समस्या वःगु खः। नेवाःया नामय् वइगु अधिकारयात फुक्क नेवाः समुदायं थःत नं लात धइगु अनुभूतिया व्यवस्थापन हे भविष्यय् वये फइगु नेवाः हाथ्या खः। दसुया कथं न्ह्यब्वये, वंगु छुं ला न्ह्यः आदिवासी जनजाति प्रतिष्ठानं २७१ म्ह आदिवासी जनजाति विद्यार्थीयात छात्रवृत्ति इउँगु खः। प्लस टु निसें स्नातकोत्तर तहया विद्यार्थीतय्त इउँगु उगु छात्रवृत्ति झिंनिम्ह नेवाः विद्यार्थीतय्त नं लात। तर थ्व झिंनिम्हं नेवाः जातिया स्यस्यः समुदाय (झिंछम्ह श्रेष्ठ व छम्ह प्रधान) जुयाच्वन । थुज्वःगु कारणं जकं नेवाः दुने लिउने लाःगु वर्गं थःपिं नेवाः धकाः वनेगु स्वयां मेगु लँपुं वनेबलय् थःपिंत फाइदा जुइ धकाः बिचाः याःगु खः लाकि? अध्ययन यानाः थुकिया समाधान नं याये फत धाःसा नेवाः झी छवाःया आधार क्वातुइ ।

More Stories Like this