न्हूगु बजेटय् जुइमाःगु चिन्तन

नरेशवीर शाक्य

आर्थिक वर्ष २०६६/६७ या निंतिं अर्थमन्त्री सुरेन्द्र पाण्डें २ खर्ब ८५ अर्ब ९३ करोडया बजेट पेश यानाः आः वइगु दँय् आम नेपाःमितय्गु जीवनयापनयात सहज यायेगु व मुलुकयात मूलधारया विकासया लँपुइ न्ह्यकेगु प्रतिबद्धता प्वंकूगु दु। देय्या वार्षिक बजेट धयागु देय्या सम्पूर्ण जनता व थुकिया भविष्ययात प्रभावित याइगु विषय खः। तर न्ह्याबलें थें थज्याःगु बजेटया निर्माण, कार्यान्वयन व प्रभाव बारे सचेत नेवाःतय्सं छुं कथंया प्रतिक्रिया क्यनेगु ज्या मजू। बजेट विषय धयागु नेवाःतय्गु निंतिं माःगु विषय थें हे तायेकाच्वंगु मदु ।

देय्या बजेट निर्माणया मूल आधार धयागु हे जनतापाखें काइगु प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्ष कर खः। थ्व कारणं नेपाःया प्रत्येक नागरिक थज्याःगु बजेटपाखें प्रभावित जुया हे च्वनी। उकिं थःपिनिगु सहभागिता दुगुया रकम न्यायोचित रुपं खर्च जुइत्यंगु दु कि मदु धयागु खँय् नं चिन्तन जुइमाःगु आवश्यकता दु ।

मुलुक गणतन्त्र जुइधंुकाः आः संघीयताय् प्रवेश जुइगु निश्चित जुइधुंकूगु कारणं यानाः थुकिया प्रतिविम्व देय्या आर्थिक वर्षया बजेटय् खने दयेमाःगु खः। तर आः तकया दकलय् अप्वः रकम दुगु थुगु बजेटं थ्व प्रकरणयात ध्यान बियातःगु खने मदु। थ्व बजेटं छगू निश्चित आज्जु कःघायेगु स्वयां नं आपालं विषययात कःघायेगु कुतः जूगु कारणं थ्व बजेटया प्रभावकारिता बारे नं न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु दु ।

वर्तमान स्थितिइ बजेट कार्यान्वयनयात दकलय् मदयेक मगाःगु खँ शान्ति सुरक्षा व दण्डहिनताया अवस्था खः। खय्त ला थ्व बजेट भाषणया शुरु प्रसंगय् हे मुलुकय् शान्ति सुरक्षा ब्वलंकेगु, शान्ति सम्झौतायात तार्किक विष्कर्षय् थ्यंकेगु व दण्डहिनताया अन्त यायेगु धयातःगु दु। तर मुलुकया स्थिति न्हापा गथे जुयाच्वंगु दु उकी छुं कथंया प्रगति जुयाच्वंगु मदु । नेपाःया राजधानी स्वनिगः जुयाच्वंगु कारणं थनया शान्ति सुरक्षाया ब्यवस्था, थन जुयाच्वनीगु अपराधया अन्तया निंतिं छुं कथंया आयोजना न्ह्यब्वयातःगु खने मदु। स्वनिगः दुने जुइगु फुक कथंया समस्याया कारणं पिनें वइपिं मनूतय्गु अनियन्त्रित चाप खः धयागु खँ यकिन जुइधुंकूसां थुकियात पनेगु निंतिं बजेटं संवोधन याये मफुगु खँय् थन बसोवास यानाच्वंपिं आदिवासी जनजातितय्सं सः थ्वयेके हे माःगु स्थिति दु। थन जुयाच्वंगु अनियन्त्रित वस्तीया नियन्त्रणय् कयाः सरकारं छुं योजना हयाच्वंगु मदु ।

आःया वार्षिक बजेटय् थनया आदिवासी जनजातितय्सं न्हापांनिसें विरोध याना वयाच्वंगु बाह्य चक्रपथ निर्माणया खँ न्ह्यथनातःगु दु। तर आःया आवश्यकता धयागु चक्रपथ निर्माण मखुसें चक्रपथ निर्माण लिपा अन बसोवास योग्य जुइत माःगु आधारभूत भौतिक सुविधाया निर्माण जुइमाःगु खँय् शंका मदु। आधारभूत भौतिक सुविधा निर्माणया निंतिं माःगु अध्ययन व सम्भाव्यतायात हे अध्ययन मयासे छक्वलं चक्रपथ निर्माणया ज्यायात थनया आदिवासी जनजातितय्सं स्वीकार याइ मखु धयागु खँ स्पष्ट जुइधुंकाः नं सरकारं थ्व खँयात बेवास्ता यानाः थनया स्थानीय बासिन्दातय्गु मागयात अनादर याःगु खँय् चिन्तन जइमाः ।
उपत्यका शहरी विकास आयोजनायात थनया आदिवासीतय्सं ब्यापक विरोध यायेवं थुकियात आः अप्रत्यक्षकथं लागू यायेगु कुतः जूगु खनेदु। छेँज्या ब्यवसाय याइपिंत आः भ्याट पुलेमाःगु कारणं थनया जग्गाया भाः थहां वनाः कारोवार कम जुइगु अनुमान जुयाच्वंगु दु । तर जग्गाया भाः न्ह्याक्व हे थहां वंसां क्रय-विक्रय म्हो जुइ धायेगु आधार धाःसा मदु। थनया जग्गा क्रय-विक्रययात प्रभावित याइगु आधार जग्गाया भाः जक मखु, मेमेगु नं यक्वं दु। थुकियात संवोधन जुइ फयाच्वंगु मदु। भ्याट पुलेमाःगु प्रावधान जग्गाया कारोवार याइपिंत जक लागू जुइगु कारणं थ्व उलि प्रभावकारी जुइगु खँय् नं शंका हे दनि। मेखे जग्ग्ााया कर प्रतिशत शहर दुने स्वयां शहरं पिने कम निर्धारण यानातःगु दु, कम करया दर जूगु कारणं स्वनिगः पिनेया जग्गा न्याइपिनिगु ल्याः अप्वया वने फइगु सम्भावना दु। थुकिं सरकारं हयेत्यंगु शहरी विकास आयोजनाया आज्जु अझं मत्वःतीगु संकेत खनेदु ।

नेपाः विविध भाषाभाषीतय्गु देय् खः। थन फुक्क भाषायात विकासया समान अवसर दयेमाः धयागु सः आन्दोलनकथं हे न्ह्यानाच्वंगु दु। थुकियात नं सरकारं समानरुपं संवोधन याःगु खने मंत। मैथिली भाषाया कार्यकर्तातय्त तिबः बीकथं सिरपाः बीत अक्षय कोषया ब्यवस्था जू थें मेमेगु भाषाया कार्यकर्तातय्त हःपाः बीगु निंतिं छुं प्रावधान तःगु खने मंत। थुकिं राज्यं हाकनं भाषिक विभेद यात धयागु खँ नं चर्चाय् वयाच्वंगु दु ।

नेपाःया मौलिक संवत् नेपाल संवत्यात राज्यं मान्यता बीगु खँय् हरेक सरकार सकारात्मक दु। आःया प्रधानमन्त्री लिसें न्हापाया प्रधानमन्त्रीतय्सं थ्व संवत्यात राष्ट्रियरुपं छ्यलाबुलाय् हयेगु निंतिं राज्यस्तरं हे अध्ययन अनुसन्धान यायेगु खँ नं हःगु खः तर थुकिया निंतिं आःया बजेटय् छुं हे व्यवस्था मदु। न्हापा नं अध्ययन प्रतिष्ठानया खँ जूगु इलय् माक्व खर्चया ब्यवस्था जुइमफुगु कारणं थ्व ज्यायात लित छ्वःगु खः। तर थ्व विषयय् सरकार अझं गम्भीर जुइमफुगु कारणं थुकियात संवोधन मयात ।

वर्तमान इलय् आम जनता थहां वनाच्वंगु बेसाःभाःपाखें तसकं प्रभावित जुयाच्वंगु दु। न्हूगु बजेटं छुं छुं वस्तुया भाः अझ थकाइगु निश्चित दु। बजेटय् तलव बढे मयाःगु खँयात कयाः निजामति कर्मचारीतय्सं यानाच्वंगु आन्दोलनया लिच्वःकथं तलवबृद्धि निश्चित प्राय जुयाच्वंगु दु। थ्वयां लिपा निजी ख्यलय् नं तलव बृद्धिया खँ वइ। तलव बृद्धिया कारणं बजाःभाः हाकनं थहां वनीगु कारणं आम जनतां अझ महंगीया मार फये माली। थुकथं आम मनूतय्गु सरोकारया विषयय् नेवाःतय्सं छुं हे चिउताः मक्यनेगु वा थ्व थःपिनि सरोकारया विषय मखु धकाः सुम्क च्वनेगु पाय्छि मखु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this